برون چشمی یا اگزوفتالمی : بیرون زدگی چشم

برون ‌چشمی (اگزوفتالمی یا پروپتوز) بیرون زدگی کره چشم است و علت آن اغلب تیروئید چشمی است؛ عدم درمان اگزوفتالمی سبب مشکلات بینایی می گردد.

 

برون چشمی چیست؟

برون ‌چشمی یا اگزوفتالمی (Exophthalmos) با عنوان پروپتوز (Proptosis) نیز شناخته می شود که اصطلاحی پزشکی برای برجستگی یا بیرون زدگی کره چشم است. این وضعیت می تواند یک یا هر دو چشم را تحت تاثیر قرار دهد. علت اگزوفتالمی اغلب بیماری تیروئید چشمی است.

در صورت ابتلا به برون ‌چشمی یا اگزوفتالمی احتمال فشرده شدن خفیف عصب بینایی (که سیگنال هایی بین چشم و مغز منتقل می کنند) وجود دارد که در صورت عدم درمان سریع می تواند برای همیشه روی بینایی تاثیر بگذارد.

بسیاری از علائم تیروئید چشمی با گذشت زمان بهبود خواهند یافت اما ممکن است این امر چندین سال زمان ببرد. در صورتی که جراحی انجام نشود، احتمالا چشم ها به بیرون زدگی خود ادامه خواهند داد.

برخی افراد مبتلا به برون ‌چشمی یا اگزوفتالمی با مشکلات بینایی بلندمدت مثل دو بینی روبرو خواهند شد. با این حال در صورت تشخیص و درمان سریع، مشکلات دائمی بینایی به ندرت رخ خواهند داد.

 

چه زمانی باید مشاوره پزشکی گرفت؟

در صورتی که متوجه بیرو زدگی یک یا دو چشم شده اید به پزشک عمومی یا چشم پزشک مراجعه کنید.

شناسایی این وضعیت دارای اهمیت است، زیرا در صورت شروع درمان سریع و فوری اگزوفتالمی این درمان اغلب موثرتر خواهد بود.

در صورت لزوم پزشک عمومی یا چشم پزشک، بیمار را برای ارزیابی بیشتر به یک متخصص چشم ارجاع می دهد.

 

تشخیص برون ‌چشمی یا اگزوفتالمی

ممکن است در صورت مراجعه به متخصص چشم اقدامات زیر انجام شود:

• بررسی توانایی حرکت دادن چشم
• سنجش میزان بیرون زدگی کره چشم با استفاده از ابزاری به نام اگزوفتالمومتر
• انجام CT اسکن یا MRI
• انجام آزمایش خون برای بررسی عملکرد غده تیروئید

در صورت غیرطبیعی بودن سطح هورمون تیروئید ممکن است بیمار به پزشک متخصص در زمینه غدد و هورمون ها ارجاع داده شود.

 

علت ایجاد برون ‌چشمی یا اگزوفتالمی

یکی از علت های اصلی ایجاد برون ‌چشمی یا اگزوفتالمی بیماری تیروئید چشمی است که به آن بیماری افتالموپاتی گریوز چشمی نیز گفته می شود.

بیماری افتالموپاتی گریوز تقریبا 1 نفر از هر 3 نفر مبتلا به پرکاری تیروئید را تحت تاثیر قرار می دهد. بروز آن در زنان و افراد سیگاری بیشتر شایع است.

بیماری گریوز یک بیماری خود ایمنی است و طی آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت سالم حمله می کند.

در مورد بیماری تیروئید چشمی، سیستم ایمنی بدن به عضلات و بافت های چربی اطراف و پشت چشم حمله کرده و باعث تورم آنها می شود.

همچنین گاهی اوقات بیماری تیروئید چشمی مبتلایان به تیروئید کم کار و در مواردی نادر افرادی با عملکرد طبیعی تیروئید را تحت تاثیر قرار می دهد.

 

همچنین بخوانید:

داروهای تیروئید (کلیک)

 

سایر علت ها

علت های دیگری برای ایجاد برون ‌چشمی یا اگزوفتالمی وجود دارد اما به طور کلی این موارد کمتر رخ خواهند داد.

