هر آنچه باید درباره اسهال بدانید

اسهال اغلب به دلیل عفونت باکتریایی / ویروسی / انگلی دستگاه گوارش رخ می دهد؛ علت، علائم، درمان و پیشگیری از ابتلا به اسهال را بخوانید.

 

اسهال یکی از شایع ترین شکایات و وضعیت مربوط به سلامت است.

این بیماری از یک وضعیت خفیف موقتی تا یک وضعیت تهدید کننده زندگی متغیر است.

هر ساله حدود 2 میلیارد مورد بیماری اسهال در جهان رخ می دهد.

همچنین سالانه حدود 1.9 میلیون کودک زیر 5 سال، که عمدتا در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند، بر اثر اسهال می میرند.

این آمار بیماری اسهال را به دومین علت اصلی مرگ و میر در این گروه سنی تبدیل کرده است.

اسهال با مدفوع غیر طبیعی شل یا آبکی تشخیص داده می شود.

بیشتر موارد اسهال به دلیل باکتری، ویروس یا انگل ایجاد می شوند. اختلالات دستگاه گوارش نیز می تواند باعث ایجاد اسهال مزمن شود.

اگر فردی به طور مرتب دفع با قوام طبیعی داشته باشد نشانه اسهال نیست.

به همین ترتیب نوزادان شیرخوار اغلب مدفوع شل و چسبناکی دارند که طبیعی بوده و نباید آن را با اسهال اشتباه گرفته شود.

در این مقاله به معرفی علل و درمان های اسهال می پردازیم.

همچنین علائم، نحوه تشخیص، پیشگیری و زمان مراجعه به پزشک را مورد بررسی قرار می دهیم.

 

همچنین بخوانید:

درمان سریع اسهال در کودکان و بزرگسالان (کلیک)

 

علت و دلایل اسهال

بسیاری از موارد اسهال به علت عفونت در دستگاه گوارش رخ می دهند. میکروب هایی که عامل این عفونت هستند عبارتند از:

• باکتری ها
• ویروس ها
• موجودات انگلی

یکی از شایعترین علل اسهال حاد یا شدید، باکتری های سالمونلا، کمپیلوباکتر، شیگلا و اشریشیا کلی هستند.

برخی موارد اسهال مزمن “عملکردی” نامیده می شوند زیرا اگرچه تمام اندام های گوارشی طبیعی به نظر می رسند، اما آنطور که باید و شاید به خوبی کار نمی کنند.

در کشورهای پیشرفته، سندروم روده تحریک پذیر (IBS) شایعترین علت اسهال عملکردی است.

IBS علائم بسیاری از جمله گرفتگی، درد شکمی و تغییر عادات روده را ایجاد می کند که می تواند شامل اسهال، یبوست یا هر دو باشد.

بیماری التهابی روده (IBD) یکی دیگر از دلایل اسهال مزمن است.

بیماری IBD به دو دسته کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون تقسیم می شود.

هر دو وضعیت می توانند باعث دیدن خون در مدفوع شوند.

برخی علت های عمده دیگر اسهال مزمن عبارتند از:

• کولیت میکروسکوپی: این کولیت یک نوع اسهال مداوم است که معمولاً افراد مسن را درگیر می کند. به دلیل التهاب ایجاد شده و اغلب در طول شب اتفاق می افتد.
• اسهال ناشی از سوء جذب و سوء هاضمه: مورد اول به دلیل اختلال در جذب مواد مغذی و دومی به دلیل اختلال در عملکرد هضم رخ می دهد. بیماری سلیاک یکی از این موارد است.
• عفونت های مزمن: سابقه مسافرت یا مصرف آنتی بیوتیک می تواند از علل بروز این وضعیت باشد. باکتری ها و انگل های مختلف نیز از علل ایجاد عفونت های مزمن هستند.
• اسهال ناشی از دارو: داروهای مسهل یا ملین ها و داروهای دیگر از جمله آنتی بیوتیک ها نیز می توانند سبب این وضعیت شوند.
• دلایل مرتبط با غدد درون ریز: گاهی اوقات عوامل هورمونی باعث این بیماری می شوند. این مورد در بیماری آدیسون و تومورهای کارسینوئید دیده می شود.
• دلایل مرتبط با سرطان: اسهال نئوپلاستیک با تعدادی از سرطان های روده در ارتباط است.

