سندروم شوگرن : علائم، تشخیص و درمان

سندروم شوگرن یک بیماری خود ایمنی است که خشکی چشم و دهان از جمله علائم آن هستند، علت – تشخیص و درمان و عوارض و مشکلات آن را بخوانید.

 

سرفصل های مورد نظر خود را سریعتر بیابید:

1- بررسی اجمالی سندروم شوگرن↓

2- علائم سندروم شوگرن↓

3- راه تشخیص سندروم شوگرن↓

4- درمان سندروم شوگرن↓

5- عوارض سندروم شوگرن ↓

 

 

1 – سندروم شوگرن (Sjögren’s syndrome): بررسی اجمالی

سندروم شوگرن (تلفظ به صورت Show-grins) نوعی بیماری است که روی قسمت هایی از بدن که مایعات تولید می کنند (مثل اشک و بزاق) تاثیر می گذارد.

این بیماری معمولا در افراد 40 تا 60 ساله ایجاد شده در زنان بسیار بیشتر از مردان رایج است.

این بیماری بلندمدت است و می تواند زندگی روزمره را تحت تاثیر قرار دهد. اما روش های درمانی برای تسکین آن وجود دارد.

 

علائم سندروم شوگرن

علائم سندروم شوگرن عبارتند از:

• خشکی چشم
• خشکی دهان
• خشکی پوست
• خستگی
• خشکی واژن
• درد عضله یا مفصل
• تورم بین فک و گوش (تورم غدد بزاق)
• بثورات پوستی (بویژه پس از قرارگیری در معرض نور خورشید)

 

همچنین بخوانید:

چشم درد، علت تا درمان (کلیک)

 

چه زمانی به پزشک عمومی مراجعه کنیم؟

در صورتی که علائم سندروم شوگرن دارید که از بین نمی روند یا آزار دهنده هستند به پزشک عمومی مراجعه کنید.

موارد بسیاری وجود دارند که می توانند علائم مشابهی ایجاد کنند. پزشک عمومی می تواند بعضی از دلایل شایع تر همانند تورم پلک ها (بلفاریت)، دیابت یا عوارض جانبی مصرف دارو را بررسی کند.

در صورت نیاز پزشک می تواند برای بررسی بیشتر در موارد زیر، شما را به یک متخصص ارجاع دهد:

• آزمایش خون
• معاینه چشم
• بیوپسی لب – برداشت بافتی کوچک از داخل لب و بررسی آن زیر میکروسکوپ

 

اقدامات لازم در صورت ابتلا به سندروم شوگرن

در صورت تشخیص بیماری سندروم شوگرن، برای کمک به تسکین علائم سندروم شوگرن می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• اجتناب از حضور در مکان های خشک، دودی یا بادگیر
• اجتناب از خواندن و تماشای تلویزیون یا نگاه کردن به صفحه نمایشگر برای مدتی طولاتی
• رعایت بهداشت دهان و دندان
• عدم مصرف سیگار و الکل

 

درمان های سندروم شوگرن

در حال حاضر هیچ درمانی برای سندروم شوگرن وجود ندارد اما چندین روش درمانی زیر می توانند کمک کننده باشند:

• قطره چشمی که چشم ها را مرطوب نگه می دارد. (اشک مصنوعی)
• اسپری یا قرص های مکیدنی و ژل هایی که دهان را مرطوب نگه می دارند. (جایگزین های بزاق)
• داروهایی که به تولید اشک و بزاق کمک می کنند.

 

علل بروز سندروم شوگرن

سندروم شوگرن توسط سیستم ایمنی بدن (دفاع بدن در برابر عفونت) ایجاد می شود و طی آن این سیستم به قسمت های سالم بدن آسیب می رسانند. سندروم شوگرن به عنوان یک بیماری خود ایمنی شناخته می شود.

این بیماری معمولا نواحی از بدن که مایعات (اشک و بزاق) تولید می کنند را تحت تاثیر قرار می دهد اما می تواند سایر قسمت ها مثل اعصاب و مفاصل را نیز درگیر کند.

مشخص نیست که چرا در این وضعیت سیستم ایمنی به درستی عمل نمی کند.

ممکن است علت آن به موارد زیر وابسته باشد:

• ژنتیک – ممکن است بعضی از افراد با ژن هایی متولد شوند که احتمال ابتلا به بیماری های خود ایمنی را داشته باشند.
• هورمون ها – هورمون زنانه استروژن می تواند در این امر نقش داشته باشد زیرا بروز این بیماری در زنان بسیار بیشتر از مردان است.

