مسمومیت با مونوکسید کربن

مسمومیت با مونوکسید کربن (گاز سمی بدون بو و طعم) خطرناک و می تواند سبب مرگ شود، علائم – علت – درمان – عوارض و پیشگیری از آن را بخوانید.

 

مونوکسید کربن (Carbon monoxide) گازی سمی است که بو و طعم ندارد. نفس کشیدن آن باعث بدحالی شده و قرارگیری بیش از حد در معرض آن باعث مرگ خواهد شد.

هر ساله مرگ و میر زیادی در کشورهای مختلف به علت مسمومیت تصادفی با مونوکسید کربن رخ می دهد.

مونوکسید کربن پس از تنفس وارد جریان خون شده و با هموگلوبین (بخشی از گلبول های قرمز خون که اکسیژن حمل می کنند) ترکیب می شود و کربوکسی هموگلوبین ایجاد می کند.

در این وضعیت خون قادر به حمل اکسیژن نخواهد بود و این کمبود اکسیژن باعث از بین رفتن سلول ها و بافت بدن می شود.

 

همچنین بخوانید:

مسمومیت با مس: علائم و درمان (کلیک)

 

علائم مسمومیت با مونوکسید کربن

علائم مسمومیت با مونوکسید کربن همیشه مشخص نیست. به ویژه اگر افراد در معرض سطح پایینی از آن قرار بگیرند.

سر درد تنشی شایع ترین علامت مسمومیت خفیف با مونوکسید کربن است.

علائم دیگر آن عبارتند از:

• سرگیجه
• حالت تهوع و استفراغ
• خستگی و گیجی
• معده درد
• تنگی نفس و دشوار شدن تنفس

علائم قرارگیری در معرض سطح پایین مونوکسید کربن می تواند شبیه به علائم مسمومیت غذایی و آنفولانزا باشد.

اما مسمومیت با مونوکسید کربن بر خلاف آنفولانزا باعث بالا رفتن درجه حرارت بدن نمی شود.

علائم آن می توانند با قرارگیری طولانی در معرض مونوکسید کربن به تدریج بدتر شده و منجر به تاخیر در تشخیص شوند.

زمانی که از منبع مونوکسید کربن دور باشید، ممکن است علائم شدت کمتری داشته باشد.

در این صورت باید احتمال نشت مونوکسید کربن را بررسی کرده و از یک متخصص واجد شرایط بخواهید تا لوازمی که احتمالا معیوب بوده و نشت گاز دارند را بررسی کند.

هرچه مدت بیشتری گاز را استشمام کنید، علائم بدتر خواهند شد. ممکن است تعادل، بینایی و حافظه خود را از دست داده و در نهایت بیهوش شوید.

در صورتی که مونوکسید کربن موجود در هوا زیاد باشد، این امر طی 2 ساعت رخ خواهد داد.

 

همچنین بخوانید:

کما: علت و اقدامات لازم (کلیک)

 

قرارگیری طولانی در معرض سطوح پایین مونوکسید کربن نیز می تواند منجر به علائم عصبی زیر شود:

• مشکل در تفکر یا تمرکز
• تغییرات عاطفی مکرر مانند تحریک پذیری، افسردگی و تصمیمات عجولانه یا غیرمنطقی
• تنفس در مقادیر بالای مونوکسید کربن می تواند علائم شدیدتری ایجاد کند.

این علائم می توانند شامل موارد زیر باشند:

• اختلال در وضعیت روانی و تغییرات شخصیتی (مسمومیت)
• احساس چرخش خود یا محیط پیرامون (سرگیجه یا ورتیگو)
• از دست دادن هماهنگی فیزیکی ناشی از آسیب به مغز و سیستم عصبی (آتاکسی)
• تنگی نفس و ضربان قلب بیش از 100 ضربان در دقیقه (تاکی کاردی)
• درد قفسه سینه ناشی از آنژین یا حمله قلبی
• شیوع شدید و غیرقابل کنترل فعالیت الکتریکی مغز که باعث اسپاسم عضله (تشنج) می شود.
• از هوش رفتن – در مواردی که سطح مونوکسید کربن بسیار بالا باشد، مرگ طی چند دقیقه رخ خواهد داد.

 

علت نشست و مسمومیت با مونوکسید کربن

مونوکسید کربن زمانی تولید می شود که سوخت هایی مانند گاز، نفت، زغال سنگ و چوب به طور کامل نسوزند.

سوختن زغال چوب، اتومبیل های در حال کار کردن و دود سیگار نیز منجر به تولید گاز مونوکسید کربن می شود.

