رادیو تراپی / پرتو درمانی برای از بین بردن یا کوچک کردن سلول سرطانی و درمان سرطان بکار می رود، انواع – نحوه عملکرد – عوارض آن را بخوانید.

رادیو تراپی یا پرتو درمانی (Radiation therapy) یکی از روش هایی است که برای درمان سرطان بکار می رود.

آن اصطلاحی برای درمان هایی است که از پرتوها برای از بین بردن یا کوچک کردن سلول های سرطانی و تومورها استفاده می کنند.

انواع رادیو تراپی که برای درمان سرطان بکار می رود شامل پرتو درمانی داخلی و پرتو درمانی با بیم خارجی هستند.

پرتوهای توصیه شده توسط پزشک به نوع سرطان، اندازه و محل تومور و همچنین وضعیت سلامتی فرد وابسته است.

هدف از تجویز راد یوتراپی کمک به اهداف درمانی فرد بیمار است. برای نمونه، این روش درمانی اثربخشی جراحی را افزایش داده و به جلوگیری از شیوع سرطان یا تسکین علائم سرطان پیشرفته کمک می کند.

این مقاله انواع رادیو تراپی را بررسی و نحوه عملکرد آن را توضیح می دهد، همچنین عوارض و خطرات این روش را عنوان می دارد. علاوه بر این در مورد انتظارات از پرتو درمانی و نتیجه احتمالی آن بحث خواهیم کرد.

همچنین بخوانید:

انواع سرطان: دلایل و درمان (کلیک)

رادیو تراپی چیست؟

در روش درمانی رادیو تراپی (Radiation therapy)که به آن پرتو درمانی نیز گفته می شود، برای بین بردن و یا کوچک کردن سلول های سرطانی و تومور ها، از پرتوهای پر انرژی استقاده می کند.

پرتوهای استفاده شده در این روش به مواد ژنتیکی (DNA) سلول های سرطانی آسیب می رساند. بنابراین در صورتی که سلول سرطانی قادر به ترمیم DNA خود نباشد سلول جدیدی تولید نشده و از بین می رود.

در هنگام استفاده از این روش، ممکن است پرتوها به سلول های غیرسرطانی نیز آسیب برسانند اما طبق اعلام ACS بیشتر آنها بهبود خواهند یافت.

پرتو درمانی توسط تیم درمان با دقت برنامه ریزی می شود تا آسیب به بافت ها و اندام های طبیعی به حداقل برسد.

طبق اعلام انجمن سرطان آمریکا (ACS)، بیش از نیمی از افراد مبتلا به سرطان تحت پرتو درمانی قرار می گیرند.

انواع رادیو تراپی

انواع رادیو تراپی شامل پرتو درمانی با بیم خارجی و پرتو درمانی داخلی هستند.

پرتو درمانی با بیم خارجی (تله تراپی)

رادیو تراپی با بیم خارجی متداول ترین و کاربردی ترین نوع پرتو درمانی است. نام دیگر این روش تله تراپی (Teletherapy) است.

در این روش از پرتوهای انرژی که از یک ماشین در بیرون بدن می آیند، استفاده می شود . به همین دلیل به آن واژه خارجی بودن اختصاص داده شده است.

در این روش متخصص به طور دقیق پرتوهای نفوذکننده به بدن را برای رسیدن به سرطان هدف گیری می کنند.

پرتو درمانی داخلی (براکی تراپی)

از دیگر انواع رادیو تراپی که در واقع دومین روش اصلی است، پرتو درمانی خارجی یا براکی تراپی (Brachytherapy) است.

در این نوع درمان، پزشک یک ایمپلنت حاوی پرتوهای تابشی را در محل سرطان یا در نزدیکی آن قرار می دهد.

ایمپلنت ها به شکل های مختلف زیر هستند:

کپسول
سیم
لوله
دانه
گلوله (ساچمه)

پرتو درمانی سیستمیک

این روش یکی از انواع رادیو تراپی داخلی است.

در این روش افراد یک ماده رادیواکتیو را بلعیده تا در سراسر بدن جریان یافته و سلول های سرطانی را از بین ببرد.

متخصص به جای این روش می تواند از تزریق وریدی ماده رادیواکتیو استفاده کند.

نحوه عملکرد رادیو تراپی

نحوه عملکردا انواع پرتو درمانی (تله تراپی و براکی تراپی) مشابه یکدیگر است.

هر دوی این روش ها بر روی یک ناحیه از بدن کار می کنند، آنها پرتوهای پرانرژی را به سلول های سرطانی هدایت کرده و بدین طریق باعث از بین رفتن آنها می شوند.

تفاوت این دور روش درمانی در منبع تابش متفاوت آنهاست.

در روش براکی تراپی تابش ناشی از ایمپلنتی است که پزشک در نزدیکی یا محل خود تومور قرار می دهد. اما در پرتو درمانی با بیم خارجی تابش از طریق یک ماشین در بیرون بدن انجام می شود.