 

 

درمان اسهال

موارد خفیف اسهال حاد ممکن است بدون درمان برطرف شوند.

پزشک برای اسهال مداوم یا مزمن، علاوه بر علائم، علل زمینه ای را نیز درمان می کند.

در بخش های زیر برخی گزینه های درمانی با جزئیات بیشتری توضیح داده می شوند.

 

آبرسانی مجدد به بدن

کودکان و به ویژه افراد مسن در معرض خطر کم آبی بدن قرار دارند.

برای همه موارد این وضعیت، آبرسانی به بدن امری حیاتی است.

افراد می توانند مایعات از دست رفته را با نوشیدن بیشتر مایعات جایگزین کنند.

در موارد شدید اما ممکن است فرد به تزریق مایعات داخل وریدی نیاز داشته باشد.

محلول یا نمک های آبرسانی دهانی (ORS) به آبی اطلاق می شود که حاوی نمک و گلوکز باشد.

روده کوچک این محلول را برای جایگزین کردن آن با آب و الکترولیت های از دست رفته در مدفوع جذب می کند.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) می گوید که ORS می تواند بیش از 90% موارد اسهال غیر شدید را به نحوی موثر و بدون خطر درمان کند.

مصرف مکمل زینک می تواند از شدت و مدت زمان اسهال در کودکان بکاهد.

 

داروهای ضد اسهال

داروهای ضد اسهال قابل خرید بدون نسخه نیز در دسترس هستند.

این داروها شامل لوپرامید (Imodium) و بیسموت ساب سالسیلات (Pepto-Bismol) می شوند.

ایمودیم یک داروی ضد اسهال است که باعث کاهش دفع مدفوع می شود.

پپتو بیسمول باعث کاهش خروج مدفوع اسهالی در بزرگسالان و کودکان می شود. همچنین این دارو از اسهال مسافرتی نیز جلوگیری می کند.

نگرانی هایی وجود دارد مبنی بر اینکه داروهای ضد اسهال با کاهش از بین بردن عوامل بیماری زا از طریق مدفوع باعث می شوند که عفونت های باکتریایی مدت زمان طولانی تری در بدن بمانند.

 

آنتی بیوتیک ها

آنتی بیوتیک ها فقط می توانند اسهال ناشی از عفونت های باکتریایی را درمان کنند.

اگر این وضعیت به علت مصرف داروی خاصی ایجاد شده باشد، عوض کردن آن با داروی دیگر ممکن است به رفع اسهال کمک کند.

همیشه قبل از تغییر دارو با پزشک صحبت کنید.

 

رژیم غذایی

رعایت نکات زیر درخصوص رژیم غذایی می تواند به درمان اسهال کمک کند:

• مایعات تمیز و شفاف مانند نوشیدنی های الکترولیت، آب یا آب میوه بدون قند اضافه شده، مصرف کنید.
• بعد از هر مدفوع شل مایعات از دست رفته را با نوشیدن حداقل 1 فنجان مایعات جبران کنید.
• بیشتر نوشیدنی ها را بین وعده های غذایی مصرف کرده و در طول خوردن وعده های غذایی چیزی ننوشید.
• غذاها و مایعات حاوی پتاسیم بالا مانند آب میوه های رقیق شده، سیب زمینی بدون پوست و موز مصرف کنید.
• غذاها و مایعات حاوی سدیم بالا مانند آبگوشت، سوپ، نوشیدنی های ورزشی و کراکرهای نمکی بخورید.
• غذاهای سرشار از فیبر محلول مانند موز، بلغور جو دوسر و برنج مصرف کنید؛ زیرا این مواد به سفت شدن مدفوع کمک می کنند.
• غذاهایی که این وضعیت را بدتر می کنند مانند مواد غذایی شیرین و خامه مانند، غذاهای سرخ شده یا حاوی لبنیات زیاد را محدود کنید.