سایر علت های ایجاد برون ‌چشمی یا اگزوفتالمی عبارتند از:

• آسیب دیدگی چشم
• خونریزی پشت چشم
• فرم غیرطبیعی عروق پشت چشم
• عفونت بافت حفره چشم
• تومورهای سرطانی مثل آنهایی که ناشی از نوروبلاستوما و بعضی از سارکوم های بافت نرم هستند.

برون ‌چشمی یا اگزوفتالمی به ندرت روی نوزادان تاثیرگذار خواهد بود.

 

درمان برون ‌چشمی یا اگزوفتالمی

در صورتی که ایجاد برون ‌چشمی یا اگزوفتالمی ناشی از بیماری تیروئید چشمی باشد، اغلب درمان های زیر مفید خواهند بود:

• اصلاح سطح هورمون های تیروئید در خون – این روش لزوما مشکلات چشم را بهبود نمی دهد اما ممکن است باعث بدتر شدن آن شود.
• تزریق استروئید درون وریدی – این امر به کاهش التهاب مرتبط با این بیماری کمک می کند.
• جراحی اصلاحی – این روش برای بهبود ظاهر چشم پس از کنترل التهاب انجام می شود.

از دیگر درمان های مفید می توان به استفاده از قطره های چشمی برای کاهش خشکی و تحریک چشم و استفاده از لنزهای مخصوص برای اصلاح دوبینی اشاره کرد. همچنین ترک سیگار می تواند کمک کننده باشد.

در سایر موارد درمان به علت ایجاد مشکل بستگی خواهد داشت. به عنوان مثال در صورتی که برون ‌چشمی یا اگزوفتالمی ناشی از تومور باشد، پرتودرمانی، شیمی درمانی یا جراحی توصیه می شود.

 

عوارض برون ‌چشمی یا اگزوفتالمی

وابسته به اینکه برون چشمی یا اگزوفتالمی ناشی از چه چیزی باشد، ممکن است علائم مرتبط دیگری وجود داشته باشند. به عنوان مثال در صورتی که برون چشمی یا اگزوفتالمی ناشی از بیماری تیروئید چشمی باشد ممکن است چشم علائم زیر را نشان دهد:

• التهاب، قرمزی و درد
• خشکی یا حس وجود شن در چشم
• ایجاد اشک
• حساس شدن به نور یا نور هراسی (فوتوفوبیا)

همچنین ممکن است بعضی از افراد دوبینی را تجربه کنند.

در صورت ابتلا به برون چشمی یا اگزوفتالمی ممکن است قادر به بستن چشم ها به صورت کامل نباشید. این وضعیت باعث خشک شدن بافت قرنیه خواهد شد.

در صورت خشکی بیش از حد قرنیه ممکن است عفونت یا زخم ایجاد شود. این موارد در صورت درمان نشدن به بینایی آسیب خواهند رساند.

 

درمان

درمان برون چشمی یا اگزوفتالمی به علت ایجاد آن وابسته است.

گاهی اوقات ممکن است یک متخصص چشم درمان فوری آن را نیاز نبیند. آنها ممکن است معاینات منظم را برای کنترل وضعیت توصیه کنند.

 

همچنین بخوانید:

چشم درد (کلیک)

 

درمان بیماری تیروئید چشمی

در صورتی که به بیماری تیروئید چشمی مبتلا باشید، درمان می تواند شامل چند مرحله باشد. این امر به این دلیل است که این بیماری می تواند در دو فاز پیشرفت کند:

• یک فاز فعال زمانی است که خشکی و قرمزی چشم برجسته تر بوده و ممکن است در معرض مشکلات بینایی قرار بگیرید.
• فاز غیرفعال زمانی است که مشکل برطرف شده اما همچنان بعضی از موارد بلندمدت مثل بیرون زدگی چشم باقی خواهد ماند.

فاز فعال می تواند از چند ماه تا 2 سال طول بکشد.

 

اصلاح سطح هورمون تیروئید

در صورتی که دچار تیروئید پرکار یا کم کار هستید معمولا برای اصلاح سطح هورمون تیروئید، مصرف دارو توصیه می شود.

به عنوان مثال، یک تیروئید پرکار با مصرف داروهایی مثل تیونامیدها (Thionamides) که از تولید هورمون های اضافی توسط غده تیروئید جلوگیری می کند، قابل درمان است.

درمان مشکلات تیروئید لزوما باعث بهبودی علائم چشمی و اگزوفتالمی نخواهند شد اما به جلوگیری از سایر مشکلات مرتبط با سطح غیرطبیعی تیروئید کمک می کند. همچنین می تواند از بدتر شدن برآمدگی چشم جلوگیری کند.

