عوارض جانبی شیمی درمانی شامل خستگی – حالت تهوع و استفراغ – ریزش مو – کم خونی و غیره است. بسیاری از عوارض قابل درمان و پیشگیری هستند.

شیمی درمانی می تواند عوارض جانبی ناخوشایندی ایجاد کند. اگرچه بسیاری از آنها قابل درمان و پیشگیری هستند و با توقف درمان از بین می روند.

پیش بینی اینکه چه عوارضی ایجاد می شوند، دشوار خواهد بود.

در اینجا فهرستی از عوارض جانبی شایع شیمی درمانی آورده شده است اما بعید به نظر می رسد که افراد دچار همه این موارد شوند.

همچنین بخوانید:

شیمی درمانی چگونه است؟ (کلیک)

خستگی

خستگی (Tiredness) یا (Fatigue) یکی از شایع ترین عوارض جانبی شیمی درمانی است.

بسیاری از افرادی که تحت درمان هستند در بسیاری از اوقات احساس خستگی داشته یا در هنگام انجام کارهای روزمره خود خیلی راحت خسته می شوند.

موارد زیر می توانند کمک کننده باشند:

استراحت فراوان
خودداری از انجام کارها یا فعالیت های خسته کننده
انجام ورزش های سبک مانند پیاده روی یا یوگا در صورت توانایی – این امر می تواند سطح انرژی را افزایش دهد اما باید مراقب باشید که خود را بیش از حد تحت فشار قرار ندهید.
کمک از دوستان و خانواده در کارهای روزمره

در صورتی که مشغول کار هستید از کارفرمای خود وقت مرخصی بخواهید و کار خود را به صورت نیمه وقت انجام دهید.

در صورتی که به صورت ناگهانی احساس خستگی یا نفس نفس زدن می کنید باید با تیم مراقبتی خود تماس بگیرید. این امر می تواند نشانه کم خونی باشد.

حالت تهوع و استفراغ

بسیاری از افرادی که شیمی درمانی می کنند در دوره هایی دچار عوارض جانبی ناخواسته حالت تهوع و استفراغ می شوند.

تیم مراقبتی شما می تواند از داروهای ضد تهوع برای کاهش یا پیشگیری از بروز آنها استفاده کند.

این موارد به صورت زیر در دسترس هستند:

قرص یا کپسول های خوراکی
قرص های حل شدنی
آمپول یا تزریق قطره ای داخل ورید
شیاف – کپسول هایی که در مقعد قرار داده می شوند.
پچ پوستی

عوارض جانبی داروهای ضد تهوع شامل یبوست، سوء هاضمه، مشکلات خواب (بی خوابی) و سر درد است.

در صورت موثر نبودن داروها یا بروز عوارض جانبی زیاد، تیم مراقبتی خود را مطلع کنید. ممکن است موارد مفید دیگری وجود داشته باشند.

ریزش مو

ریزش مو یکی از عوارض جانبی شایع شیمی درمانی است اما برای همه اتفاق نمی افتد. از تیم مراقبتی خود بپرسید که آیا این مورد از عوارض جانبی داروهای مورد استفاده هست یا خیر.

در صورتی که دچار ریزش مو شوید، این امر طی چند هفته از اولین جلسه درمانی شروع می شود. در صورتی که مقادیر زیادی از موی خود را از دست بدهید این امر طی 1 تا 2 ماه رخ می دهد.

معمولا ریزش موی سر شایع است اما ممکن است سایر نواحی بدن از جمله بازوها، پاها و صورت نیز دچار این عارضه شوند.

ریزش مو تقریبا موقتی است. موهای شما باید به زودی پس از پایان درمان شروع به رشد کند.

گاهی اوقات ممکن است موهایی که دوباره رشد می کنند کمی متفاوت باشند یا حالت موج دار و یا صاف تری داشته باشند.

همچنین بخوانید:

داروهایی که باعث ریزش مو می شوند (کلیک)

کنار آمدن با ریزش مو

ریزش مو می تواند ناراحت کننده باشد. در صورتی که مقابله با این عارضه برای شما دشوار است با تیم مراقبتی خود صحبت کنید.

