همه چیز درباره پرتو درمانی (Radiation Therapy)

پرتو درمانی یک روش درمانی جهت درمان مراحل مختلف سرطان است؛ انواع – کابردها – عوارض جانبی و مراقبت های بعد از آن را در این مقاله بخوانید.

مقدمه

پرتو درمانی (Radiation therapy)، یک درمان برای سرطان و (به ندرت) بیماری های تیروئید، اختلالات خونی و رشد غیر سرطانی است.

پزشک ممکن است پرتو درمانی را برای مراحل مختلف سرطان توصیه کند.

استفاده از این روش در مراحل اولیه باعث کاهش اندازه تومور قبل از جراحی یا از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده پس از آن می شود.

در مراحل بعدی این روش به عنوان بخشی از مراقبت های تسکین درد استفاده خواهد شد.

یک نوع از پرتو درمانی شامل استفاده از دستگاهی برای تولید پرتوهای تابشی است. این پرتو ناحیه خاصی از بدن را هدف قرار می دهد.

نوع دیگر آن شامل قرار دادن یک ماده رادیو اکتیو در داخل بدن به طور دائم یا موقتی است.

در این مقاله بیشتر به بررسی پرتو درمانی به عنوان یک روش درمان سرطان توجه می کنیم.

همچنین بخوانید:

سرطان: انواع، دلایل و درمان (کلیک)

پرتو درمانی چیست؟

پرتو درمانی از امواج انرژی مانند نور و گرما برای درمان سرطان ها و سایر تومورها و بیماری ها استفاده می کند.

فرم پرتو استفاده شده در درمان سرطان نوع پر انرژی است که با عنوان پرتوی یونیزان (Ionizing radiation) شناخته می شود.

دانشمندان هنوز دقیقا نمی دانند که تابش به عنوان درمانی برای سرطان چگونه عمل می کند.

آنها می دانند که این تابش DNA سلول های سرطانی را شکسته و رشد و تقسیم آنها را مختل می کند.

به این ترتیب، تابش می تواند سلول های سرطانی را از بین برده، شیوع بیماری را کند کرده و یا مانع آن شود.

گاهی اوقات پزشکان پرتو درمانی را به تنهایی تجویز می کنند اما معمولا در کنار آن ترکیبی از سایر روش های مانند شیمی درمانی، جراحی یا هر دو استفاده می شوند.

همچنین بخوانید:

آیا همه افراد سلول های سرطانی دارند؟(کلیک)

عوارض جانبی پرتو درمانی

تابش می تواند سلول های سالم و همچنین سلول های سرطانی را تحت تاثیر قرار دهد.

زمانی که این اتفاق رخ دهد، عوارض جانبی بروز می کنند.

عوارض جانبی خاص پرتو درمانی به عوامل زیر بستگی دارند:

ناحیه تحت درمان
سلامت کلی فرد
نوع و دوز تابش

عوارض جانبی کوتاه مدت پرتو درمانی

عوارض جانبی کوتاه مدت پرتو درمانی وابسته به ناحیه ای از بدن که تحت تابش قرار می گیرد، متفاوت است.

آنها عبارتند از:

خستگی
ریزش مو
اسهال
تغییرات پوستی
حالت تهوع و استفراغ

یک مطالعه چاپ شده در BMJ Open در سال 2018 توصیه کرد که غربالگری اضطراب و افسردگی و ارائه خدمات مشاوره ای در افرادی که تحت پرتو درمانی قرار می گیرند، لازم است.

عوارض جانبی بلند مدت پرتو درمانی

عوارض جانبی بلند مدت نیز به ناحیه تحت درمان بستگی دارد.

این موارد عبارتند از:

مشکلات قلبی یا ریوی – در صورت تاثیر تابش بر قفسه سینه
مشکلات تیروئید منجر به تغییرات هورمونی – در صورت تاثیر تابش بر ناحیه گردن
ورم لنفاوی که شامل تجمع مایع لنفاوی و ایجاد درد است.
تغییرات هورمونی، از جمله احتمال یائسگی زودرس، در صورت تاثیر تابش بر ناحیه لگن

احتمال کمی وجود دارد که دوزهای بالای تابش اشعه در نواحی خاص باعث افزایش خطر ابتلا به شکل دیگری از سرطان شوند.

یک پزشک اطلاعات دقیق تری در این خصوص ارائه داده و در سنجش خطرات و مزایای این روش به افراد کمک می کند.

تمام افرادی که از پرتو درمانی بهره مند می شوند دچار عوارض جانبی بلند مدت نخواهند شد و بروز این خطر وابسته به ناحیه تحت درمان و سایر عوامل فردی است.