گاهی اوقات افراد مبتلا به سندروم شوگرن دارای بیماری های خود ایمنی دیگر مثل روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید) یا لوپوس نیز هستند. این وضعیت به عنوان سندروم شوگرن ثانویه شناخته می شود.

سندروم شوگرن اولیه وضعیتی است که هیچ بیماری مرتبط دیگری وجود ندارد.

 

همچنین بخوانید:

علائم انواع بیماری های خودایمنی (کلیک)

 

زندگی با سندروم شوگرن

سندروم شوگرن یک بیماری بلندمدت است که خود به خود بهبود نمی یابد اما اغلب قابل درمان است.

ابتلا به آن ممکن است برای بعضی از افراد کمی آزاردهنده باشد اما در زندگی روزمره برخی دیگر تاثیرگذار است.

برخی افراد دچار عوارض جانبی سندروم شوگرن همانند مشکلات بینایی یا ریه خواهند شد.

همچنین خطر ابتلا به نوعی سرطان به نام لنفوم غیر هاجکین نیز کمی افزایش می یابد.

در صورت ابتلا به سندروم شوگرن از پزشک خود در مورد آن راهنمایی بخواهید.

 

2- علائم

علائم اصلی سندروم شوگرن شامل خشکی چشم و خشکی دهان است اما این بیماری مشکلات دیگری نیز ایجاد می کند.

افراد به صورت متفاوتی تحت تاثیر این بیماری قرار می گیرند. ابتلا به سندروم شوگرن برای برخی افراد کمی ناراحت کننده است اما می تواند تاثیر زیادی در زندگی روزمره افراد دیگر داشته باشد.

بیماری های بسیاری شرایط مشابهی با سندروم شوگرن دارند. در صورتی که علائم نگران کننده ای دارید به پزشک عمومی مراجعه کنید.

 

خشکی چشم

علائمی که نشان دهنده خشکی چشم هستند عبارتند از:

• سوزش، گزش یا خارش چشم
• احساس وجود شن در چشم
• پلک های دردناک، قرمز و متورم
• ناراحتی در هنگام نگاه کردن به نور (چراغ ها)
• پلک های چسبناک در زمان بیدار شدن
• تاری دید

ممکن است این علائم در هوای خشک (به عنوان مثال، مکان های بادگیر، دودی یا با تهویه هوا) بدتر شوند.

خشکی چشم علاوه بر سندرم شوگرن، در اثر بسیاری از بیماری دیگر نیز ایجاد می شود.

 

همچنین بخوانید:

علل خشکی چشم (کلیک)

 

خشکی دهان

علائمی که نشان دهنده خشکی دهان هستند عبارتند از:

• احساس گیر کردن غذا (به خصوص غذاهای خشک مثل کراکر) در گلو
• نیاز به نوشیدن آب برای کمک به بلع غذا
• چسبیدن زبان به سقف دهان
• گرفتگی صدا
• زبان صاف و قرمز
• احساس تغییر در طعم غذاها
• مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان، بیماری لثه، زخم های دهانی و برفک دهان (عفونت قارچی که باعث ایجاد زخم های قرمز یا سفید بر روی زبان می شود.)

دلایل دیگر خشکی دهان شامل دیابت یا مصرف بعضی داروها است.

 

سایر علائم

سایر علائم احتمالی سندروم شوگرن شامل موارد زیر هستند:

• پوست خشک و خارش دار
• خستگی شدید و طاقت فرسا
• خشکی واژن در زنان که باعث دردناک شدن رابطه جنسی خواهد شد.
• بثورات پوستی (به ویژه پس از قرارگیری در معرض نور خورشید)
• سرفه های خشک که برطرف نمی شوند.
• تورم بین فک و گوش (تورم غدد بزاق)
• درد عضلانی
• درد، سفتی و تورم مفاصل
• مشکل در تمرکز، یادآوری و استدلال

بعضی از افراد مبتلا به سندروم شوگرن دارای بیماری های دیگر مرتبط به آن مثل پدیده رینود (بیماری که بر خونرسانی به انگشتان دست و پا تاثیر می گذارد.) هستند.

 

3- تشخیص سندروم شوگرن

در صورت مشاهده علائم سندروم شوگرن جهت بررسی و تشخیص بیماری به پزشک عمومی مراجعه کنید.

پزشک به معاینه چشم و دهان و بررسی مشکلات واضح پرداخته و سوالاتی در مورد علائم مطرح می کند.

از آنجایی که بیماری های زیادی با علائم مشابه سندروم شوگرن وجود دارند، تشخیص بیماری سندروم شوگرن برای پزشک عمومی دشوار خواهد بود.