آنها این موضوع را درک کرده و از شما حمایت می کنند و در مورد گزینه های ممکن با شما صحبت می کنند.

برای نمونه ممکن است تصمیم بگیرید تا از کلاه گیس استفاده کنید.

سایر گزینه ها شامل استفاده از روسری ها است.

جلوگیری از ریزش مو

ممکن است در هنگام شیمی درمانی با استفاده از Cold cap احتمال ریزش مو کاهش یابد.

Cold cap مانند کلاه ایمنی دوچرخه است و برای خنک شدن سر طی یک جلسه درمانی تهیه شده است. این امر باعث کاهش جریان خون در پوست سر شده و میزان دارویی که به آن می رسد را کاهش می دهد.

اینکه بتوانید از Cold cap استفاده کنید به نوع سرطان بستگی دارد. همچنین Cold cap با انواع خاصی از داروهای شیمی درمانی بهتر کار می کند و البته همیشه موثر نیست.

در مورد اثربخشی Cold cap از تیم مراقبتی خود سوال بپرسید.

عفونت ها

شیمی درمانی می تواند توانایی بدن در مبارزه با عفونت را کاهش دهد. این امر احتمال ابتلا به عفونت هایی که می تواند شما را به شدت بیمار کند را افزایش می دهد.

بهتر است اقدامات احتیاطی برای محافظت از خود در برابر عفونت ها را انجام دهید:

شستن مرتب دست ها با آب و صابون – به ویژه پس از استفاده از سرویس بهداشتی، قبل از تهیه غذا و غذا خوردن و پس از لمس حیوانات خانگی یا حیوانات دیگر (زیرا ممکن است عفونت های خطرناکی داشته باشند.)
تلاش برای جلوگیری از تماس نزدیک با افرادی که به عفونت مبتلا هستند– مانند آبله مرغان یا آنفولانزا
تزریق سالانه واکسن آنفولانزا
گاهی اوقات یک دوره آنتی بیوتیک تجویز می شود تا خطر ابتلا به عفونت را کاهش دهد.

کم خونی

از دیگر عوارض جانبی شیمی درمانی کم خونی است.

شیمی درمانی می تواند میزان گلبول های قرمز خون که اکسیژن حمل می کنند را کاهش دهد.

در صورتی که تعداد گلبول های قرمز خون خیلی کم شود، دچار کم خونی خواهید شد.

علائم کم خونی عبارتند از:

خستگی و کمبود انرژی – این خستگی شدیدتر از خستگی عمومی مرتبط با شیمی درمانی است.
تنگی نفس
ضربان قلب قابل توجه (تپش قلب)
رنگ پریدگی

در صورت وجود هر یک از علائم فوق در اولین فرصت با تیم مراقبتی خود تماس بگیرید. ممکن است برای افزایش تعداد گلبول ای قرمز خون به درمان نیاز داشته باشید.

پیشگیری از کم خونی

افزودن مقدار زیاد آهن در رژیم غذایی می تواند به کاهش خطر کم خونی کمک کند زیرا آهن به بدن در ساختن گلبول قرمز کمک می کند.

مواد غذایی سرشار از آهن عبارتند از:

گوشت مانند گوشت گوساله، خوک و گوسفند
لوبیا و مغزها
میوه های خشک مانند زردآلو خشک
غلات کامل مانند برنج قهوه ای
غلات صبحانه غنی شده
سبزیجات برگ دار به رنگ تیزه مانند شاهی و کلم کیل

کبودی و خونریزی

شیمی درمانی می تواند تعداد سلول هایی که پلاکت خون نامیده می شوند را کاهش دهد. این موارد باعث توقف خونریزی شدید در هنگام بریدگی یا آسیب دیدگی می شود.

در صورت کمبود تعداد پلاکت، موارد زیر رخ می دهند:

کبودی ساده پوست
خونریزی شدید بینی
خونریزی لثه

در صورت تجربه این مشکلات، تیم مراقبتی خود را مطلع کنید. ممکن است برای افزایش تعداد پلاکت خون به درمان نیاز داشته باشید.

درد دهان

گاهی اوقات شیمی درمانی می تواند مخاط دهان را دردناک و تحریک کند. این امر به عنوان موکوزیت شناخته می شود.