گاز، نفت، زغال سنگ و چوب از منابع سوخت مورد استفاده برای بسیاری از لوازم خانگی از جمله موارد زیر هستند:

• دیگ های بخار
• شعله های گاز
• سیستم های گرمایش مرکزی
• آبگرمکن
• اجاق گاز
• شعله های فضای باز

نصب نادرست لوازم خانگی، نگهداری یا تهویه ضعیف اجاق گازها، بخاری ها و دیگ های بخار گرمایش مرکزی از مهمترین علت های قرارگیری تصادفی در معرض مونوکسید کربن و مسمومیت با آن هستند.

خطر قرارگیری در معرض مونوکسید کربن توسط دستگاه های قابل حمل در کاروان ها، قایق ها و خانه های سیار بیشتر نیز هست.

سایر علت های احتمالی مسمومیت با مونوکسید کربن عبارتند از:

• دودکش های مسدود شده: این امر مانع از فرار مونوکسید کربن شده و به آن اجازه می دهد تا به سطح خطرناکی برسد و علتی برای مسمومیت باشد.
• سوختن سوخت در فضای بسته یا تهویه نشده: برای نمونه، موتور ماشین روشن، ژنراتور بنزینی یا کباب پز در داخل گاراژ و یا دیگ بخار معیوب در آشپزخانه بسته
• اگزوزهای معیوب یا مسدود شده خودروها: نشت یا انسداد لوله اگزوز از جمله پس از بارش شدید برف می تواند علت تجمع مونوکسید کربن و مسمومیت با آن شود.
• بخارات رنگ: بعضی از مایعات شوینده و پاک کننده های رنگ حاوی متیلن کلراید (دی کلرومتان) هستند. این ماده توسط بدن به مونوکسید کربن تجزیه می شود.
• کشیدن قلیان (Shisha pipes) در خانه: قلیان باعث سوختن زغال و توتون شده که منجر به تجمع مونوکسید کربن در اتاق های بسته یا بدون تهویه می شود.

درمان مسمومیت با مونوکسید کربن

در صورتی که فکر می کنید در معرض مقادیر کم مونوکسید کربن قرار گرفته اید از پزشک عمومی خود مشاوره بگیرید.

اگر فکر می کنید در معرض مقادیر زیاد مونوکسید کربن قرار گرفته اید فورا به بخش اورژانس بیمارستان محلی خود مراجعه کنید.

علائم شما اغلب نشان دهنده مسمومیت با مونوکسید کربن خواهد بود اما آزمایش خون میزان کربوکسی هموگلوبین در خون شما را تایید می کند. سطح 30% از آن نشان دهنده قرارگیری شدید در معرض مونوکسید کربن است.

اغلب سطح کربوکسی هموگلوبین در خون افراد سیگاری بالاتر از حد طبیعی است که این امر گاهی اوقات تفسیر نتایج آزمایش را دشوار می کند.

معمولا مسمومیت خفیف با مونوکسید کربن به درمان در بیمارستان نیاز ندارد اما همچنان مهم است که به دنبال مشاوره پزشکی باشید.

همچنین فضای خانه قبل از بازگشت باید از نظر ایمنی بررسی شود.

 

اکسیژن درمانی استاندارد

در صورتی که در معرض سطح بالایی از مونوکسید کربن قرار گرفته باشید یا علائم شما نشان دهنده این موضوع باشد، به اکسیژن درمانی استاندارد در بیمارستان نیاز خواهید داشت.

در این روش اکسیژن 100% از طریق یک ماسک محکم ارائه می شود. هوای طبیعی دارای حدود 21% اکسیژن است.

تنفس اکسیژن غلیظ به بدن کمک می کند تا به سرعت آن را جایگزین کربوکسی هموگلوبین کند.

این درمان تا زمانی که سطح کربوکسی هموگلوبین به زیر 10% برسد، ادامه خواهد یافت.

 

اکسیژن درمانی هایپرباریک

اکسیژن درمانی هایپرباریک (HBOT)، اکسیژن خالص را بدن جاری کرده و به آن کمک می کند تا کمبود اکسیژن ناشی از مسمومیت با مونوکسید کربن را برطرف کند.

در حال حاضر شواهد کافی در مورد اثر بلندمدت HBOT در درمان موارد شدید مسمومیت با مونوکسید کربن وجود ندارد.

معمولا اکسیژن درمانی استاندارد گزینه درمانی توصیه شده خواهد بود.

ممکن است HBOT در شرایط خاصی توصیه شود. برای نمونه در صورتی که قرارگیری در معرض مونوکسید کربن زیاد باشد و آسیب عصبی به وجود آورد. استفاده از این روش در هر مورد به تصمیم گیری نیاز دارد.

 

بهبود (ریکاوری)

مدت زمانی که برای بهبودی از مسمومیت با مونوکسید کربن نیاز است به میزان مونوکسید کربن و مدت زمان قرارگیری در معرض آن وابستگی دارد.