پرتو درمانی و سایر روش های درمانی

پرتو درمانی یکی از چند روش درمان سرطان است.

پزشک ممکن است این روش ها را به صورت مجزا یا ترکیبی تجویز کند.

ممکن است در کنار پرتو درمانی از روش های زیر نیز استفاده شود:

عمل جراحی
شیمی درمانی
هورمون درمانی
درمان هدفمند

برنامه درمانی از عوامل دیگری است که به نوع سرطان بستگی دارد.

زمانی که افراد به طور همزمان پرتو درمانی و شیمی درمانی را دریافت کنند، پزشک آن را Chemoradiation می نامد.

این روش منجر به عوارض جانبی شدیدی می شود.

هنگامی که سرطان در مراحل اولیه است ممکن است با پرتو درمانی قبل از جراحی، اندازه تومور را کاهش دهند.

همچنین می تواند از آن برای از بین بردن سلول های سرطانی باقیمانده پس از عمل جراحی استفاده کرد.

تابش فقط در مناطق هدف گذاری شده موثر است.

زمانی که سرطان به نقاط دورتری در بدن سرایت کند، این روش تاثیرگذاری کمتری خواهد داشت.

انواع پرتو درمانی

این روش به دو شکل وجود دارد.

پرتو درمانی خارجی (External Beam Radiation Therapy)

این روش متداول ترین نوع پرتو درمانی است.

این روش شامل استفاده از یک ماشین در خارج از بدن است که تابشی از خود ساطع کرده و ناحیه تحت درمان را مورد هدف قرار می دهد.

وابسته به نیاز، فرم های مختلفی از آن در دسترس هستند.

به عنوان مثال پرتوهای پر انرژی می توانند سرطانی که در اعماق بدن قرار دارد را مورد هدف قرار دهند.

پرتو درمانی داخلی (Internal Radiation Therapy)

پرتو درمانی داخلی انواع مختلفی دارد.

هر دو روش از انواع پرتو درمانی شامل کاشت یا وارد کردن یک ماده رادیو اکتیو به بدن هستند.

براکی تراپی (Brachytherapy) شامل قرار دادن یک ایمپلنت رادیو اکتیو در داخل یا نزدیک به بافت سرطانی است.

قرارگیری آن ممکن است دائمی یا موقت باشد.

نوع دیگری از انواع پرتو درمانی داخلی شامل نوشیدن یا تزریق مایع رادیو اکتیو است.

هدف این کار محدود کردن بافت سالم اطراف ناحیه سرطانی قرار گرفته در معرض تابش است. به عنوان مثال، پزشکان ممکن است این روش درمانی را برای سرطان پروستات یا تخمدان توصیه کنند.

ممکن است پزشک انجام هر دو نوع اصلی پرتو درمانی را توصیه کند.

این تصمیم به عوامل زیر بستگی دارد:

نوع سرطان
اندازه تومور
محل تومور، از جمله بافت های اطراف
سن و سلامت کلی فرد
سایر درمان ها

دانشمندان همچنان به دنبال روش های بهبود تکنیک های تابش به منظور دستیابی به نتایج موثرتر و با کمترین خطر ممکن هستند.

چه انتظاری باید داشت؟

پزشک در خصوص استفاده از انواع روش پرتو درمانی بحث خواهد کرد و در ارزیابی جوانب مثبت و منفی آن به بیمار مشاوره خواهد داد.

قبل از شروع درمان نوع و دوز مناسب تعیین می شود.

افرادی که تحت تابش پرتوی خارجی قرار می گیرند ممکن است قبل از درمان نیاز به سی تی اسکن یا MRI داشته باشند.

این کار برای مشخص کردن دقیق اندازه و محل قرارگیری تومور است.

پزشک ممکن است یک علامت دائمی اما کوچک روی پوست ایجاد کند تا مطمئن شود که در هنگام پرتو درمانی، تابش ناحیه درستی را هدف قرار می دهد.

به منظور اطمینان از بی حرکت ماندن در طول درمان، ممکن است لازم باشد تا از قالب گچی، نگهدارنده سر یا سایر لوازم دیگر استفاده شود.

ممکن است جلسه اول درمان شبیه سازی آن باشد و طی آن تیم درمانی مراحل کار را انجام دهد.

بسیاری از افراد به 5 جلسه در هفته و به مدت 3 تا 9 هفته درمان نیاز دارند. البته این زمان به عوامل خاص در افراد بستگی دارد.

هر جلسه از این روش حدود 15 دقیقه زمان خواهد برد.

پرتو درمانی بدون درد است اما به بافت اطراف آسیب می رساند.

به همین دلیل درمان فقط برای 5 روز در هفته انجام می شود.

این استراحت 2 روزه امکان ریکاوری را فراهم می کند.

