پوکی استخوان سبب کاهش توان استخوان و افزایش خطر شکستگی آن می شود، علائم – علت – عوامل خطر – تشخیص (آزمایش BMD) و پیشگیری از آن را بخوانید.

پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان (Osteoporosis) نوعی بیماری استخوانی است که با کاهش تراکم مواد معدنی استخوان و توده استخوانی یا تغییر کیفیت و ساختار استخوان ایجاد می شود. این بیماری می تواند منجر به کاهش توان استخوان گردد که این امر خطر شکستگی را افزایش می دهد.

پوکی استخوان یک بیماری خاموش است زیرا به طور معمول علائمی ندارد و حتی ممکن است تا زمان بروز شکستگی استخوان، بیمار از وجود آن اطلاعی نداشته باشد.

پوکی استخوان علت اصلی شکستگی استخوان در زنان یائسه و مردان مسن است. این شکستگی می تواند در هر استخوانی رخ دهد اما اغلب در استخوان های ران، مهره های ستون فقرات و مچ دست اتفاق می افتد.

با این حال می توان برای پیشگیری از بیماری و شکستگی، اقدامات زیر را انجام داد:

تحرک داشتن با شرکت در تمرینات تحمل وزن مانند پیاده روی
نوشیدن الکل در حد متوسط
ترک سیگار یا عدم شروع به کشیدن آن
در صورت تجویز دارو، مصرف آنها می تواند از ایجاد شکستگی در افراد مبتلا به پوکی استخوان جلوگیری کند.
رعایت یک رژیم غذایی مغذی غنی از کلسیم و ویتامین D برای کمک به حفظ سلامت استخوان ها

همچنین بخوانید:

درمان پوکی استخوان (کلیک)

چه افرادی دچار استئوپروزیس می شوند؟

استئوپروزیس زنان و مردان از هر نژاد را درگیر می کند. این بیماری می تواند در هر سنی رخ دهد اما با افزایش سن خطر ابتلا به آن افزایش می یابد. برای بسیاری از زنان این بیماری یک یا دو سال قبل از یائسگی شروع به رشد می کند.

عوامل دیگری که باید در نظر گرفت عبارتند از:

استئوپروزیس بیشتر در میان زنان سفید پوست غیر اسپانیش و زنان آسیایی دیده می شود.
زنان آمریکایی آفریقایی و اسپانیش کمتر در معرض استئوپروزیس قرار دارند اما هنوز هم در خطر قابل توجهی هستند.
در میان مردان، استئوپروزیس بیشتر در افراد سفید پوست غیر اسپانیش دیده می شود.

مصرف داروهای خاص مانند بعضی از داروهای سرطان و استروئیدهای گلوکوکورتیکوئید می توانند خطر ابتلا به پوکی استخوان و علائم ناشی از آن را افزایش دهند.

از آنجایی که زنان بیشتر از مردان دچار استئوپروزیس می شوند، بسیاری از مردان فکر می کنند که در معرض خطر ابتلا به آن قرار ندارند. با این حال مردان و زنان مسن از هر نژاد در معرض ابتلا به استئوپروزیس هستند.

بعضی از کودکان و نوجوانان به نوعی استئوپروزیس به نام پوکی استخوان ایدیوپاتیک دوران جوانی مبتلا می شوند. پزشکان هنوز علت ابتلا به آن را نمی دانند. با این حال بیشتر کودکان بدون درمان بهبود می یابند.

جهت مشاهده و خرید محصولات و مکمل های سلامت استخوان کلیک کنید.

علائم پوکی استخوان

پوکی استخوان را بیماری خاموش می نامند زیرا به طور معمول تا قبل از بروز شکستگی استخوان یا چند مهره هیچ علائمی نخواهد داشت.

علائم شکستگی مهره ناشی از پوکی استخوان شامل درد شدید کمر، کاهش قد یا ناهنجاری های ستون فقرات مانند ایجاد حالت خمیده یا قوز است.

استخوان های مبتلا به پوکی ممکن است به قدری شکننده شوند که شکستگی ها به صورت خود به خود یا در اثر موارد زیر رخ دهند:

افتادن جزئی مانند افتادن از حالت ایستاده که به طور معمول باعث شکستگی استخوان های سالم نمی شود.
فشارهای طبیعی مانند خم شدن، بلند کردن لوازم یا حتی سرفه کردن.

علت بروز پوکی استخوان

استئوپروزیس هنگامی رخ می دهد که توده استخوانی بیش از حد از بین رفته و تغییراتی در ساختار بافت استخوان ایجاد شود. بعضی از عوامل خطر می توانند علت بروز پوکی استخوان شده یا احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.

