اسکن هسته ای استخوان چیست؟

اسکن هسته ای ابزاری است که برای تشخیص بیماری های استخوان مانند سرطان و شکستگی کاربرد دارد؛ خطرات و نحوه ایجاد آمادگی برای این روش را بخوانید.

 

اسکن هسته ای یک روش تصویربرداری برای ایجاد تصاویر سه بعدی (3D) از استخوان ها با استفاده از مواد رادیواکتیو است.

اسکن استخوان برای تشخیص و نظارت بر بیماری های استخوان مانند سرطان ها، عفونت ها و شکستگی ها کاربرد دارد.

در این مقاله به توضیح اسکن هسته ای استخوان از جمله کاربرد، خطرات و آنچه که باید از این روش ها انتظار داشت از جمله موارد قبل و بعد می پردازیم.

 

همچنین بخوانید:

سرطان استخوان چیست؟ (کلیک)

 

اسکن هسته ای استخوان چیست؟

اسکن هسته ای ابزار پزشکی است که از مقادیر کم مواد رادیواکتیو به نام Radiotracers (ردیاب پرتوی) برای بررسی تغییرات فیزیکی و شیمیایی استخوان استفاده می کند.

یک دوربین خاص به نام دوربین گاما، تشعشعات ساطع شده از Radiotracers را تشخیص می دهد.

کامپیوتر با استفاده از داده های بدست آمده از دوربین گاما تصاویر سه بعدی ایجاد می کند.

در اسکن استخوان از توموگرافی کامپیوتری با انتشار تک فوتون (SPECT) که نوعی تکنیک تصویربرداری است استفاده می کند.

SPECT شامل یک ماده رادیواکتیو و یک دوربین خاص است.

این ابزارها از اندام ها و سایر ساختارهای داخلی تصاویری سه بعدی ایجاد می کنند.

برخلاف اشعه ایکس که ساختارهای داخلی را نشان می دهد، SPECT نحوه عملکرد این ساختارها را مشخص می کند.

به عنوان مثال، اسکن استخوان نواحی که در آنها فعالیت استخوان افزایش یافته مانند متابولیسم استخوان را مشخص می کند.

این روش یک روند مداوم برای ایجاد استخوان جدید و از بین بردن استخوان موجود است.

ممکن است نواحی دارای تشکیل بیش از حد طبیعی استخوان، نشان دهنده شکستگی استخوان باشند.

همچنین ممکن است فرد در نواحی که از دست دادن استخوان را نشان می دهند دچار عفونت یا بیماری استخوان مانند پوکی استخوان شده باشد.

اما توجه داشته باشید که تشخیص تفاوت از دست دادن استخوان با اسکن هسته ای دشوار است.

تشخیص این مورد به سابقه پزشکی نیاز دارد.

همچنین از اسکن هسته ای استخوان برای تعیین گسترش یا متاستاز سرطان از ناحیه دیگر بدن مانند ریه یا پروستات استفاده می شود.

 

همچنین بخوانید:

پوکی استخوان: علائم و تشخیص (کلیک)

 

خطرات اسکن هسته ای استخوان

بسیاری از افراد از فکر داشتن ماده رادیواکتیو در داخل بدن احساس نگرانی یا تردید دارند اما باید توجه داشته باشید که در اسکن استخوان از حداقل مواد رادیواکتیو استفاده می شود.

در اسکن استخوان فرد به طور متوسط در معرض تابش 4.44 تا 8.88 میلی ثانیه قرار می گیرد.

این میزان در سی تی اسکن و پت سی تی اسکن (PET-CT) به ترتیب 10 و 25 میلی ثانیه تابش است.

متداول ترین ردیاب پرتوی (Radiotracer) که در این روش استفاده می شود Technetium-99m methylene (Tc99m) است که نیمه عمری حدود 6 ساعت دارد.

Tc99m اضافی موجود در بدن به سرعت و از طریق ادرار و مدفوع خارج می شود.

این روش تصویربرداری غیرتهاجمی بوده اما در آن از تزریق وریدی مواد رادیواکتیو استفاده می شود.