 

عوارض مسمومیت با مونوکسید کربن

قرارگیری در معرض میزان قابل توجه مونوکسید کربن می تواند عوارض جدی از جمله آسیب مغزی و مشکلات قلبی ایجاد کند.

این وضعیت در موارد بسیار شدید منجر به مرگ می شود.

اثرات مسمومیت شدید با مونوکسید کربن شامل موارد زیر است:

• تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• تشنج
• از دست دادن هوشیاری

حدود 10% تا 15% از افرادی که مسمومیت شدید با مونوکسید کربن را تجربه می کنند، دچار عوارض بلندمدت خواهند شد.

 

آسیب مغزی

قرارگیری طولانی در معرض مونوکسید کربن می تواند باعث مشکلات حافظه و مشکل در تمرکز شود.

همچنین می تواند باعث کاهش بینایی و شنوایی شود.

در موارد نادر مسمومیت شدید با مونوکسید کربن می تواند منجر به پارکینسون شود که مشخصات آن شامل لرزش، سفتی و حرکات آهسته است.

پارکینسون همان بیماری پارکینسون یا بیماری عصبی تحلیل برنده و مرتبط با افزایش سن، نیست.

 

همچنین بخوانید:

دلایل خاموشی/بیهوشی/ از دست دادن حافظه (کلیک)

 

بیماری قلبی

بیماری کرونر قلب یک بیماری جدی دیگر است که می تواند در نتیجه قرارگیری طولانی در معرض مونوکسید کربن ایجاد شود.

بیماری کرونر قلب زمانی رخ می دهد که تجمع چربی ها در عروق کرونر (آتروما) باعث انسداد و قطع جریان خون به قلب شود.

در صورتی که میزان خونرسانی محدود شود، آنژین (درد قفسه سینه) رخ می دهد.

اگر عروق کرونر کاملا مسدود شود، این وضعیت منجر به حمله قلبی خواهد شد.

 

آسیب به کودک متولد نشده

قرارگیری در معرض گاز مونوکسید کربن می تواند باعث آسیب به کودک متولد نشده شود.

کودکانی که در طول بارداری در معرض مونوکسید کربن قرار بگیرند در معرض خطرات زیر خواهند بود:

• وزن کم در هنگام تولد
• مرگ قبل از تولد (مرده زایی) و یا مرگی که در 4 هفته اول رخ دهد.
• مشکلات رفتاری

 

پیشگیری از مسمومیت با مونوکسید کربن

مهم است که از خطرات این وضعیت آگاه باشید و لوازم خانگی که احتمال نشت مونوکسید کربن دارند را جهت پیشگیری از مسمومیت شناسایی کنید.

 

نگهداری و سرویس لوازم خانگی

برای پیشگیری از مسمومیت با گاز مونوکسید کربن، لازم است دیگ های بخار، اجاق گازها، سیستم های گرمایشی و لوازم خانگی باید توسط یک مهندس تائید و ثبت شده نصب و سرویس شوند.

خودتان اقدام به نصب و سرویس لوازم خانگی نکنید.

افرادی که کار نصب و راه اندازی لوازم خانگی را انجام می دهند باید در انجمن های مربوطه از جمله موارد زیر ثبت نام شده باشند:

• ایمنی گاز (برای لوازم خانگی گازسوز)
• طرح آزمایش و تایید تجهیزات گرمایشی (HETAS) (برای لوازم خانگی با سوخت جامد)
• انجمن فنی سوخت نفت (OFTEC) (برای لوازم خانگی نفتی)

 

نگهداری از دودکش ها

برای پیشگیری از مسمومیت با گاز سمی مونوکسید کربن، اطمینان حاصل کنید که تمام دودکش ها به طور مرتب توسط افراد واجد شرایط و عضو انجمن های زیر تمیز شوند:

• انجمن ملی پاکسازی دودکش ها (NACS)
• صنف حرفه ای تمیزکنندگان دودکش ها
• انجمن تمیزکنندگان حرفه ای و مستقل دودکش ها (APICS)

(انجمن های ذکر شده در ایران موجود نیستند)

 

دود اگزوز موتور

برای محافظت در برابر مسمومیت با مونوکسید کربن ناشی از دود اگزوز موتور، موارد زیر را رعایت کنید:

• خودداری از روشن کردن ماشین چمن زنی یا خودروهای بنزینی در گاراژ
• بررسی سالانه اگزوز ماشین از نظر نشت
• اطمینان از مسدود نبودن اگزوز قبل از روشن کردن موتور (برای نمونه به علت بارش برف شدید)

 

هشدارهای مونوکسید کربن

یک زنگ هشدار مونوکسید کربن در خانه خود نصب کنید تا در صورت نشت به شما هشدار دهد.