دلیل استفاده از پرتو درمانی

همانگونه که در بالا گفتیم نحوه عملکرد انواع رادیو تراپی مشابه هم بوده و هدف از بین بردن یا کوچک کردن سلول های سرطانی و تومورهای برای درمان سرطان و سایر اهداف درمانی بیمار است.

پزشک استفاده از پرتو درمانی را در موارد زیر تجویز می کند:

کاهش یا بهبود سرطان در مراحل اولیه
پیشگیری از سرایت سرطان به سایر قسمت های بدن
درمان سرطان عود کرده
تسکین علائم سرطان پیشرفته

انواع رادیو تراپی ها برای درمان کدام سرطان بکار می روند؟

طبق اعلام انستیتو ملی سرطان (NCI)، پزشکان از پرتو درمانی با بیم خارجی (تله تراپی) برای درمان سرطان های زیر استفاده می کنند:

سرطان سینه
سرطان های سر یا گردن
سرطان روده بزرگ
سرطان ریه
سرطان پروستات

همچنین بخوانید:

آندروژن درمانی برای سرطان سینه (کلیک)

به توصیه NCI، پرتو درمانی داخلی (براکی تراپی) روشی موثر برای درمان سرطان در نواحی زیر است:

سر و گردن
چشم
دهانه رحم
رحم
واژن
رکتوم

همچنین پزشک استفاده از براکی تراپی را برای درمان سرطان های زیر توصیه می کند:

پوست
مغز
ریه
سینه
مری
مقعد
پروستات
مثانه

همچنین بخوانید:

آیا همه افراد سلول های سرطانی دارند؟(کلیک)

انتظارات پیش از پرتو درمانی

هر دو روش پرتو درمانی تله تراپی و براکی تراپی با یک جلسه برنامه ریزی درمان آغاز می شوند.

پزشک پس از معاینه فرد سوالاتی در مورد سلامتی او مطرح کرده و در مورد شیوه درمان بحث می کند. همچنین ممکن است در بعضی از موارد انجام آزمایشات تصویربرداری را توصیه کند.

به طور معمول افرادی که روش پرتو درمانی با بیم خارجی را انتخاب می کنند برای یک جلسه برنامه ریزی به عنوان شبیه سازی با یک انکولوژیست (سرطان شناس) و یک متخصص پرتو درمانی ملاقات می کند.

در این جلسه متخصص پرتو درمانی نشانه های کوچکی روی پوست ایجاد کرده تا محل هدایت پرتوها را به بیمار نشان دهد. این علائم به صورت موقت یا شبیه به تتو (خالکوبی) خواهند بود.

علاوه بر این ممکن است متخصص از یک قالب بدنی برای اطمینان از قرارگیری فرد در موقعیت صحیح طی پرتو درمانی استفاده کند.

همچنین افرادی که تحت پرتو درمانی در ناحیه سر و گردن قرار می گیرند به استفاده از ماسک صورت برای ثابت نگه داشتن سر در طول درمان نیاز خواهند داشت.

انتظارات در حین پرتو درمانی

این انتظارات وابسته به نوع درمان دریافتی متفاوت خواهند بود.

پرتو درمانی با بیم خارجی

معمولا افراد طی یک جلسه پرتو درمانی با بیم خارجی بر روی یک تخت و زیر یک دستگاه بزرگ دراز می کشند.

متخصص پرتو درمانی به قرارگیری درست فرد کمک کرده و سپس به یک اتاق مجزا می رود.

اگرچه فرد در طول درمان باید بی حرکت بماند اما معمولا به حبس نفس خود نیاز نخواهد داشت. ممکن است دستگاه صداهایی شبیه به چرخش، کلیک یا جاروبرقی تولید کند.

سیستم صوتی اتاق به فرد امکان صحبت با متخصص پرتو درمانی در طول درمان را خواهد داد.

پرتو درمانی داخلی

تیم درمانی طی براکی تراپی از لوله ای به نام کاتتر یا دستگاهی به نام اپلیکاتور برای قرار دادن ایمپلنت رادیواکتیو استفاده می کنند.

آنها زمانی که کاتتر یا اپلیکاتور در موقعیت مناسب قرار گرفت، منبع تابش را درون آن قرار خواهند داد.

در بعضی از موارد ایمپلنت تا چند روز پیش از برداشتن توسط پزشک در بدن باقی می ماند.

در برخی موارد نیز پزشک ایمپلنت را برای مدت کوتاه تری بین 10 تا 20 دقیقه در بدن قرار داده و درمان را به مدت چند هفته و به صورت دوره ای تکرار می کند.

سپس پزشک با پایان دوره درمان، کاتتر یا اپلیکاتور را خارج می کند.