بسیاری از افراد مبتلا به پوکی استخوان دارای چندین عامل خطر هستند، اما سایر افرادی که پوکی استخوان دارند ممکن است هیچ عامل خطر خاصی نداشته باشند. بعضی از عوامل خطر وجود دارند که قابل تغییر نیستند و ممکن است بعضی از این عوامل قابل تغییر باشند. با این حال با درک این عوامل می توان از بیماری و شکستگی پیشگیری کرد.

برخی علت ها و عواملی که که می توانند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند، عبارتند از:

جنسیت

در صورت زن بودن احتمال ابتلا به پوکی استخوان بیشتر می شود. حجم توده استخوانی زنان کمتر از مردان است. با این حال مردان (به ویژه پس از 70 سالگی) هنوز هم در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.

سن

سن یکی از علت های اصلی بروز پوکی استخوان است. با افزایش سن، زوال استخوان با سرعت بیشتری رخ داده و رشد استخوان های جدید کندتر می شود. با گذشت زمان استخوان ها ضعیف تر شده و خطر بروز استئوپروزیس افزایش می یابد.

سایز بدن

مردان و زنان لاغر و استخوانی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به استئوپروزیس قرار دارند زیرا در مقایسه با افراد با استخوان های بزرگتر، استخوان کمتری برای از دست دادن دارند.

نژاد

زنان سفید پوست و آسیایی بیشتر در معرض خطر هستند. زنان آمریکایی آفریقایی و مکزیکی آمریکایی خطر کمتری دارند. مردان سفید پوست نسبت به مردان آمریکایی آفریقایی و مکزیکی آمریکایی در معرض خطر بیشتری هستند.

سابقه خانوادگی

محققان دریافتند که اگر یکی از والدین سابقه ابتلا به پوکی استخوان یا شکستگی مفصل ران داشته باشد، خطر پوکی استخوان و شکستگی در فرزند بیشتر می شود.

تغییرات هورمونی:

سطح پایین بعضی از هورمون ها می تواند احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهد. برای نمونه:

- سطح پایین استروژن در زنان پس از یائسگی
- سطح پایین استروژن عدم ایجاد دوره قاعدگی به طور غیر عادی در زنان یائسه به دلیل اختلالات هورمونی یا فعالیت شدید بدنی
- سطح پایین تستوسترون در مردان. مردان مبتلا به بیماری هایی که باعث کاهش سطح تستوسترون می شوند در معرض پوکی استخوان قرار می گیرند. با این حال احتمالا کاهش تدریجی تستوسترون با افزایش سن دلیل اصلی زوال استخوان نیست.

رژیم غذایی

مصرف رژیم غذایی کم کلسیم و ویتامین D از کودکی تا پیری، خطر ابتلا به استئوپروزیس و شکستگی را افزایش می دهد. رژیم غذایی با مصرف بیش از حد یا کم پروتئین می تواند خطر زوال استخوان و بروز پوکی استخوان را افزایش دهد.

همچنین بخوانید:

نقش کلسیم و ویتامین D در سلامت استخوان (کلیک)

سایر بیماری های پزشکی

بعضی از بیماری هایی که امکان درمان یا مدیریت آنها وجود دارد می توانند خطر بروز استئوپروزیس را افزایش دهند. این بیماری ها شامل سایر بیماری های غدد درون ریز و هورمونی، بیماری های دستگاه گوارش، روماتیسم مفصلی، انواع خاص سرطان، HIV و ایدز و بی اشتهایی عصبی هستند.

مصرف داروها

استفاده بلندمدت از بعضی داروها خطر تحلیل رفتن استخوان ها و استئوپروزیس را در پی خواهد داشت. این موارد عبارتند از:

- گلوكوكورتيكوئيدها و هورمون های آدرنوکورتیکوتروپین که بیماری های مختلفی از جمله آسم و روماتیسم مفصلی را درمان می کنند.
- داروهای ضد صرع که تشنج و سایر اختلالات عصبی را درمان می کنند.
- داروهای سرطان که از هورمون ها برای درمان سرطان پستان و پروستات استفاده می کنند.
- مهارکننده‌های پروتون پمپ که اسید معده را کاهش می دهند.
- بازدارنده های بازجذب سروتونین که افسردگی و اضطراب را درمان می کنند.
- تیازولیدیندیونزها که دیابت نوع 2 را درمان می کنند.