این زنگ هشدار جایگزین نگهداری و سرویس منظم لوازم خانگی نخواهد بود.

می توانید این زنگ هشدار را از طریق فروشگاه ها یا ابزار فروشی ها تهیه کنید.

مطمئن شوید که این هشداردهنده ها طبق آخرین استاندارد انگلستان یا اروپا (BS Kitemark یا EN50291) باشند.

 

سایر نکات ایمنی در خانه و محل کار

برای کمک به محافظت از خود در خانه و محل کار، نکات ایمنی زیر را دنبال کنید:

• هرگز از اجاق گاز یا آون برای گرم گردن خانه استفاده نکنید.
• هرگز از قابلمه های بزرگ بر روی اجاق گاز استفاده نکنید و دوز مشعل ها فویل قرار ندهید.
• از تهویه مناسب و مسدود نبودن منافذ هوا اطمینان حاصل کنید. در صورت استفاده از پنجره های دوجداره اطمینان حاصل کنید که هوای کافی برای بخاری های داخلی وجود دارد.
• در صورت امکان از وسایل و لوازم گازسوز در خانه استفاده نکنید. از آنها فقط در محل هایی با تهویه مناسب استفاده کنید و دودکش آن را بیرون قرار دهید.
• همیشه در هنگام استفاده از مواد شیمیایی حاوی متیلن کلراید از ماسک ایمنی استفاده کنید.
• از سوزاندن ذغال در فضای بسته مانند استفاده از کباب پز در خانه خودداری کنید.
• در اتاقی که دارای بخاری گازسوز بدون بخاری یا بخاری پارافینی است، نخوابید.
• یک فن مکشی در آشپزخانه قرار دهید. (اگر تا امروز نداشتید.)

 

در صورت مشکوک بودن به نشت مونوکسید کربن چه اقداماتی انجام دهیم؟

در صورت به صدا در آمدن زنگ هشدار مونوکسید کربن یا مشکوک بودن به نشت آن اقدامات زیر را انجام دهید:

• استفاده از تمام لوازم خانگی را متوقف کرده کرده، آنها را خاموش کنید و پنجره ها را باز بگذارید تا هوا تهیه شود.
• بلافاصله محل را تخلیه کنید – آرام باشید و از افزایش ضربان قلب جلوگیری کنید.
• برای اطلاع این حادثه با شماره اضطراری حوادث گاز تماس بگیرید.
• به خانه برگردید و منتظر خدمات اورژانس باشید.
• به دنبال کمک فوری پزشکی باشید – ممکن است متوجه نشوید که تحت تاثیر مونوکسید کربن هستید و رفتن به محلی با هوای تازه به هیچ وجه مواجهه با آن را درمان نخواهد کرد.

 

آگاهی از علائم

بسیار مهم است که از خطر مسمومیت با مونوکسید کربن آگاه بوده و به دنبال علائم هشداردهنده جهت پیشگیری از آن باشید.

در شرایط زیر به مسمومیت با مونوکسید کربن مشکوک باشید:

• علائم مشابه سایر افراد در خانه یا محل کار
• از بین رفتن علائم با ترک محل و بازگشت آنها پس از بازگشت به مخل مورد نظر
• ایجاد علائم فصلی برای نمونه ایجاد سردرد در هنگام زمستان با استفاده از گرمایش مرکزی
• بیماری حیوانات خانگی

سایر سرنخ های احتمالی نشت مونوکسید کربن عبارتند از:

• علائم دوده و اطراف جداره شعله های گاز
• لکه های دوده یا زرد و قهوه ای روی دیگ های بخار، اجاق گازها یا شعله ها
• جمع شدن دود به دلیل خرابی دودکش
• شعله زرد رنگ (به جای آبی) در وسایل گازسوز
• خاموش شدن چراغ های پیلوت

 

گروه های در معرض خطر

مونوکسید کربن برای همه خطرناک است اما گروه های خاص بیشتر از دیگران در معرض آسیب قرار می گیرند.

این افراد عبارتند از:

• نوزادان و خردسالان
• زنان باردار
• افراد مبتلا به بیماری های قلبی مزمن
• افراد مبتلا به مشکلات تنفسی مانند آسم

اغلب حیوانات خانگی اولین نشان دهنده های علائم مسمومیت با مونوکسید کربن هستند.

هرچه حیوان یا فرد کوچکتر باشد، سریعتر تحت تاثیر علائم قرار می گیرد.

در صورت بیماری ناگهانی حیوان خانگی یا از دست رفتن ناگهانی و مرگ او که مربوط به پیری یا بیماری های موجود نیست، احتمال نشت مونوکسید کربن را بررسی کنید.

 

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.