غذاها و نوشیدنی هایی که ممکن است باعث بدتر شدن این وضعیت شوند عبارتند از:

• آدامس بدون قند، نعناع، گیلاس شیرین و آلو خشک
• نوشیدنی ها و داروهای کافئین دار
• مصرف فروکتوز در مقادیر زیاد که در آب میوه ها، انگور، عسل، خرما، آجیل، انجیر، نوشابه و آلو خشک وجود دارد
• لاکتوز موجود در محصولات لبنی
• منیزیم
• اولسترا (Olean) که جایگزین چربی است.
• هر چیزی که حاوی شیرین کننده های مصنوعی باشد.

 

همچنین بخوانید:

تغذیه چیست و چرا اهمیت دارد؟ (کلیک)

 

پروبیوتیک ها

شواهد متفاوتی در خصوص نقش پروبیوتیک ها در بروز این وضعیت وجود دارد.

آنها ممکن است به جلوگیری از اسهال مسافرتی کمک کنند و شواهد نشان می دهد که پروبیوتیک ها می توانند این بیماری در کودکان را تا 1 روز کاهش دهند.

در مصرف پروبیوتیک ها باید از پزشک خود مشاوره بگیرید زیرا گونه های زیادی از آنها وجود دارد.

محققان عمدتا نقش پروبیوتیک های لاکتوباسیلوس رامنوسوس و ساکارومیس بولاردی در درمان اسهال ناشی از آنتی بیوتیک را بررسی کرده اند.

نتایج تحقیقات در ژورنال لانست نشان داد که هیچگونه مدرکی که ثابت کند آماده سازی چند سویه باکتری در جلوگیری از اسهال ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل یا آنتی بیوتیک موثر است، وجود ندارد.

محققان به دنبال شناخت و درک بهتر این وضعیت ناشی از مصرف آنتی بیوتیک هستند.

پروبیوتیک ها به صورت کپسول، قرص، پودر و مایعات موجود هستند.

 

همچنین بخوانید:

مصرف پروبیوتیک برای اسهال (کلیک)

 

علائم

اسهال به مدفوع آبکی گفته می شود اما ممکن است با علائم دیگری نیز همراه باشد. این علائم عبارتند از:

• دل درد
• گرفتگی شکم
• نفخ شکم
• کاهش وزن
• تب
• بدن درد
• لرز

اسهال یکی از علائم سایر مشکلات و وضعیت های پزشکی است که برخی از آنها ممکن است جدی و خطرناک باشند.

سایر علائم احتمالی آن عبارتند از:

• وجود خون یا چرک در مدفوع
• استفراغ مداوم
• کم آبی بدن

اگر هر یک از این علائم با اسهال همراه یا مزمن باشد ممکن است این علائم از یک بیماری جدی تر خبر دهند.

 

عوارض اسهال

دو عارضه جدی این وضعیت، کمبود آب بدن در موارد شدید و مکرر و سوء جذب مواد غذایی در موارد مزمن هستند.

همچنین اسهال می تواند طیف گسترده ای از بیماری های زمینه ای را نشان دهد.

تشخیص و درمان به موقع بیماری می تواند از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کند.

 

آزمایش و تشخیص

پزشک هنگام تشخیص علت اسهال در خصوص علائم و موارد زیر سوال می کند:

• داروهای فعلی که مصرف می کنید
• سابقه پزشکی گذشته
• سابقه خانوادگی
• تاریخچه سفر
• هر وضعیت پزشکی دیگری که دارید

پزشکان معمولا سوالات زیر را نیز می پرسند:

• از چه زمانی این وضعیت شروع شده است؟
• چند بار در روز دفع داشته اید؟
• آیا خون در مدفوع دیده اید؟
• آیا در این مدت استفراغ کرده اید؟
• آیا مدفوع آبکی یا حاوی مخاط یا چرک آلود بوده است؟
• میزان مدفوع چقدر بوده است؟

پزشکان به دنبال علائم کم آبی بدن نیز خواهند بود.

اگر کم آبی بدن بلافاصله تحت درمان قرار نگیرد، کم آبی بدن شدید می تواند کشنده باشد.

 

آزمایشات مربوط به اسهال

بیشتر موارد اسهال بدون درمان برطرف می شوند و پزشک اغلب بدون استفاده از آزمایش ها مشکل را تشخیص می دهند.

