درمان بازتوانی / توابخشی شناختی گروهی از روش های درمان جهت بازیابی عملکرد شناختی پس از آسیب مغزی است، انواع و نحوه عملکرد CRT را بخوانید.

بازتوانی شناختی (Cognitive rehabilitation therapy) به گروهی از درمان ها برای بهبود و بازیابی عملکرد شناختی پس از آسیب مغزی ناشی از آسیب مغزی تروماتیک (TBI)، سکته مغزی و سایر مشکلات پزشکی گفته می شود.

در این مقاله از اویرو نحوه عملکرد درمان بازتوانی شناختی و انواع مختلف آن را بررسی کرده و توضیح می دهیم په افرادی می توانند از درمان بازتوانی شناختی (CRT) بهره مند شوند همچنین آسیب های مغزی و چشم انداز افراد تحت درمان توانبخشی شناختی (CRT) را بررسی خواهیم کرد.

همچنین بخوانید:

انواع سکته مغزی: علائم و درمان (کلیک)

درمان بازتوانی شناختی چیست؟

CRT یک درمان خاص نیست، بلکه مجموعه ای از درمان هاست. همچنین بازتوانی شناختی یک رویکرد واحد و متناسب برای همه نیست.

هر نوع درمانی که با هدف بازیابی و بهبود عملکرد شناختی انجام شود نوعی CRT است.

دو رویکرد متفاوت CRT شامل درمان ترمیمی (Restorative) و جبرانی (Compensatory) هستند.

بسیاری از متخصصان مراقبت های بهداشتی از جمله آسیب شناسان گفتار و زبان (SLP)، روان درمانگرها، کار درمانگرها، فیزیوتراپیست ها و پزشکان نوروفیدبک از این نوع درمان استفاده می کنند.

همچنین بخوانید:

ضربه مغزی: علائم و اقدامات پس از آن (کلیک)

درمان بازتوانی شناختی ترمیمی (Restorative CRT)

CRT ترمیمی نوعی روش درمان است که به فرد کمک می کند تا مهارت های خود را تمرین و آنها را ارتقا و بهبود بخشد.

متخصصان بهداشت از این روش جهت بازیابی و بهبود عملکرد شناختی استفاده می کنند. نحوه عملکرد بازتوانی شناختی ترمیمی بواسطه بازگرداندن یا تقویت عملکرد های از دست رفته یا دچار اختلال شده در فرد می باشد.

این امر بر اساس نوروپلاستیسیتی (انعطاف ‌پذیری عصبی) استوار بوده که نشان دهنده تغییر مغز به وسیله تمرین است.

مغز می تواند به دلیل استفاده مکرر اتصالات جدیدی ایجاد کند. بدین طریق روی آسیب ایجاد شده کار کرده و یا موجب تقویت اتصالات موجود می شود.

بعنوان مثال، به جهت بهبود حافظه فرد آزمایشات حافظه به طور فزاینده ای انجام شده یا فرد به منظور بهبود دامنه توجه خود، تحت آموزش قرار گیرد.

درمان بازتوانی شناختی جبرانی (Compensatory CRT)

در دروش درمانی بازتوانی شناختی جبرانی به فرد بیمار کمک می شود تا روی آسیب خود کار کند. از این روش درمانی هم بصوزت بلند مدت و هم کوتاه مدت استفاده می شود.

از این روش بعوان یک استراتژی بلندمدت، معمولا زمانی استفاده می شود که امکان بازیابی کامل عملکرد یکفرد وجود نداشته باشد.

گاهی اوقات نیز توانبخشی شناختی ترمیمی یک روش درمانی موقتی است. بعنوان مثال زمانی که فرد برای ایجاد مهارتی جدید از لوازم کمکی استفاده می کند.

بعضی از نمونه های CRT جبرانی عبارتند از:

استفاده از زنگ هشدار برای جلب توجه افراد در زمینه های خاص
تقویم ها و ابزارهای حافظه برای افرادی که دچار مشکلات عملکردی اجرایی هستند.
دستگاه های کمک گفتاری برای افرادی که دچار نقص در گفتار هستند.