در صورت لزوم پزشک شما را برای بررسی های بیشتر به متخصص ارجاع می دهد.

برخی اقدامات پزشک جهت تشخیص بیماری سندروم شوگرن عبارتند از:

 

آزمایش خون

برای یافتن آنتی بادی در خون از آزمایش خون استفاده می شود. آنتی بادی ها موادی هستند که توسط سیستم ایمنی بدن و برای حمله به میکروب ها تولید می شوند.

در مورد تشخیص سندروم شوگرن، سیستم ایمنی بدن آنتی بادی هایی تولید می کند که به نواحی سالم بدن حمله خواهند کرد. این موارد را می توان با آزمایش شناسایی کرد.

اما همه افراد مبتلا به سندروم شوگرن دارای این آنتی بادی ها نیستند، بنابراین حتی در صورت منفی بودن آزمایش ممکن است به سندروم شوگرن مبتلا باشید.

 

بررسی لایه اشک روی چشم ها

یک چشم پزشک می تواند آزمایشی برای بررسی لایه اشک روی چشم ها انجام دهد.

پزشک با قرار دادن قطره های رنگی بی ضرر در چشم ها لایه اشک را برای مدتی قابل مشاهده می کند. سپس با استفاده از میکروسکوپی ویژه و نور چشم ها را معاینه می کند.

در صورتی که لایه اشک تکه تکه باشد، نشانه ای از تشخیص ابتلا به سندروم شوگرن است.

 

آزمایش بافت لب

جهت تشخیص بیماری، در افراد مبتلا به سندروم شوگرن توده هایی از گلبول سفید خون که توسط سیستم ایمنی بدن تولید می شوند، در داخل سلول های بزاق یافت خواهند شد.

برای بررسی این موضوع ممکن است قسمتی کوچک از بافت داخل لب برداشته شده و زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار گیرد. از این آزمایش به عنوان بیوپسی لب یاد می شود.

برای بدون درد بودن این اقدام از تزریق بی حسی موضعی به لب کمک می گیرند.

 

سایر آزمایشات

گاهی ممکن است آزمایشات دیگری نیز جهت تشخیص سندروم شوگرن انجام شود.

این آزمایشات عبارتند از:

• آزمایش بزاق – می توانید بزاق خود را به مدت 5 دقیقه در یک فنجان جمع آوری کرده و مقدار آن را اندازه گیری یا وزن کنید.
• اندازه گیری میزان تولید اشک – نوارهای کوچک کاغذی برای مدت 5 دقیقه در پلک پایین چشم قرار می گیرند تا مشخص شود که چه مقدار از کاغذ به اشک آغشته می شود.

تولید بزاق یا اشک کمتر از حد طبیعی نشانه ای از سندروم شوگرن است.

 

4- درمان

در حال حاضر درمانی برای سندروم شوگرن وجود ندارد اما روش های درمانی برای تسکین علائم آن در دسترس هستند.

 

درمان های خشکی چشم

اقداماتی که می توان انجام داد

در صورتی که دچار خشکی چشم هستید، اقدامات زیر را انجام دهید:

• از حضور در مکان های خشک، دودی یا بادگیر خودداری کنید – همچنین می توانید برای مرطوب نگه داشتن هوای منزل یا محل کار از دستگاه بخور استفاده کنید.
• از صرف زمان طولانی برای مطالعه، تماشای تلویزیون یا کار با صفحه نمایشگر خودداری کنید زیرا باعث خشک شدن چشم ها می شود.
• از عینک های آفتابی طراحی شده برای جلوگیری از خشکی چشم استفاده کنید.
• به صورت مرتب پلک های خود را تمیز کنید.
• معاینات منظم چشم پزشکی داشته باشید.
• از مصرف داروهایی که باعث خشکی چشم می شوند، خودداری کنید. بروشور همراه داروها را مطالعه کنید تا متوجه شوید که خشکی چشم از عوارض جانبی آنها نباشد.

 

قطره و پماد چشمی

همچنین می توانید از قطره و پمادهای چشمی برای مرطوب نگه داشتن چشم استفاده کنید. گاهی اوقات به این محصولات اشک مصنوعی گفته می شود.

قطره های مختلفی برای خرید بدون نسخه از داروخانه ها وجود دارند. شاید نیاز باشد تا برای انتخاب مناسب ترین نوع آن چند نمونه را امتحان کنید.

در صورتی بیش از 3 مرتبه در روز از قطره های چشمی استفاده می کنید، از قطره های حاوی مواد نگهدارنده خودداری کنید زیرا مصرف مداوم آنها باعث آسیب دیدگی چشم خواهد شد.