معمولا تزریق وریدی بدون درد بوده اما با مقداری کبودی یا قرمزی در نزدیکی محل تزریق همراه است.

احتمال ایجاد یک واکنش آلرژیک به Radiotracer کم است.

اسکن استخوان برای خانم های باردار یا شیرده ایمن نیست.

در صورت انجام این روش توسط خانم های شیرده استفاده از شیر خشک و دفع شیر مادر تا زمان خروج کامل دریاب پرتوی از بدن توصیه می شود.

 

کاربرد اسکن هسته ای استخوان

اسکن هسته ای یک آزمایش تشخیصی بسیار حساس برای تشخیص بی نظمی های جزئی استخوان است.

پزشکان از اسکن هسته ای استخوان برای تشخیص بیماری های استخوانی مشکوک مانند سرطان و علت درد غیرقابل توضیح استخوان استفاده کرده و واکنش فرد به درمان مورد استفاده را بررسی می کنند.

از اسکن استخوان برای تشخیص موارد زیر استفاده می شود:

• تشخیص شکستگی های پنهان که در اسکن اشعه ایکس دیده نمی شوند.
• شناسایی سرطان استخوان
• کنترل واکنش فرد به درمان بیماری استخوان
• تعیین سرایت سرطان به استخوان از سایر نواحی
• تشخیص آسیب استخوان در اثر عفونت

 

همچنین اسکن استخوان به تشخیص موارد کمک می کند:

• استئومالاسی یا نرمی استخوان به دلیل کمبود ویتامین D
• تومورهای استخوانی خوش خیم یا سرطانی
• سرطان ثانویه (متاستاتیک) به استخوان
• بافت‌ مردگی یا نکروز عروقی یا از دست دادن بافت استخوان به دلیل محدود شدن جریان خون (اگرچه MRI این مشکل را تشخیص می دهد.)
• لنفوم غیرهاجکین
• تومور در بافت نرم
• آرتریت یا التهاب مفاصل
• بیماری پاژه به عنوان یک اختلال نادر که متابولیسم استخوان را مختل می کند.
• استئومیلیت یا عفونت استخوان

 

همچنین بخوانید:

همه چیز درباره بیماری التهاب مفاصل یا آرتریت (کلیک)

 

آمادگی برای انجام اسکن

دستورالعمل های مفصلی لازم جهت نحوه آماده سازی برای اسکن استخوان توسط پزشک ارائه می شود.

وی همچنین توضیح می دهد که چه چیزی در طول این اقدام و پس از آن اتفاق می افتد.

اطلاعات زیر را در اختیار پزشک قرار دهید:

• هرگونه بیماری اخیر، شرایط پزشکی موجود یا آلرژی
• تمام داروهای مصرفی فعلی از جمله ویتامین ها و مکمل ها
• استفاده اخیر از داروهای حاوی بیسموت مانند پپتو بیسمول
• بارداری یا شیردهی
• انجام اخیر یک روش رادیولوژی مانند اشعه ایکس

افراد می توانند پیش از آزمایش به طور معمول غذا و نوشیدنی مصرف کنند، مگر اینکه پزشک دستور دیگری بدهد.

زمان انجام این آزمایش بسیار طولانی است. بنابراین افراد می توانند طی آن با خواندن مطالب، کار یا چیزهای دیگر وقت بگذرانند.

 

پیش از اسکن

پزشک، پرستار یا تکنسین هنگام ملاقات فرد دلیل انجام آزمایش و انتظاراتی که در حین انجام و پس از آن داشت را توضیح می دهد.

این آزمایش با تزریق وریدی ردیاب پرتوی آغاز می شود.

هنگام وارد شدن به جریان خون، این ماده در سراسر بدن گردش کرده و به استخوان می چسبد. این روند حدودا بین 2 تا 4 ساعت طول می کشد.

در این مدت نوشیدن حداقل یک لیتر آب جهت کمک به خارج شدن ردیاب پرتوی اضافی از بدن توصیه می شود.