علائم آن چند روز پس از شروع درمان ایجاد می شود و شامل موارد زیر است:

احساس درد در داخل دهان شبیه به سوزش با خوردن غذای داغ
زخم های دهانی که می توانند عفونی شوند.
ناراحتی در هنگام خوردن و آشامیدن یا صحبت کردن
خشکی دهان
کاهش حس چشایی
بوی بد دهان

در صورت وجود هر کدام از مشکلات فوق، تیم مراقبتی خود را مطلع کنید. آنها ممکن است استفاده از مسکن یا دهانشویه مخصوصی را توصیه کنند.

پرهیز از مصرف غذاهای تند، شور یا ادویه دار نیز کمک کننده خواهند بود.

لیزر درمانی یا استفاده از لیزرهای سطح پایین برای تحریک بهبودی در درمان یا پیشگیری از موکوزیت موثر خواهد بود. از آنجایی که این درمان جدید است ممکن است محدود باشد.

موکوزیت معمولا چند هفته پس از پایان شیمی درمانی بهبود می یابد.

کاهش اشتها

ممکن است در حین شیمی درمانی اشتهای خود را از دست بدهید اما باید سعی کنید مایعات زیادی بنوشید و تا آنچه می توانید بخورید.

ممکن است موارد زیر کمک کننده باشند:

مصرف وعده های غذایی کوچکتر به جای مصرف سه وعده غذایی بزرگ
مصرف منظم میان وعده های سالم
مصرف وعده های غذایی سبک در روز درمان
نوشیدن آرام نوشیدنی ها به وسیله نی به جای نوشیدن مستقیم آنها از لیوان

در صورتی که نگران رژیم غذایی خود یا کم اشتهایی هستید، تیم مراقبتی خود را مطلع کنید.

تغییرات پوست و ناخن

بعضی از داروهای شیمی درمانی می توانند تغییرات موقتی در پوست شما ایجاد کنند.

برای نمونه، ممکن است مشکلات زیر ایجاد شوند:

خشکی
تغییر رنگ مختصر (ممکن است تکه ای باشد.)
حساس شدن به نور
قرمزی و زخم
خارشی بودن

در صورت مشکل با پوست خود با تیم مراقبتی خود صحبت کنید. آنها می توانند در مورد کرم های موثر به شما راهنمایی ارائه دهند و همچنین نحوه مراقبت از پوست در برابر نور آفتاب را به شما آموزش دهند.

همچنین شیمی درمانی می تواند ناخن ها را شکننده یا پوسته کرده و خطوط سفید در سراسر آن ایجاد کند. این امر پس از پایان درمان به حالت عادی بر می گردد.

استفاده از مرطوب کننده ها روی ناخن می تواند موثر باشد و در صورت تمایل می توانید از لاک ناخن استفاده کنید. مهم است که از ناخن های سریع خشک شونده و ناخن مصنوعی یا کاشت استفاده نکنید.

مشکلات حافظه و تمرکز

بعضی از افراد در طول دوره شیمی درمانی با حافظه کوتاه مدت، تمرکز و مدت توجه خود مشکل خواهند داشت. ممکن است متوجه شوید که کارهای معمول بسیار بیشتر از حد طول می کشند.

مشخص نیست که چرا این امر رخ می دهد اما علائم معمولا پس از پایان درمان بهبود می یابند.

مواردی مانند استفاده از فهرست ها، یادداشت ها، تقویم ها و تلفن همراه برای یادآوری موثر هستند. انجام بعضی از تمرینات ذهنی، تغذیه مناسب و استراحت کافی نیز کمک کننده خواهند بود.

مشکلات خواب

بعضی از افرادی که شیمی درمانی می کنند به سختی به خواب می روند و یا نیمه شب بیدار خواهند شد و قادر به خوابیدن مجدد نیستند. این وضعیت با عنوان بی خوابی شناخته می شود.