نحوه عملکرد درمان بازتوانی شناختی

توانبحشی درمانی مجموعه ای از درمان هاست. در واقع هر درمانی که متخصص مراقبت های بهداشتی پس از آسیب معزی و برای کمک به بهبود کیفیت زندگی بیمار انجام دهد را در بر می گیرد.

در برخی موارد، هدف این درمان، بازیابی عملکرد و یا سیم کشی مجدد مغز است.

هیچ رویکرد واحدی برای CRT وجود ندارد. در این روش معمولا چندین متخصص با یکدیگر همکاری کرده تا یک برنامه جامع برای بازگرداندن هر چه بیشتر عملکردهای مغز تهیه کنند.

برای نمونه، یک آسیب شناس گفتار و زبان، در بیان کلماتی که فرد قبلا با آنها آشنا بوده اند کار می کند. یک فیزیوتراپیست به بیمار کمک می کند تا حرکاتی که برای او سخت است را انجام داده ودر واقع به مغز کمک می کند تا بتواند این حرکات را بطور موثرتری هماهنگ کند.

از آنجایی که بازیابی عملکرد مغز همیشه ممکن نیست، CRT شامل کمک به افراد در یادگیری ابزارهای کنار آمدن با شرایط مانند دستگاه های کمکی برای برقراری ارتباط یا حرکت راحت تر خواهد بود.

همچنین بخوانید:

گفتار درمانی : نحوه عملکرد و تمرینات آن (کلیک)

بهره مندی از CRT

در بشتر مواقع پزشکان از CRT برای کمک به بیمار پس از آسیب های مغزی همانند TBI یا سکته مغزی استفاده می کنند.

یک بررسی در سال 2013 نشان داد که CRT برای بهبود و درمان اختلالات شناختی خفیف (اختلال شناختی مربوط به افزایش سن که زودتر از زوال عقل رخ می دهد)، موثر است. با این حال نویسندگان آن تاکید کردند که در مورد اثبات اثربخشی این روش به تحقیقات بیشتری نیاز است.

هیچ مدرکی مبنی بر مضر بودن CRT وجود ندارد. بنابراین افرادی که از نظر شناختی مشکل دارند، می تواننداین روش درمانی را امتحان کنند.

با این حال ممکن است این فرآیند طاقت فرسا و زمانبر باشد. به همین دلیل افراد مبتلا به بیماری هایی که درمان شناخته شده ای ندارند (مانند زوال عقل) در صورت علاقمند نبودن به CRT می توانند بر بهبود کیفیت زندگی خود تمرکز کنند.

همچنین همه افراد آسیب دیده مغزی به CRT نیاز نخواهند داشت. بعنوان مثال، بیشتر افراد مبتلا به TBI خود به خود بهبود خواهند یافت.

پزشک تنها در صورتی CRT را توصیه می کند که علائم مشخصی از یک مشکل شناختی وجود داشته باشد.

محققان در سال های اخیر CRT را به عنوان درمانی برای بیماری های مزمن یا پیشرونده آزمایش کرده اند.

همچنین بخوانید:

زوال عقل: انواع، علائم و درمان(کلیک)

انواع مختلف CRT

برخی انواع مختلف درمان بازتوانی شناختی عبارتند از:

یادگیری به کمک کامپیوتر

یادگیری به کمک کامپیوتر نوع خاصی از CRT نیست اما توانایی های مختلفی را هدف قرار می دهد.

برای نمونه بازی های کامپیوتری مربوط به حافظه و توجه به افراد کمک می کنند تا توجه و حافظه خود را بازیابی کنند.

نوروفیدبک

نویسندگان یک بررسی سیستماتیک در سال 2017 نوروفیدبک را به عنوان یک ابزار بالقوه CRT به منظور استفاده پس از سکته مغزی معرفی کردند.

در این روش از اسکن امواج مغزی برای ارائه بازخورد مغز استفاده می شود. و بر اساس اسکن های بدست آمده، متخصصان بهداشت و درمان انجام فعالیت های خاصی را توصیه می کنند.

آموزش پردازش توجه (APT)

از دیگر انواع درمان توانبخشی شناحتی روش ATP است.

این روش برای کمک به بهبود و بازیابی توجه فرد، به تدریج از وظایف و اعمال چالش برانگیزی استفاده می شود.

