بلوغ (Puberty) یک مرحله کلیدی در گذر از کودکی به بزرگسالی است. بلوغ یک بخش طبیعی از فرآیند بزرگ شدن است و تجربه هر فرد از این مرحله منحصر است. در این مقاله به مرور کلی دوران بلوغ شامل تغییراتی که رخ می دهند، تفاوت علائم در دختران و پسران و زمان شروع این تغییرات و دلیل آن ها خواهیم پرداخت.

بلوغ می تواند یک دوره چالش برانگیز و گیج کننده برای فرد باشد. دانستن این که باید انتظار چه چیزی را داشت و چرا این تغییرات رخ می دهند، می تواند به فرد کمک کند تا کنترل بیشتری بر اوضاع داشته باشد.

این مرحله از زندگی شامل تغییرات فیزیکی و روحی است که از تغییر در سطح هورمون ها نشات می گیرند.

بلوغ معمولا بین 8 تا 14 سالگی شروع می شود. به طور معمول، این مرحله در دختران زودتر از پسران آغاز می شود.

بلوغ چیست؟

در دوران بلوغ، بدن تغییرات داخلی و خارجی زیادی را تجربه می کند. از جمله این تغییرات می توان به موارد زیر اشاره کرد:

فرد به قد و ظاهر فیزیک بزرگسالی می رسد
خصوصیات جنسی خارجی توسعه می یابند
توانایی باروری و تولید مثل ایجاد می شود

تغییرات فیزیکی و روحی دوران بلوغ به آرامی و با مرور زمان رخ می دهند. به طور معمول، این تغییرات در دختران بین 8 تا 13 سالگی و در پسران بین 9 تا 14 سالگی شروع می شوند.

دوران بلوغ در تمام سنین نوجوانی ادامه می یابد. این تغییرات ممکن است تا 20 سالگی فرد نیز ادامه یابند.

در دوران بلوغ چه اتفاقی می افتد؟

دوران بلوغ وقتی آغاز می شود که ناحیه ای از مغز به نام هیپوتالاموس به بقیه بدن سیگنال می دهد که زمان توسعه و رشد خصوصیات بزرگسالی فرا رسیده است.

هیپوتالاموس این سیگنال ها را از طریق هورمون هایی ارسال می کند که موجب می شوند اندام های تولید مثل مانند تخمدان ها در زنان و بیضه ها در مردان برای تولید طیف وسیعی از هورمون های دیگر رشد کنند.

این هورمون ها موجب رشد و ایجاد تغییرات در قسمت های مختلف بدن می شوند که عبارتند از:

اندام های تولید مثل خارجی
بافت پستان
پوست
عضلات
استخوان ها
مو
مغز

پوست بدن چرب می شود و بدن عرق بیشتری تولید می کند. در بسیاری از افراد نوعی جوش یا آکنه روی پوست ظاهر می شود. برخی از افراد شروع به استفاده از دئودورانت می کنند.

همچنین بخوانید:

آنتی بیوتیک های درمان جوش (کلیک)

تغییرات هورمون ها روی افکار و احساسات فرد نیز تاثیر می گذارد. دوران بلوغ معمولا تاثیرات روانشناختی زیر را به همراه دارد:

تشدید احساسات
تغییر دائمی احساسات
شروع افکار و تمایلات جنسی
شروع گرایش های عاشقانه و جنسی به دیگران

در دوران بلوغ، بسیاری از افراد تمایلات جنسی خود را کشف می کنند و متوجه می شوند که آیا همجنس گرا هستند، دوجنس گرا هستند، دگرجنس گرا هستند و یا هویت جنسی دیگری دارند. این یک امر کاملا طبیعی است و هر تجربه هر فرد تفاوت است.

احساس گرایش و تمایل جنسی به دیگران در همه رخ نمی دهد و جای نگرانی نیست. افرادی که چنین تمایلی را در خود نمی بینند ممکن است خود را بی جنس گرا یا آسکشوال بدانند.

در دوران بلوغ، برخی از افراد متوجه می شوند که هویت جنسیشان – یعنی این که تا چه حد احساس دخترانه، پسرانه یا هیچ یک را دارند – با ویژگی های فیزیکی بدنشان مطابقت ندارد. اگر این چنین باشد، تغییرات فیزیکی دوران بلوغ می توانند موجب پریشانی احساسی و عاطفی در فرد شوند که آشفتگی جنسیتی یا دیسفوری جنسیتی نامیده می شود.