در صورت ملتهب شدن سطح چشم، پزشک برای مدت کوتاهی مصرف قطره های حاوی استروئید را تجویز می کند.

گاهی اوقات قطره های ضد التهاب دیگری مثل سیکلوسپورین (Ciclosporin) توسط متخصص چشم تجویز می شود.

 

داروها و روندهای درمانی

در صورتی که اقدامات خودیاری و استفاده از قطره های چشمی کمکی نکرد، ممکن است پزشک موارد زیر را توصیه کند:

• دارویی به نام پیلوکارپین (Pilocarpine) – قرص هایی که به بدن کمک می کنند تا اشک و بزاق بیشتری تولید کند.
• روشی برای جلوگیری از مسدود شدن مجاری اشک توسط اجزای کوچک ساخته شده توسط انسان – این روی می تواند به پوشاندن چشم با یک لایه اشک کمک کرده و بنابراین باعث خواهد شد تا خشکی احساس نشود.

 

درمان های خشکی دهان

اقداماتی که می توان انجام داد

در صورتی که دچار خشکی دهان هستید، اقدامات زیر را انجام دهید:

• بهداشت دهان و دندان از جمله مسواک زدن با خمیردندان های حاوی فلوراید برای دو مرتبه در روز را رعایت کنید.
• از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی ها و میان وعده های شیرین خودداری کنید.
• از دهان شویه آنتی باکتریال استفاده کنید.
• مقادیر زیاد آب بنوشید.
• آدامس های بدون قند جویده یا مکعب های یخ را بمکید.
• در صورتی که لب هایی خشک و ترک خورده دارید از بالم لب استفاده کنید.
• از مصرف الکل خودداری کنید.
• سیگار را ترک کنید.
• حداقل هر 6 ماه معاینه دندانپزشکی انجام دهید.
• از مصرف داروهایی که باعث خشکی دهان می شوند خودداری کنید. بروشور همراه داروها را مطالعه کنید تا متوجه شوید که خشکی دهان از عوارض جانبی آنها نباشد.

 

جایگزین بزاق

محصولات قابل خرید از داروخانه وجود دارند که به مرطوب نگه داشتن دهان کمک می کنند. این محصولات با عنوان جایگزین بزاق شناخته می شوند.

انواع مختلفی از آن شامل اسپری، آبنبات های مکیدنی و ژل در دسترس هستند. شاید لازم باشد تا برای انتخاب بهترین نوع آنها چند نمونه را امتحان کنید.

این محصولات به جلوگیری از عفونت دهان کمکی نمی کنند، بنابراین رعایت بهداشت دهان و دندان دارای اهمیت است.

 

داروها

می توان از داروی پیلوکارپین برای درمان خشکی دهان و خشکی چشم استفاده کرد. این دارو به صورت قرص هایی عرضه می شود که به تولید بزاق و اشک بیشتر کمک می کنند.

مصرف این دارو برای همه مناسب نیست و بعضی از عوارض جانبی مثل تعریق، سر درد و نیاز به دفع ادرار بیش از حد معمول را ایجاد می کند.

در صورتی که پزشک مصرف پیلوکارپین را برای شما توصیه کرد، در مورد فواید و خطرات مصرف آن با او صحبت کنید.

 

درمان سایر علائم شایع

خشکی پوست

در صورت خشکی پوست به صورت روزانه از کرم های مرطوب کننده استفاده کنید.

بهتر است از صابون های معطر و قوی استفاده نکنید و به جای آن استفاده از مایع صابون را انتخاب کنید.

 

خشکی واژن

درمان های خشکی واژن عبارتند از:

• روان کننده ها – مایعات یا ژل هایی که قبل از رابطه جنسی برای رفع سریع خشکی واژن استفاده می شوند.
• مرطوب کننده ها – کرم هایی که با قرارگیری درون واژن تا چند روز رطوبت ایجاد می کنند.
• درمان های هورمونی – مثل داروی استروژن برای استفاده درون واژن یا درمان جایگزینی با هورمون (HRT)

 

درد یا سفتی عضلات و مفاصل

در صورتی که در مفاصل یا عضلات خود احساس درد یا سفتی دارید، انجام موارد زیر کمک کننده خواهند بود:

• ورزش منظم – ترکیبی از تمرینات هوازی (مثل دوچرخه سواری) و تمرینات استقامتی و انعطاف پذیری می توانند مفید باشند. یک فیزیوتراپ می تواند برنامه ورزشی مناسبی را توصیه کند.
• استفاده از مسکن های ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) مثل ایبوپروفن – در صورت موثر نبودن استفاده از داروهای مسکن، پزشک عمومی مسکن های قوی تری را تجویز می کند.
• کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن

در صورتی که روش های دیگر موثر نباشند، گاهی اوقات مصرف دارویی به نام هیدروکسی کلروکین (Hydroxychloroquine) توسط متخصصان سندروم شوگرن برای درمان درد و سفتی مفاصل توصیه می شود.