 

خود مراقبتی

ممکن است انجام مواردی درباره روش های درمانی یا اقداماتی برای تسکین بعضی از علائم مربوط به فاز فعال بیماری تیروئید چشم توصیه شود.

این موارد عبارتند از:

• ترک سیگار- زیرا سیگار کشیدن می تواند به طرز قابل توجهی خطر بدتر شدن مشکلات چشمی را افزایش دهد.
• استفاده از بالش اضافی در هنگام خواب شب به جهت کمک به کاهش پف چشم
• استفاده از عینک آفتابی در صورت ابتلا به نور هراسی (فوتوفوبیا) یا حساسیت به نور
• تلاش برای اجتناب از قرارگیری در معرض مواد تحریک کننده مثل گرد و غبار
• استفاده از قطره های چشمی برای کمک به تسکین درد و مرطوب کردن چشم (در صورت خشکی)
• استفاده از عینک های طراحی شده با منشورهای ویژه برای کمک به مشکل دوبینی

در صورتی که بیماری تیروئید چشمی خفیف باشد، خود مراقبتی یا مصرف داروهایی برای اصلاح سطح هورمون تیروئید تمام چیزی خواهد بود که به آن نیاز دارید.

 

استروئیدها

در بعضی موارد زمانی که چشم ها در فاز فعال بیماری تیروئید چشمی بوده و دردناک و ملتهب هستند، ممکن است مصرف استروئیدها توصیه شود.

استروئیدها داروهای قدرتمندی هستند که می توانند به کنترل التهاب کمک کنند. آنها می توانند به ایجاد ثبات وضعیت قبل از در نظر گرفتن عمل جراحی کمک کنند.

در بسیاری از موارد تزریق استروئید که مستقیما در داخل ورید انجام شود، توصیه خواهد شد. دلیل استفاده از این روش این است که مصرف قرص های استروئید به مدت طولانی عوارض جانبی قابل توجهی خواهند داشت.

درمان با تزریق استروئید معمولا شامل تزریق هفتگی طی 10 تا 12 هفته است. پس از 1 تا 2 هفته باید وضعیت خود را بررسی کنید.

عوارض جانبی شدید استروئید ها متداول نیستند اما ممکن است چند روز پس از درمان بعضی از مشکلات کوتاه مدت زیر را تجربه کنید:

• احساس آشفتگی
• مشکل در خوابیدن
• سر درد
• سرخ شدن گردن و صورت

 

پرتودرمانی

در صورتی که مصرف استروئیدها موثر نباشند گاهی اوقات پرتودرمانی در فاز فعال بیماری تیروئید چشمی توصیه می شود. همچنین ممکن است این درمان با مصرف استروئیدها ترکیب شود.

در پرتودرمانی از پرتوهای انرژی برای از بین بردن سلول ها استفاده می کنند. در این وضعیت می توان از دوزهای کم تابش در حفره چشم برای کاهش تورم استفاده کرد.

شما در طول این درمان دراز کشیده و سر خود را ثابت می کنید. در ادامه از دستگاهی برای هدایت دقیق پرتوهای تابشی در ناحیه تحت درمان استفاده می شود.

این اقدام معمولا به صورت سرپایی و طی چند روز انجام خواهد شد. این یعنی نیازی به بستری شدن در بیمارستان نخواهید داشت.

ممکن است پرتودرمانی باعث ایجاد عوارض جانبی شود اما این موارد حداقلی خواهند بود. دلیل آن درمان ناحیه ای محدود است و طی این روش سایر قسمت های بدن تحت تاثیر قرار نخواهند گرفت. با این حال، عوارض جانبی احتمالی می توانند شامل موارد زیر باشند:

• علائم چشمی که در کوتاه مدت بدتر می شوند.
• آب مروارید
• در موارد نادر آسیب به لایه بافت پشت چشم (رتینوپاتی تهدیدکننده بینایی)

عمل جراحی

در برخی موارد، در صورت وجود علائم شدید یا مداوم می توان از عمل جراحی به عنوان درمانی برای برون چشمی یا اگزوفتالمی استفاده کرد.