تغییرات هورمونی

بسیاری از تغییراتی که در دوران بلوغ رخ می دهند به تغییر در سطح هورمون ها مرتبط هستند. برخی از اصلی ترین هورمون های مرتبط به بلوغ عبارتند از:

تستوسترون: تستوسترون اصولا یک هورمون جنسی در مردان است و ویژگی ها و خصوصیات مردانه از جمله صدای بم تر، موهای صورت و رشد عضلات را موجب می شود. این هورمون در رشد زنان نیز موثر است اما نسبت به مردان تاثیرگذاری کمتری دارد.
دی هیدروتستوسترون: این هورمون که DHT نامیده می شود به نسبت تستوسترون قدرت بیشتری دارد و در دوران بلوغ به میزان بیشتری در بدن تولید می شود. این هورمون آغازگر دوران بلوغ در مردان است و ممکن است به شروع بلوغ در دختران نیز کمک کند.
استروژن: استروژن اساسا یک هورمون جنسی زنانه است که موجب رشد رحم و بافت پستان می شود.
هورمون رشد: سطح این هورمون در دوران بلوغ افزایش می یابد و موجب جهش رشد در استخوان ها و عضلات و نیز افزایش سریع قد می شود. افزایش کند قد یعنی کمتر از 2 اینچ (حدود 5 سانتی متر) در سال می تواند نشانه ای از کمبود این هورمون باشد.
استرادیول: این هورمون هم در مردان و هم در زنان وجود دارد. در دختران، سطح هورمون استرادیول زودتر افزایش می یابد و پس از دوران بلوغ نیز سطوح بالایی از آن باقی می ماند.

همچنین بخوانید:

علائم کم شدن سطح هورمون تستوسترون (کلیک)

بلوغ در دختران

یکی از اولین نشانه های بلوغ در دختران، جوانه زدن نوک پستان است یعنی مقدار کمی از بافت زیر پستان سفت می شود.

پریود یا قاعدگی معمولا 2 سال پس از رشد سینه ها و به طور متوسط در سن 12/5 سالگی شروع می شود. همراه با پریود، دختران ممکن است علائم سندروم قبل از قاعدگی که با نام PMS شناخته می شود را تجربه کنند.

به دلیل تغییرات طبیعی در سطح هورمون ها در طول سیکل قاعدگی، ممکن است احساسات در دوران قاعدگی نوسان بیشتری داشته باشند.

از دیگر علائم بلوغ می توان به شروع ترشحات واژن، بوی بدن و رویش مو در ناحیه شرمگاهی، زیر بغل و روی پاها اشاره کرد.

در اغلب موارد، باسن پهن تر می شود، کمر به نسبت باریک تر می شود و چربی اضافی در اطراف معده و باسن تشکیل می شود. اما این تغییرات در بدن های مختلف به اشکال مختلف رخ می دهد و هیچ شکل استانداردی برای آن وجود ندارد. سایز و فرم اندامی هر فرد به صورت منحصر به فرد شکل می گیرد.

همچنین بخوانید:

درباره عدم تعادل هورمونی بدانید (کلیک)

بلوغ در مردان

در مردان، اولین نشانه بلوغ رشد بیضه ها و سپس آلت تناسلی است. پوستی که اطراف بیضه ها را احاطه کرده است و کیسه بیضه نامیده می شود، نازک تر و قرمزتر می شود.

موهای بدن خصوصا بر روی صورت، قفسه سینه، زیر بغل، کمر و ناحیه ی شرمگاهی شروع به رشد می کنند. برخی از مردان صورت خود را اصلاح می کنند و این می تواند موجب ایجاد بثورات خصوصا در پوست های حساس شود. استفاده از کف یا ژل اصلاح می تواند کمک کند و بکارگیری یک تیغ برقی احتمال بردن پوست را کاهش می دهد.

در همین حال، با رشد جعبه صدا یا حنجره، صدای مردان بم تر و عمیق تر می شود. همچنین ممکن است صدای فرد خش دار شود. این یک امر طبیعی است و با گذشت زمان از بین می رود. سیب آدم که برآمدگی قابل رویت حنجره بر روی گلو است نیز بزرگ تر می شود.

بعضی از مردان در دوران بلوغ ورم اطراف نوک پستان را نیز تجربه می کنند. این علامت نیز معمولا با گذشت زمان از بین می رود. در حدود نیمی از مردان، این ورم تا چند ماه یا حتی چند سال ادامه می یابد.

سینه و شانه‌های پهن تر می شوند و بیشتر افراد جهش رشد را تجربه می کنند. مقدار کلی چربی بدن معمولا با رشد عضلات کاهش می یابد.

فرد ممکن است نعوظ های غیر ارادی و یا حتی انزال را در هنگام خواب تجربه کند. آن ها ممکن است با خیس شدن ملحفه های خود از خواب بیدار شوند. این اتفاق می تواند به صورت خودکار رخ دهد و لزوما در نتیجه ی رویاهای جنسی یا لمس آلت تناسلی نیست، اگرچه این موارد نیز طبیعی است.

بلوغ و تفاوت ها در رشد جنسی

اینترسکس (بیناجنسی) یک اصطلاح فراگیر برای تفاوت ها در رشد جنسی (DSD) است. این تفاوت می تواند شامل تفاوت در دستگاه تناسلی، هورمون ها، کروموزوم ها یا آناتومی داخلی باشد.

اشکال مختلف DSD وجود دارد و افراد مختلف می توانند تجربیات مختلفی را در این دوران داشته باشند. انجمن اینترسکس آمریکای شمالی خاطرنشان می کند که برخی از افراد تا زمان بلوغ از این تفاوت ها اطلاعی ندارند.

