آمبولی ریه چیست؟ علائم، میزان خطر و درمان

آمبولی ریه زمانی اتفاق می افتد که لخته خون یک رگ در ریه را مسدود کند؛ علائم – خطر – درمان و میزان شایع بودن آن بعد از عمل جراحی را بخوانید.

زمانیکه که یک لخته خونی در ریه موجب مسدود شدن یکی از رگ های ریه شود آمبولی ریه (pulmonary embolism) رخ می دهد.

همچنین اگر بعد از عمل جراحی یک لخته خون در داخل یکی از رگ های بدن ایجاد شده و به ریه برسد آمبولی ریه اتفاق می افتد.

گاهی اوقات این بیماری کشننده و خطرناک بوده اما در بیشتر مواقع با روش های مناسب قابل درمان است.

این مقاله، به بررسی میزان شایع بودن آمبولی ریه بعد از عمل جراحی پرداخته و همچنین علائم، تشخیص، درمان و روش های پیشگیری از آن را بررسی می کند.

همچنین بخوانید:

درمان و جلوگیری از لخته شدن خون (کلیک)

خطر آمبولی ریه چیست؟

بعد از عمل جراحی احتمال رخ دادن آمبولی ریه به دلیل ایجاد لخته خونی در رگ ها وجود دارد. معمولا این خطر به علت دوره های بی تحرکی و عدم فعالیت بعد از عمل رخ می دهد.

دوره های طولانی بی تحرکی و عدم فعالیت سبب می شود که خون به خوبی در بدن گردش پیدا نکند.

زمانیکه که خون بخوبی گردش نیافته و در یک جا جمع شود، لخته خون ایجاد می شود. خطر ایجاد لخته خونی بعد از عمل های جراحی به ویژه جراحی در ناحیه شکم، لگن و پاها بسیار بالا است.

خطر آمبولی ریه در افراد مختلف به سایر فاکتورهای خطر بستگی دارد.

بعد از سکته و حمله قلبی، آمبولی ریه سومین دلیل شایع مرگ های قلبی عروقی در سراسر جهان است.

با این حال بیشتر افراد با تشخیص به موقع و اتخاذ روش های مناسب بهبود می یابند.

همچنین بخوانید:

انواع سکته مغزی : از علائم تا درمان (کلیک)

آمبولی ریه چه موقع بعد از جراحی اتفاق می افتد؟

بر اساس اعلام متخصصان، خطر آمبولی ریه بعد از عمل جراحی در 5 هفته ابتدایی بیشتر است.

همچنین مطالعه ای در سال 2019 نشان داد که این خطر بین هفته های اول تا ششم بعد از عمل جراحی محتمل تر است.

این مطالعه روی بیش از 60000 فرد میانسال از پایگاه داده بیماران در کشور فرانسه انجام شد.

برای انواع مختلف جراحی، در مجموع خطر آمبولی ریه تا 12 هفته پس از جراحی بالا بود.

پس از گذشت 18 هفته، خطر قابل توجهی برای آمبولی ریه یافت نشد.

سایر فاکتورهای خطر آمبولی ریه

استراحت مطلق و بی تحرکی پس از انجام یک عمل جراحی خطر آمبولی ریه را افزایش می دهد. اما عوامل خطر دیگری نیز وجود دارند که در ادامه اشاره می شود:

سیگار کشیدن: دود ناشی از تنباکو موجب نازک شدن و آسیب به غشای رگ های خونی می شود. این امر خطر ایجاد لخته خونی را افزایش می دهد. قرار گرفتن در معرض دود سیگار نیز با چنین اثراتی به همراه است.
داروهای هورمونی: داروهای ضد بارداری و داروهای جایگزین هورمونی که حاوی استروژن زیادی هستند نیز موجب افزایش خطر لخته شدن در خون می شوند.
سفرهای طولانی: نشستن در ماشین یا هواپیما برای ساعت های طولانی جریان خون به پاها را کند کرده و سبب ایجاد لخته های خونی می شود.
ژنتیک: این عامل بسیار نادر بوده اما اگر فرد دارای بیماری های ژنتیکی تاثیرگذار بر لخته شدن خون باشد، خطر آمبولی ریه افزایش می یابد.
وزن بدن: چاقی خطر آمبولی ریه را افزایش می دهد. این امر به خصوص در زنانی که دارای فشار خون بالا هستند یا سیگار می کشند بیشتر رایج است.
بیماری قلبی: این فاکتور به شرایط متعددی که بر سلامت قلب تاثیرگذار است مانند نارسایی قلبی، فیبریلاسیون دهلیزی و حمله قلبی اشاره دارد.
بارداری: در صورت فشار آوردن جنین به رگ های موجود در لگن، به دلیل کند شدن جریان خون به پاها احتمال ایجاد لخته خون در این دوران وجود دارد.
سرطان: برخی از انواع سرطان مانند پانکراس، تخمدان و سرطان ریه احتمال لخته شدن را افزایش می دهند.

همچنین خطر آمبولی ریه در مواردی مانند انسداد ناشی از حباب های هوا، بافت باقیمانده از تومور یا مغز استخوان ناشی از شکستگی پا یا دست وجود دارد. اما این موارد به ندرت رخ می دهند.

همچنین بخوانید:

علائم سرطان ریه (کلیک)

علائم آمبولی ریه

علائم آمبولی ریه به اندازه لخته خون بستگی دارد. ولی به صورت کلی این علائم عبارتند از:

درد، تورم، تغییر رنگ پوست یا حساسیت در دست ها و پاها
گیجی یا سبکی سر
تنگی نفس
تنفس سریع
تعرق بیش از اندازه
درد در دست ها، شانه، گردن یا فک
درد قفسه سینه که با فعالیت بدتر می شود یا احساس حمله قلبی
سرفه با خلط خونی
رنگ پریدگی

بیشتر افراد فقط برخی از این علائم را تجربه کرده در حالیکه در برخی هیچ علائمی ظاهر نمی شود.

آمبولی ریه می تواند تهدید کننده زندگی فرد باشد.

در صورت تجربه هر یک از علائم آمبولی ریه بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص آمبولی ریه

پزشکان از سه روش سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و تصویربرداری پزشکی یا آزمایش خون برای تشخیص آمبولی ریه استفاده می کنند. در ادامه به توضیح هر یک می پردازیم.

تصویربرداری پزشکی

برای تشخیص آمبولی ریه با استفاده از تصویربرداری یکی از 4 مورد زیر تجویز می شود:

سونوگرافی برای بررسی جریان خون
توموگرافی کامپیوتری آنژیوگرافی ریه (CTPA) که روش اصلی تشخیص آمبولی ریه است.
نوار قلب که با استفاده از الکترودهای متصل به قفسه سینه فعالیت قلب را ثبت می کند.
اسکن تهویه ای/ پرفیوژنی ریوی (V/Q) که از اسکن های اشعه ایکس برای نشان دادن جریان هوا و خون در ریه استفاده می شود.

در دوران بارداری و همچنین افرادی که تحمل ماده کنتراست (حاجب) مورد استفاده در برخی از روش های تصویربرداری پزشکی را ندارند، ام آر آی (MRI) از پاها یا ریه ها توصیه می شود.

معاینه فیزیکی

پزشک با استفاده از معاینه فیزیکی هرگونه ناحیه متورم یا تغییر رنگ یافته بر روی پوست دست ها و پاها را بررسی می کند.

همچنین صدای قلب و ریه و نتایج آزمایش خون را بررسی می کنند.

آزمایش خون

برخی مواقع پزشک آزمایش خون دی-دایمر را توصیه می کند. دی-دایمر (D-dimer) ماده ای است که هنگام حل شدن لخته خون در جریان خون بوجود می آید.

سطح بالای آن می تواند نشانه ای از وجود یک لخته خونی باشد.

همچنین بخوانید:

علائم لخته شدن خون در بدن چیست؟ (کلیک)

درمان آمبولی ریه

بلافاصله پس از تشخیص آمبولی ریه باید درمان آغاز شود.

درمان های اولیه لخته خون موجود در رگ های خونی را از بین نمی برند.