موارد زیر می توانند به بهبود خواب کمک کنند:

تعیین زمان های منظم برای خوابیدن و بیدار شدن
ریلکس کردن قبل از خواب – دوش آب گرم یا گوش دادن به موسیقی
استفاده از پرده ضخیم، چشم بند یا گوش گیر برای جلوگیری از بیدار شدن توسط نور و صدا
عدم استفاده از کافئین، نیکوتین، الکل، وعده های غذایی سنگین و ورزش قبل از خواب
خودداری از تماشای تلویزیون یا استفاده از تلفن همراه، تبلت یا کامپیوتر قبل از خواب
یادداشت فهرستی از نگرانی ها و ایده ها و راه حل آنها برای فراموش کردن آنها تا صبح

در صورت عدم موثر بودن این روش ها با تیم مراقبتی خود تماس بگیرید زیرا ممکن است به درمان اضافی نیاز داشته باشید.

رابطه جنسی و باروری

بسیاری از افراد دریافتند که در طول شیمی درمانی تمایل خود به رابطه جنسی را از دست می دهند. این امر معمولا موقتی است و میل جنسی پس از پایان درمان به تدریج باز می گردد.

همچنین بعضی از داروهای شیمی درمانی می توانند باعث کاهش قدرت باروری در مردان و زنان شوند. این امر اغلب موقتی است اما در بعضی از موارد می تواند دائمی باشد.

پیش از شروع درمان از تیم مراقبتی خود بپرسید که آیا باروری شما تحت تاثیر قرار می گیرد؟ در صورتی که در معرض ناباروری باشید، گزینه هایی به شما پیشنهاد خواهند داد.

ممکن است زنان تمایل داشته باشند تا تخمک خود را منجمد کرده و بعدا در IVF استفاده کنند. مردان نیز می توانند اسپرم خود را منجمد کرده تا بتوانند بعدا از طریق لقاح مصنوعی از آن استفاده کنند.

در طول دوره درمان باید از باردار شدن و پدر شدن خودداری کنید زیرا داروهای شیمی درمانی می توانند به کودک آسیب برسانند. می توانید از روش های جلوگیری از بارداری مثل کاندوم استفاده کنید.

اسهال و یبوست

ممکن است چند روز پس از شروع شیمی درمانی دچار اسهال یا یبوست شوید.

تیم مراقبتی شما می تواند از داروهای مناسب و تغییر رژیم غذایی کمک بگیرد.

مسائل احساسی

شیمی درمانی می تواند یک تجربه نا امیدکننده، استرس زا و آسیب زا باشد. طبیعی است که در صورت انجام آن احساس اضطراب داشته باشید و در مورد موفقیت آمیز بودن آن فکر کنید.

همچنین استرس و اضطراب می توانند خطر ابتلا به افسردگی را افزایش دهند.

در صورتی که نیاز دارید تا از نظر احساسی با این وضعیت کنار بیایید با تیم مراقبتی خود صحبت کنید. آنها می توانند شما را حمایت کرده و در مورد راهکارهای درمانی با شما صحبت کنند.

عضویت در یک گروه حمایتی سرطان نیز کمک کننده خواهد بود. صحبت با افراد دیگر در شرایط مشابه می تواند احساس انزوا و استرس را کاهش دهد.

زمان دریافت مشاوره پزشکی اورژانسی

با این که عوارض جانبی شیمی درمانی می توانند ناراحت کننده باشند اما بیشتر آنها جدی نیستند.

در صورت عدم درمان، ممکن است عفونت ها بسیار جدی شوند. در صورت مشاهده علائم عفونت بلافاصله با تیم مراقبتی خود تماس بگیرید.

این موارد عبارتند از:

دمای بدن بالاتر از 37.5 یا پایین تر از 36 درجه سانتیگراد
احساس گرما در اثر لمس یا حس تب و لرز
مشکلات تنفسی
علائم شبیه به آنفولانزا مانند درد عضلانی و سایر دردها
درد دهان
درد در هنگام بلع
استفراغ
اسهال
درد، تورم، قرمزی، گرما یا ترشح مایعات در محل زخم (مانند زخم ناشی از جراحی) یا محل تزریق داخل وریدی (یا محل استفاده از کاتتر) که معمولا بالای بازو است.

برای تماس به شما کارتی با شماره تلفن های ضروری ارائه می شود. در صورت نداشتن یا پیدا نکردن آن می توانید برای مشاوره با پزشک عمومی تماس بگیرید.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.