برخی از افراد تمام تغییرات معمول و مورد انتظار بلوغ را تجربه نمی کنند. به عنوان مثال، برخی دیرتر از حد معمول بلوغ را پشت سر می گذارند یا ممکن است ویژگی هایی را پیدا کنند که با هویت جنسی آن ها مطابقت نداشته باشند.

برخی از افراد تصمیم می گیرند که به بدنشان کمک کنند تا با جنسیتشان مطابقت داشته باشد. این ممکن است شامل مصرف هورمون ها یا جراحی باشد، گرچه گزینه های دیگری نیز وجود دارند. برخی دیگر نیز تصمیم متفاوتی می گیرند. هیچ جواب درست یا غلطی وجود ندارد.

بلوغ زودرس

بلوغ زودرس تقریبا 1-2% از کودکان در ایالات متحده را تحت تاثیر قرار می دهد. بلوغ زودرس وقتی رخ می دهد که دختران در سنی کمتر از 8 سال و پسران در سنی کمتر از 9 سال شروع شود.

در بیشتر موارد، بلوغ زودرس مشکلی را ایجاد نمی کند و نیازی به درمان پزشکی ندارد. آنچه متخصصان به عنوان رشد و توسعه ی طبیعی در نظر می گیرند، متفاوت است و می تواند به فاکتورهایی مانند ژن، محیط، رژیم غذایی و وزن فرد بستگی داشته باشد.

رشد موهای شرمگاهی و بوی بدن از علائم رایج بلوغ زودرس هستند. بلوغ زودرس در دختران ممکن است با رشد زودهنگام پستان همراه شود اما غالبا فقط بافت چربی است و به رشد تدریجی منجر نمی شود.

در اکثر موارد، بلوغ زودرس می تواند نشانه ای از یک مشکل سلامتی مانند وضعیت ژنتیکی، یک مشکل هورمونی، ناهنجاری مغزی و یا مشکل در بیضه ها، تخمدان ها یا غده فوق کلیوی باشد.

برای حل این مسئله، پزشک ممکن است درمان هایی را برای جلوگیری از اثر موقت هورمون های دخیل توصیه کند؛ خصوصا اگر عدم تعادل هورمونی زمینه ای به مشکلات اساسی مانند ضعف استخوان ها و عدم رشد در سنین بالاتر منجر شوند.

در همین حال، پژوهش ها نشان می دهند که بلوغ در حال حاضر زودتر از نسل های قبلی شروع می شود.

به عنوان مثال، مطالعه ای در سال 2018 گزارش داد که دوران قاعدگی در دختران با متوسط سن 13 سالگی شروع می شود که تقریبا 3/6 ماه زودتر از والدین آن هاست. این موضوع می تواند موجب سردرگمی بیشتر در مورد زمان معمول بلوغ شود.

بلوغ دیررس

در دختران، بلوغ دیررس به شرایطی اشاره می کند که رشد پستان دیرتر از 13 سالگی و دوران قاعدگی دیرتر از 16 سالگی آغاز شود. در مردان، بلوغ دیررس وقتی است که بزرگ شدن بیضه ها از 14 سالگی آغاز نشود.

تاخیر در بلوغ معمولا جای نگرانی ندارد. در آنچه متخصصان به عنوان رشد و نمو طبیعی در نظر می گیرند، تنوع گسترده ای وجود دارد و ژن ها، محیط، رژیم غذایی و وزن فرد همگی روی این مسئله تاثیر می گذارند.

گاهی اوقات، داشتن تغذیه نامناسب یا یک بیماری بلند مدت می تواند بلوغ را به تاخیر بیاندازد. تمرینات بدنی شدید مانند ژیمناستیک در سنین پایین می تواند همان تاثیر را داشته باشد.

بیشتر افراد با بلوغ دیررس همان مراحل معمول بلوغ را با کمی تاخیر زمانی پشت سر خواهند گذاشت.

در برخی موارد، بلوغ دیررس می تواند نشان دهنده ی یک بیماری یا مشکل سلامتی باشد. اندام های جنسی ممکن است هورمون های کمتری را تولید کنند. چنین وضعیتی را بیماری هیپوگنادیسم می نامند و می تواند ناشی از عوامل ژنتیکی، اختلالات رشد و یا تومور در مغز باشد.

آزمایش خون می تواند هرگونه مشکل ژنتیکی را مشخص کند و با MRI یا تصویر برداری سونوگرافی می توان عملکرد صحیح غدد درگیر در بلوغ را بررسی کرد. درمان هورمونی اغلب می تواند کمک کند.

جمع‌بندی

بلوغ می تواند از لحاظ جسمانی، روانی و احساسی چالش برانگیز باشد. علائم بلوغ در دختران و پسران متفاوت است.

بلوغ در افراد مختلف به اشکال مختلف رخ می دهد. هیچ قانون عمومی و استانداردی برای این دوران وجود ندارد.

گفتگو با دوستان و بزرگسالان قابل اعتماد می تواند به افراد در پشت سر گذاشتن این دوران چالش برانگیز کمک کند.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.

آکنه / جوش اورولوژی / نفرولوژی قاعدگی / پریود متابولیسم و غدد درون ریز