مثانه باید پیش از اسکن کاملا تخلیه شود.

ردیاب پرتوی موجود در ادرار استخوان های لگن را بسته یا باعث تغییر شکل آن می شود.

در برخی موارد تصویربرداری بلافاصله پس از تزریق و مجدد چند ساعت بعد انجام می شود.

این روش اسکن سه فاز استخوان نامیده می شود.

 

همچنین بخوانید:

اسکن MRCP : موارد استفاده و خطرات (کلیک)

 

 

در حین اسکن

فرد باید در حین انجام اسکن از لباس بیمارستان استفاده کند.

طی انجام این آزمایش، کمدی برای قرار دادن لباس، کیف پول و لوازم الکترونیکی در اختیار افراد قرار می گیرد.

از آوردن جواهرات و سایر اقلام با ارزش خود خودداری کرده و آنها را در منزل خود قرار دهید.

فرد توسط تکنسین به اتاق اسکن هدایت شده و روی میز اسکن قرار داده می شود.

دوربین گاما مجموعه ای از تصاویر بدن را ایجاد می کند.

ممکن است نیاز باشد که دوربین به دور میز اسکن بچرخد یا فرد به تغییر موقعیت روی میز نیاز داشته باشد.

فرد در حین ضبط تصاویر توسط دوربین بی حرکت می ماند.

این ثابت ماندن می تواند چالش برانگیز باشد.

این مساله برای افراد مبتلا به تنگناهراسی یا کلاستروفوبیا نگران کننده است.

البته این میزان نگرانی به اندازه انجام MRI در تونل نیست.

پزشک برای برخی افراد و برای کمک به آرامش آنها در هنگام اسکن به ویژه در صورت دچار شدن به درد مفصل یا استخوان استفاده از یک داروی آرامبخش را تجویز می کند.

در صورت انجام این آزمایش برای کودکان، به والدین توصیه می شود تا کودکان خود را در اتاق اسکن همراهی کنند. در این صورت در هنگام آزمایش قادر به پشتیبانی از آنها و ایجاد حس راحتی هستند.

 

پس از اسکن

یک تکنسین تصاویر را بررسی می کند.

در صورت واضح نبودن تصاویر یا نیاز به اطلاعات بیشتر در مورد یک ناحیه، فرد برای اسکن های اضافی فراخوانده می شود.

بیشتر افراد پس از انجام اسکن استخوان می توانند به فعالیت های عادی خود برگردند، مگر اینکه پزسک دستور دیگری دهد.

برخی از ردیاب های پرتوی پس از آزمایش در بدن باقی می مانند.

این مواد به مرور از بین رفته و رادیواکتیویتی خود را از دست می دهند.

نوشیدن مقدار زیاد آب در دفع این مواد اضافی از بدن موثر است.

خروج کامل این ماده رادیواکتیو از بدن تا 3 روز طول می کشد.

 

خلاصه

اسکن هسته ای ابزار تصویربرداری هسته ای است که برای تشخیص بیماری های استخوان مانند سرطان، عفونت و شکستگی کاربرد دارد.

در این آزمایش از مقادیر کم مواد رادیواکتیو به نام ردیاب پرتوی و یک دوربین به نام گاما برای ایجاد تصاویر سه بعدی از استخوان ها استفاده می شود.

اسکن هسته ای به طور کلی بسیار ایمن است و خطرات بیشتری نسبت به اشعه ایکس معمولی یا سایر روش های رادیولوژی دارد.

استفاده از این روش برای افراد باردار یا شیرده ایمن نیست.

در صورت باردار بودن یا احتمال آن به پزشک اطلاع دهید.

در این وضعیت توصیه می شود از شیر خشک استفاده کرده و تا زمان خروج کامل ردیاب پرتوی از بدن شیر تولید شده در بدن خود را خارج کنید.

ردیاب پرتوی بکار رفته برای اسکن استخوان نیمه عمر کوتاه و حدود 6 ساعته دارد.

مقادیر کم ردیاب پرتوی تا 3 روز در بدن باقی می ماند.

 

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.