هدف این درمان بهبود پنج دامنه مختلف توجه شامل تمرکز، انتخاب، پایداری، تناوب و تقسیم است.

دستگاه های کمکی

دستگاه های کمکی مختلفی وجود دارد که به مهارت های از دست رفته بیمار کمک می کنند.

برای نمونه، افراد مبتلا به آفازی (عدم توانایی گفتار) به دلیل سکته مغزی از یک صفحه ارتباطی برای به اشتراک گذاشتن افکار و نیازهای خود استفاده می کنند.

ارزیابی و تشخیص

در اغلب موارد علت آسیب مغزی واضح و مشخص است. برای نمونه، ممکن است فرد به دلیل زمین خوردن یا سکته مغزی دچار مشکلات شناختی شده باشد.

در صورتیکه علت بروز آسیب مغزی مشخص نباشد، تشخیص آن دشوار خواهد بود.

ممکن است پزشک برای رد سایر دلایل یک آزمایش شناختی، اسکن مغزی یا حتی آزمایش خون را توصیه کند.

تیم درمانی به منظور ارزیابی اثربخشی درمان بازتوانی شناختی، ارزیابی های مداوم از جمله آزمایشات عصبی شناختی را انجام می دهند.

همچنین افراد تحت درمان توانبخشی شناختی می توانند با ارزیابی عملکرد، پیشرفت خود را بررسی کنند. آنها می توانند عوامل مختلفی مانند بازگشت به کار یا برقراری ارتباط موثر با دیگران را در نظر بگیرند.

چشم انداز

عوامل مختلفی وچود دارد که در نظر گرفتن چشم اندازی مشخص برای افراد تحت درمان روش توانبخشی شناختی را دشوار می کند.

برخی علت ها عبارتند از:

نوع بیماری فرد – بیماری فرد بر چشم انداز آن تاثیر میی گذارد. برای نمونه، زوال عقل هیچ درمانی ندارد اما افرادی که دچار سکته مغزی شوند، اغلب بهبود خواهند یافت.
انواع مختلف درمان بازتوانی شناختی – ممکن است بعضی از انواع درمان های بازتوانی شناختی موثرتر از سایر روش ها باشند.
ممکن است اثربخشی و بهبودی از بیماری بصورت درونی و ذهنی باشد. بعنوان مثال فرد بهبود یافته از سکته مغزی از نظر توجه یا حافظه بهبود قابل توجهی داشته اما به همان اندازه در گفتار موفق نباشند.
تعیین اثربخشی CRT دشوار است. زیرا مقایسه بهبود فرد تحت درمان با CRT یا بدون آن ممکن نخواهد بود.

با این حال بیشتر مطالعات انجام شده بر روی انواع درمان توانبخشی شناختی، اثربخشی آن را نشان می دهند.

در یک نمونه، یک متناسنتز در سال 2017 چشم انداز درمان بازتوانی شناختی در میان افراد مبتلا به ام اس (MS) را بررسی کرد و بهبود کیفیت زندگی و عملکرد اجتماعی و عاطفی شرکت کنندگان را نشان داد.

همچنین بخوانید:

اسکلروز چندگانه (بیماری ام اس) (کلیک)

خلاصه

آسیب های مغزی بر تمامی جنبه های عملکرد روزمره فرد از گفتار او گرفته تا توانایی انجام دادن کارها تاثیرگذار است.

روش درمان بازتوانی / توانبخشی شناحتی رویکردی جامع و مجموها ای از درمان هاست که متخصصان بهداشت و درمان در زمینه های مختلف از این روش برای بازیابی و بهبود عملکرد شناختی بیمار استفاده می کنند.

از این روش برای کمک به بیماران مبتلا به آسیب های مغزی، افراد دارای مشکلات اختلال شناختی (مانند زوال عقل) و همچنین بیماران مبتلا به ام اس استفاده می شود.

افرادی که علاقمند به امتحان کردن روش درمانی CRT هستند باید با یک متخصص بهداشت در مورد مناسب ترین گزینه ها صحبت کنند و از آنها شواهدی برای موثر بودن روش های پیشنهادی بخواهند.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.