مصرف این دارو برای همه مناسب نیست و ممکن است اثربخشی آن برای چند ماه زمان ببرد. همچنین مصرف آن می تواند باعث بروز عوارض جانبی مثل درد شکمی و حالت تهوع شود.

5- عوارض

گاهی اوقات سندروم شوگرن منجر به مشکلات بعدی شده یا بیماری های دیگری در کنار آن رخ می دهند.

 

مشکلات چشمی

در صورتی که چشم های شما بسیار خشک باشد و تحت درمان قرار نگیرد، به مرور زمان لایه جلوی چشم آسیب خواهد دید. این وضعیت می تواند منجر به مشکلات بینایی دائمی شود.

چندین روش درمانی برای خشکی چشم وجود دارد که می توانند به کاهش این خطر کمک کنند. همچنین باید با داشتن معاینات منظم چشم هرگونه مشکل را به صورت زودهنگام شناسایی کرد.

 

مشکلات ریه

گاهی اوقات سندروم شوگرن ریه ها را تحت تاثیر قرار داده و باعث مشکلات زیر می شود:

• عفونت های ریوی
• برونشکتازی یا گشاد شدن مجاری تنفسی در ریه ها
• زخم ریه ها
• در صورت سیگاری بودن، ترک آن به کاهش این خطرات کمک می کند.

در صورت داشتن سرفه، خس خس سینه یا تنگی نفسی که از بین نرود باید به پزشک عمومی مراجعه کنید.

 

عوارض بارداری

بیشتر زنان مبتلا به سندروم شوگرن می توانند باردار شده و نوزادان سالمی به دنیا بیاورند.

اما در صورتی که قصد بارداری دارید از پزشک عمومی یا متخصص راهنمایی بگیرید زیرا خطر عوارض کمی برای بعضی از زنان مبتلا به سندروم شوگرن وجود دارد.

این عوارض عبارتند از:

• بثورات پوستی کودک که برای چند هفته طول می کشد.
• مشکلات قلبی جدی برای کودک

این مشکلات در صورت وجود بعضی آنتی بادی ها که گاهی اوقات در بدن افراد مبتلا به سندروم شوگرن دیده می شود، رخ می دهند. برای یافتن این موارد به انجام آزمایش خون نیاز است.

در صورت یافتن این آنتی بادی ها هنوز هم می توانید باردار شوید ما ممکن است در دوران بارداری و پس از تولد به مراقبت های اضافی توسط یک متخصص نیاز داشته باشید.

 

سرطان

افراد مبتلا به سندروم شوگرن خطر ابتلا به نوعی سرطان به نام لنفوم غیر هاجکین را دارند.

این وضعیت بر روی سیستم لنفاوی که شبکه ای از عروق و غدد موجود در سراسر بدن است، تاثیر می گذارد.

تحقیقات نشان می دهند که افراد مبتلا به سندروم شوگرن 5 برابر بیشتر از سایر افراد به لنفوم غیر هاجکین مبتلا می شوند اما احتمال ابتلا به آن همچنان اندک است.

در صورت داشتن علائم ابتلا لنفوم غیر هاجکین زیر به پزشک عمومی مراجعه کنید:

• تورم غدد بدون درد، معمولا در گردن، زیر بغل یا کشاله ران
• عرق شبانه
• لاغری ناخواسته
• لنفوم غیر هاجکین در صورت تشخیص زودهنگام اغلب قابل درمان است.

 

سایر مشکلات

سایر موارد مرتبط با سندروم شوگرن عبارتند از:

• دیده رینود – محدود شدن جریان خون در دست و پاها که منجر به احساس سرما، بی حسی و درد می شود.
• کم کاری تیروئید – که باعث خستگی و افزایش وزن می شود.
• سندرم روده تحریک پذیر (IBS) – که باعث درد شکمی، اسهال و یبوست می شود.
• نوروپاتی محیطی – که باعث از دست دادن حس دست و پا می شود.
• مشکلات کلیوی – مثل التهاب کلیه یا سنگ کلیه
• التهاب رگ های خونی (واسکولیت) – که باعث ایجاد بثورات پوستی شده که شبیه به کبودی های کوچک یا لکه های قرمز مایل به بنفش هستند.

 

 

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.