به عنوان مثال اگر برون چشمی یا اگزوفتالمی برای چند ماه در فاز غیرفعال باشد می توان برای بهبود ظاهر چشم از عمل جراحی استفاده کرد. با این حال، درمان پزشکی به تنهایی باعث بهبود برآمدگی چشم نخواهد شد.

در صورتی که طی فاز فعال بیماری تیروئید چشمی، تهدیدی فوری برای بینایی ایجاد شود، ممکن است به عمل جراحی نیاز باشد.

در صورتی که برون چشمی یا اگزوفتالمی به دلیل مشکل دیگری مثل مشکلات عروق پشت چشم ایجاد شود، جراحی می تواند موثر باشد.

 

انواع جراحی

3 نوع اصلی جراحی وجود دارند که برای افراد مبتلا به برون چشمی یا اگزوفتالمی توصیه می شود. البته انجام هر سه مورد برای بیماران متداول نیست.

این موارد عبارتند از:

• جراحی رفع فشار حفره چشم (Orbital decompression surgery) که طی آن مقدار کمی از استخوان 1 یا 2 حفره چشم برداشته می شود.
• جراحی پلک برای بهبود وضعیت، بسته شدن و ظاهر پلک ها
• جراحی عضله چشم برای تراز کردن چشم ها و کاهش دوبینی

این عمل ها معمولا با بیهوشی عمومی انجام می شوند یعنی طی عمل بیمار بیهوش خواهد شد. وابسته به نوع و میزان عمل جراحی ممکن است لازم باشد تا برای چند روز در بیمارستان بستری شوید.

 

جراحی رفع فشار حفره چشم

جراحی رفع فشار حفره چشم اغلب برای بهبود ظاهر چشم در افراد مبتلا به بیماری تیروئید چشمی که تحت تاثیر برون چشمی یا اگزوفتالمی قرار گفته اند، انجام می شود. همچنین ممکن است تا لازم باشد فشار روی عصب بینایی کاهش یابد.

در طی این عمل مقدار کمی از استخوان حفره های چشم خارج شده و ممکن است مقداری از چربی های موجود در حفره ها نیز برداشته شود.

این امر اجازه می دهد تا بافت های اضافه ای که چشم را به جلو حرکت می دهند فضای کافی برای جابجایی داشته باشند. همچنین به چشم اجازه می دهد تا در جای مناسب قرار گرفته و جلو نیاید.

این عمل با بیهوشی عمومی انجام می شود و معمولا شامل ایجاد برش در نزدیکی محل اتصال پلک ها در گوشه داخلی چشم (نقطه نزدیک به بینی) است. پس از انجام این عمل ممکن است نیاز به 1 تا 2 روز بستری در بیمارستان داشته باشید تا روند بهبودی از نزدیک تحت کنترل باشد.

عوارض احتمالی انجام عمل جراحی رفع فشار حفره چشم عبارتند از:

• دوبینی پایدار
• تجمع خون در حفره چشم (هماتوم)
• ایجاد عفونت در محل برش

در صورتی که تمایل به انجام عمل جراحی رفع فشار حفره چشم را دارید در مورد مزایا و خطرات این روش از پزشک راهنمایی بخواهید.

 

درمان سایر علل ایجاد برون چشمی یا اگزوفتالمی

درمان های متفاوتی برای سایر علت های ایجاد برون چشمی یا اگزوفتالمی وجود دارد.

به عنوان مثال، در صورتی که به عفونت بافت حفره چشم مثل سلولیت مبتلا هستید، ممکن است توسط متخصص چشم تحت درمان آنتی بیوتیک به جهت رفع عفونت قرار بگیرید. همچنین ممکن است به تخلیه آبسه های ایجاد شده نیاز باشد.

در صورتی که در پشت چشم خود تومور دارید، پزشک گزینه های درمانی مناسبی را توصیه خواهد کرد. در مورد بیشتر سرطان ها درمان شامل یک یا چند مورد زیر خواهد بود:

• شیمی درمانی – که طی آن از دارو برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود.
• پرتودرمانی – که طی آن از پرتوها برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود.
• جراحی برای برداشتن تومور سرطانی

 

رانندگی

در صورتی که مبتلا به بیماری تیروئید چشمی هستید، توانایی رانندگی شما تحت تاثیر قرار می گیرد.

در این صورت موظف هستید تا این موضوع را با ارائه دهندگان گواهینامه رانندگی در میان بگذارید.

 

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.