سبک زندگی

سبک زندگی سالم می تواند برای استحکام استخوان ها مهم باشد. عواملی که باعث زوال استخوان ها می شوند، عبارتند از:

- سطح کم فعالیت بدنی و دوره های طولانی بی تحرکی که می توانند به افزایش میزان زوال استخوان کمک کنند. همچنین این موارد باعث شرایط فیزیکی می شوند که می تواند خطر زمین خوردن و شکستگی استخوان را افزایش دهد.
- نوشیدن زیاد الکل به صورت مزمن یک عامل خطر برای استئوپروزیس است.
- مطالعات نشان می دهند که سیگار کشیدن عامل خطر پوکی استخوان و شکستگی است. محققان هنوز در حال مطالعه بر روی این موضوع هستند که آیا سیگار کشیدن فقط به دلیل مصرف دخانیات بر سلامت استخوان تاثیر می گذارد یا افراد سیگاری عوامل خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان دارند.

تشخیص پوکی استخوان

معمولا پزشکان در طی غربالگری معمول این بیماری، پوکی استخوان را تشخیص می دهند.

گروه ویژه پیشگیری از بیماری ها در آمریکا، غربالگری برای موارد زیر را دنبال می کنند:

زنان بالای 65 سال
زنان در هر سنی که دارای عواملی هستند که احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهند.

به دلیل کمبود شواهد موجود این گروه در مورد غربالگری پوکی استخوان در مردان توصیه ای نکرده است.

در هنگام مراجعه به پزشک موارد زیر را گزارش دهید:

سابقه هرگونه شکستگی
عادت های زندگی از جمله رژیم غذایی، ورزش، مصرف الکل و سابقه سیگار کشیدن
بیماری های فعلی یا سابق و مصرف داروهایی که می توانند به کاهش توده استخوان و افزایش خطر شکستگی کمک کنند.
سابقه خانوادگی پوکی استخوان و سایر بیماری ها

همچنین پزشک می تواند یک معاینه بدنی شامل موارد زیر را ترتیب دهد:

کاهش قد و وزن
تغییرات وضعیت بدنی
تعادل و نحوه راه رفتن
قدرت عضلات مانند توانایی ایستادن از حالت نشسته بدون استفاده از بازوها

به علاوه ممکن است پزشک آزمایشی را برای اندازه گیری و سنجش تراکم مواد معدنی استخوان (BMD) در ناحیه خاصی از استخوان و معمولا ستون فقرات و مفصل ران را تجویز کند.

از آزمایش BMD می توان برای موارد زیر استفاده کرد:

تشخیص پوکی استخوان
تشخیص تراکم کم استخوان قبل از ابتلا به پوکی استخوان
پیش بینی خطر شکستگی در آینده
کنترل اثربخشی درمان مداوم پوکی استخوان

متداول ترین آزمایش برای اندازه گیری تراکم مواد معدنی استخوان (BMD)، جذب سنجی پرتو X با انرژی دوگانه (DEXA) است. این آزمایش سریع، بدون درد و غیرتهاجمی است.

در حین این آزمایش روی یک تخت دراز کشیده و DXA با استفاده از اشعه X با عبور یک اسکنر از روی بدن استفاده می کند. این آزمایش BMD اسکلت در مکان های مستعد شکستگی مانند لگن و ستون فقرات را اندازه گیری می کند.

به طور کلی سنجش تراکم استخوان توسط DXA در لگن و ستون فقرات مطمئن ترین روش برای تشخیص پوکی استخوان و پیش بینی خطر شکستگی در نظر گرفته می شود.

بعضی از افراد از DXA محیطی برای سنجش تراکم استخوان در مچ دست و پاشنه استفاده می کنند. این نوع DXA قابل حمل بوده و می تواند این کار را ساده تر کند. با این حال نتایج حاصل از آن به پزشکان در تعیین خطر احتمالی شکستگی در آینده یا کنترل اثربخشی داروها بر روی بیماری کمکی نمی کند.

پزشکان نتایج آزمایش BMD شما را با میانگین تراکم استخوان افراد سالم، جوان و با تراکم استخوان سایر افراد در سن، جنس و نژاد مقایسه می کنند. در صورتی که نتایج آزمایش نشان دهنده ابتلا به پوکی استخوان باشند یا تراکم استخوان زیر سطح مشخص باشد و سایر عوامل خطر شکستگی وجود داشته باشند، پزشکان هر دو روش اقدامات سبک زندگی برای سلامت استخوان و مصرف دارو برای کاهش احتمال شکستگی استخوان را پیشنهاد می کنند.

گاهی اوقات ممکن است پزشک استفاده از سونوگرافی کمی استخوان (QUS) برای پاشنه را توصیه کند. این آزمایش استخوان را ارزیابی کرده اما BMD را اندازه گیری نمی کند. در صورتی که سونوگرافی کمی استخوان (QUS) نشان دهنده زوال استخوان باشد، هنوز به انجام آزمایش DXA برای تشخیص زوال استخوان و پوکی استخوان نیاز خواهید داشت.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.