در موارد شدیدتر، به خصوص اگر علائم بیش از یک هفته ادامه داشته باشد، آزمایش مدفوع لازم است.

پزشک در موارد زیر آزمایشات بیشتری را تجویز می کند:

• علائم تب یا کم آبی بدن
• مدفوع همراه با خون یا چرک
• درد شدید
• فشار خون پایین
• سیستم ایمنی ضعیف
• در صورتی که به تازگی سفر رفته باشید
• اخیراً آنتی بیوتیک مصرف کرده یا در بیمارستان بوده باشید
• اسهال بیش از 1 هفته طول کشیده باشد

در صورت مزمن یا مداوم بودن این وضعیت، پزشک آزمایشاتی را برحسب علتی که به آن شک دارد تجویز می کند.

این آزمایش ها عبارتند از:

• شمارش کامل خون: کم خونی ممکن است سوء تغذیه، خونریزی ناشی از زخم یا IBD را نشان دهد.
• آزمایشات عملکرد کبد: این تست ها شامل آزمایش سطح آلبومین است.
• آزمایشات سوء جذب: این نوع آزمایش وضعیت جذب کلسیم، ویتامین B12 و فولات را بررسی می کنند. آنها همچنین وضعیت آهن و عملکرد تیروئید را ارزیابی می کنند.
• میزان رسوب گلبول های قرمز و پروتئین واکنشی C: سطوح بالای این دو IBD را نشان می دهد.
• آزمایش های آنتی بادی: این آزمایش ها برای تشخیص بیماری سلیاک به کار می رود
• آزمایش مدفوع: پزشکان می توانند انگل ها، باکتری ها و چند ویروس را در کشت مدفوع شناسایی کنند. آزمایش های مدفوع می تواند خون میکروسکوپی، گلبول های سفید خون و سایر سرنخ ها برای تشخیص اسهال را نشان دهد.

 

چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟

اسهال اغلب بدون درمان پزشکی از بین می رود اما مهم است که در موارد زیر به دنبال کمک های پزشکی باشید:

• استفراغ مداوم
• اسهال مداوم
• کمبود آب بدن
• کاهش چشمگیر وزن
• وجود چرک در مدفوع
• وجود خون در مدفوع که ممکن است رنگ مدفوع سیاه شود، در صورتی که ناشی از دستگاه گوارش فوقانی باشد.

اگر پس از جراحی، پس از سپری کردن زمان لازم در بیمارستان یا پس از استفاده از آنتی بیوتیک دچار اسهال شدید، باید به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.

افراد بزرگسالی که به دلیل این وضعیت به بی خوابی دچار شده اند باید در اسرع وقت به دنبال مراقبت های پزشکی باشند، زیرا این مسئله معمولاً علل جدی تری را نشان می دهد.

اگر کودک شما بیش از پنج بار دچاراین وضعیت شد یا بیش از دو بار در طی 24 ساعت استفراغ کرد، باید هرچه سریعتر او را نزد پزشک ببرید.

 

پیشگیری

موارد زیر می تواند به جلوگیری از بروز این وضعیت کمک کنند:

• نوشیدن آب تمیز و سالم
• داشتن سیستم های بهداشتی خوب مانند سیستم تصفیه و فاضلاب
• رعایت بهداشت مناسب مانند شستن مرتب دست ها با صابون خصوصاً قبل از تهیه و قبل از غذا خوردن و پس از رفتن به توالت
• کسب اطلاع در خصوص روش های شیوع عفونت

شواهدی وجود دارد که نشان می دهد دخالت سازمان های بهداشت عمومی برای ترویج شستن دست می تواند میزان اسهال را تا یک سوم کاهش دهد.

در کشورهای در حال توسعه پیشگیری ازاین وضعیت به دلیل آب کثیف و بهداشت نامناسب ممکن است چالش برانگیزتر باشد.

 

خلاصه

اسهال یکی از مشکلات شایعی است که دلایل زیادی دارد.

در بیشتر موارد طیف وسیعی از درمان های خانگی و درمان های پزشکی می توانند به درمان آن کمک کنند.

با این حال اگر از بروز اسهال یا سایر علائم نگران هستید باید به پزشک خود مراجعه کنید.

 

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.