ممکن است فردی که تحت پرتو درمانی داخلی قرار دارد، برای کاشت ماده رادیو اکتیو نیاز به بیهوشی داشته باشد.

به طور کلی، ممکن است به چندین جلسه و گذراندن مدتی در بیمارستان نیاز باشد.

جزئیات فرآیند این روش درمان به نوع پرتو درمانی، نوع سرطان و محل آن بستگی دارد.

مراقبت های بعدی

پس از دریافت درمان خارجی افراد می توانند به خانه برگشته و به کارهای روزمره خود ادامه دهند.

با این حال ممکن است دچار عوارض زیر شوند:

خستگی
ایجاد حساسیت در اطراف محل درمان
پریشانی احساسی

برای کمک به مدیریت این عوارض، رعایت موارد زیر دارای اهمیت هستند:

استراحت زیاد
مصرف غذای سالم
صحبت با دوستان و خانواده در خصوص عوارض جانبی
پیروی از دستورالعمل های تیم درمانی که ممکن است شامل مراقبت از پوست باشد.
خودداری از قرارگیری در معرض نور خورشید به علت ایجاد حساسیت به نور

همچنین عوارض جانبی را کنترل و بررسی کرده و در صورت بروز آنها پزشک خود را مطلع کنید.

ممکن است پزشک درمان های اضافی را با هدف تسکین این موارد توصیه کند.

ممکن است لازم باشد تا افراد در خصوص تنظیم برنامه شغلی یا مرخصی های استعلاجی خود با کارفرمایان صحبت کنند.

کاربردهای پرتو درمانی

این روش درمان می تواند به کوچک شدن تومورها و از بین بردن سلول های سرطانی در مراحل اولیه کمک کند.

این نوع درمان همراه با سایر روش های درمانی مناسب باعث بهبود سرطان خواهد شد.

در بسیاری از موارد این بیماری دوباره بر نمی گردد.

همچنین پرتو درمانی در صورت گسترش سرطان نیز به درمان علائم آن کمک خواهد کرد.

در این مرحله، تابش بخشی از مراقبت بوده که هدف آن تسکین علائم فرد و بهبود کیفیت زندگی وی است.

همچنین ممکن است در برخی موارد باعث افزایش طول عمر بیمار شود.

پرتو درمانی تسکینی معمولا شامل دوزهای کمتر و جلسات درمانی کمتری خواهد بود.

به عنوان مثال، در برخی از افراد مبتلا به سرطان استخوان، پرتو درمانی تسکینی می تواند از رشد تومورهای دردناک جلوگیری کند.

موارد دیگری که پرتو درمانی تسکینی به آنها کمک می کند عبارتند از:

کاهش فشار یا انسداد با کاهش اندازه تومور
درمان علائم سرطان مغز مانند سر درد، حالت تهوع و سرگیجه
کاهش علائم سرطان ریه مانند درد قفسه سینه و تنگی نفس
کنترل تومورهای زخمی، خونریزی و عفونت ها

انسداد ورید اجوف فوقانی (Superior vena cava) در افراد مبتلا به سرطان های سر و گردن می تواند در بازگشت خون به قلب تاثیرگذار باشد. پرتو درمانی به تسکین این مشکل کمک می کند.

زمانی که سرطان متاستاتیک باشد به سایر قسمت های بدن سرایت می کند.

چشم انداز

برخی از افراد نسبت به انواع روش های پرتو درمانی اضطراب و نگرانی دارند. این روش در درمان سرطان کاربردهای مختلفی دارد و در برخی موارد می تواند به بهبودی کامل کمک کند.

طبق اعلام موسسه ملی سرطان (NCI)، این روش درمانی ممکن است هزینه بر باشد.

افراد دارای بیمه درمانی می توانند با ارائه دهندگان بیمه در خصوص پوشش این روش صحبت کنند.

همچنین برخی از سازمان ها از افرادی که نیاز به درمان دارند، پشتیبانی مالی کرده و کمک های دیگری می رسانند.

هرگونه نگرانی را با پزشک مطرح کنید و تا جایی که ممکن است از او سوال بپرسید.

اطلاع در خصوص انتظارات کمک کننده هستند.

سوال

آیا موهای من بعد از پرتو درمانی دوباره رشد می کنند؟

جواب

این روش درمانی باعث ریزش مو در محل تحت درمان خواهد شد.

ریزش مو وابسته به محل و دوز تابش دریافتی می تواند موقت یا دائمی باشد. ممکن است دریافت دوزهای بالای تابش منجر به ریزش مو دائمی شوند.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.

پروستات / سرطان پروستات رادیولوژی / پزشکی هسته ای سرطان / انکولوژی سرطان ریه سرطان سر و گردن