در این شرایط پزشکان لخته خونی را تحت نظارت قرار داده تا مطمئن شوند که بدن خود به خود آن را تجزیه می کند. همچنین برای جلوگیری از ایجاد لخته های جدید داروی مناسب را تجویز می کنند.

ممکن است برای مدت زمان طولانی، معمولا حداقل برای سه ماه مصرف این داروها الزام باشند.

درمان آمبولی ریه شامل موارد زیر است:

جراحی: اگر بدن نتواند لخته خون را از بین ببرد، پزشک از طریق عمل جراحی و با قرار دادن یک کاتتر در رگ خونی، لخته را درمان می کند.
ترومبولیتیک: پزشک زمانی داروهای ترومبولیتیک را برای حل کردن لخته خونی تجویز می کند که آمبولی ریه موجب ایجاد علائم شدیدی مانند پایین آمدن فشار خون شود. این داروها لخته خون را از بین برده اما خود می توانند موجب خونریزی شدید در بیمار شوند.
داروهای ضد انعقاد خون: متداول ترین روش درمان آمبولی ریه استفاده از داروهای ضد انعقاد خون است. این داروها خون را رقیق کرده و از ایجاد لخته های جدید جلوگیری می کنند. وارفارین (کومادین)، فونداپارینوکس (آریکسترا)، هپارین، و هپارین با وزن مولکولی کم مانند انوکساپارین (لوونوکس) نمونه هایی از این داروها هستند.

همچنین بخوانید:

داروهای رقیق کننده خون (کلیک)

پیشگیری

پس از یک عمل جراحی سخت و بزرگ و به دلیل عدم توانایی افراد در تحرک و فعالیت داشتن، کاهش خطر آمبولی ریه دشوار است.

این روش ها عبارتند از:

تحرک را هرچه سریع تر آغاز کنید: وقتی که هیچ خطری وجود ندارد، سعی کنید حرکت ها و فعالیت های کوچک و کم مانند کشش پا را شروع کنید. این حرکت از جمع شدن خون در ماهیچه های ساق پا جلوگیری می کند.
بالا نگه داشتن پاها: هنگام خواب یا استراحت، با قرار دادن کتاب یا اشیای دیگر در زیر پاها در انتهای تشک، پاها را بالا نگه دارید.
پوشیدن جوراب های فشاری: جوراب های فشاری پا را منقبض کرده و از جمع شدن خون و ایجاد لخته های خونی جلوگیری می کنند. استفاده از ساق بندها یا کفش های مخصوصی که پا را منقبض می کنند نیز کمک کننده هستند.

در صورت بالا بودن خطر آمبولی ریه، پزشک برای پیشگیری از ایجاد لخته بلافاصله بعد از عمل جراحی استفاده از داروهای ضد انعقاد یا رقیق کننده خون را تجویز می کند.

در غیر اینصورت، پزشک قرار دادن یک فیلتر در بزرگ سیاهرگ زیرین را در امتداد ستون فقرات بیمار توصیه می کند.

این فیلتر از رسیدن لخته های خونی به ریه جلوگیری کرده و آن ها را گیر می اندزاد.

قبل و بعد از جراحی،‌ با اعمال تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی خود، خطر ایجاد لخته و آمبولی ریه را تا حد امکان کاهش دهید.

این اقدامات عبارتند از:

رژیم غذایی متعادل برای سلامت قلب
ترک سیگار
رسیدن به وزن نرمال و حفظ آن

خلاصه

آمبولی ریه زمانی اتفاق می افتد که یک لخته خون یک رگ در ریه را مسدود کند.

خطر آمبولی ریه پس از عمل جراحی در 1 تا 6 هفته پس از جراحی بالاست، بویژه اگر بیمار زیاد قادر به فعالیت و تحرک نباشد.

با استفاده از روش هایی مانند مصرف داروهای ضد انعقاد خون، پوشیدن جوراب های فشاری و افزایش تدریجی تحرک و فعالیت بدنی می توان این خطر را کاهش داد.

در صورتی که نگران ایجاد این بیماری پس از عمل جراحی هستید، بهتر است با پزشک صحبت کنید.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.