گاهی اوقات ایمپلنت به طور دائم در بدن باقی مانده اما پس از مدتی تابشی نخواهد داشت.

استفاده از پرتو درمانی در کنار سایر درمان های سرطان

زمانی که پزشک از انواع رادیوتراپی در کنار سایر روش های درمانی از جمله جراحی یا شیمی درمان استفاده کند، به آن درمان کمکی می گویند.

همچنین بعضی از افراد از پرتو درمانی برای کوچک کردن تومور و سهولت برداشت آن پیش از جراحی استفاده می کنند.

در برخی موارد نیز از پرتو درمانی پس از جراحی و به منظور از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده استفاده می کنند.

گاهی اوقات پزشکان از پرتو درمانی برای کمک به تسکین علائم سرطان پیشرفته به عنوان بخشی از مراقبت تسکینی استفاده می کنند.

این موارد عبارتند از:

درد
مشکل در بلع
مشکلات تنفسی
انسداد روده

همچنین بخوانید:

میزان بقا در سرطان گرید 4 (کلیک)

عوارض و خطرات رادیو تراپی

طبق اعلام ACS، شایع ترین عوارض جانبی رادیو تراپی عبارتند از:

از دست دادن اشتها
خستگی مفرط
سوزش پوست در ناحیه تحت درمان

با این حال افراد می توانند برای رفع و کاهش عوارض ناشی از رادیو تراپی اقداماتی انجام دهند.

افرادی که دچار خستگی می شوند از اقدامات زیر بهره مند خواهند شد:

هیدراته مانند با نوشیدن آب فراوان
انجام فعالیت های بدنی روزانه
خوردن غذاهایی با پروتئین بالا مانند تخم مرغ، شیر، لوبیا و گوشت
رعایت تعادل بین استراحت و فعالیت و چرت زدن های کوتاه به منظور جلوگیری مختل شدن خواب
یافتن روش هایی برای ریلکس شدن از جمله مطالعه، تنفس عمیق یا گوش دادن به موسیقی
انجام وظایف ضروری در هنگام خوب بودن حال بیمار
در دسترس قرار دادن وسایلی که بیشتر از آنها استفاده می کند.
درخواست کمک از دیگران (در صورت امکان)
صحبت با پزشک در مورد احتمال بروز افسردگی و خستگی ناشی از آن

افراد در صورت تحریک پوست از اقدامات زیر بهره مند خواهند شد:

پوشیدن لباس های گشاد و آزاد و نرم
استفاده از آب ولرم و صابون ملایم برای شستشو
پرهیز از بکارگیری لوسیون های اصلاح یا محصولات رفع مو در ناحیه تحت درمان
عدم مالش یا خاراندن ناحیه آسیب دیده
محافظت از ناحیه تحریک شده در برابر نور خورشید
پرهیز از روش های درمانی سرد و گرم مانند پدهای گرمایی یا بسته های یخ بر روی پوست تحت درمان
مشورت با تیم مراقبتی پیش از استفاده از هرگونه لوسیون، کرم، پودر، پماد یا داروهای خانگی در نواحی آسیب دیده

افرادی که دچار کاهش اشتها هستند نیز از اقدامات زیر بهره مند خواهند شد:

غذا خوردن در هنگام گرسنگی (حتی در صورتی که در هنگام یک وعده برنامه ریزی شده نباشد.)
در دسترس داشتن میان وعده یا اسنک های سالم
مصرف 5 یا 6 وعده غذایی سبک به جای 3 وعده غذایی سنگین
همراهی با سایر افراد در هنگام مصرف وعده های غذایی یا روشن کردن تلویزیون یا رادیو
نوشیدن مکمل های مایع (در صورت مناسب بودن)
افزودن کالری به سبزیجات با استفاده از سس ها یا پنیر آب شده
اجازه به افراد دیگر برای تهیه وعده های غذایی (در صورت امکان)

همچنین بخوانید:

عوارض شیمی درمانی (کلیک)

چشم انداز

اگرچه رادیو تراپی باعث ایجاد درد نخواهد شد اما عوارض جانبی دردناکی ایجاد می کند. افراد در صورت احساس درد باید تیم درمانی خود را مطلع کنند.

همچنین انجام پرتو درمانی بر توانایی باروری تاثیر می گذارد. توصیه می شود پیش از شروع درمان با پزشک در این مورد صحبت کنید.

استفاده از پرتو درمانی به تنهایی برای بهبود بعضی از سرطان ها در مراحل اولیه کافی خواهد بود.

با این وجود طبق اعلام NCI، در صورتی که افراد پس از جراحی به صورت همزمان از پرتو درمانی و شیمی درمانی استفاده کنند به نتایج بهتری دست خواهند یافت.

توجه به این نکته مهم است که افراد قادر به دریافت تابش نامحدود نخواهند بود. بنابراین پزشک درمان را به یک قسمت از بدن محدود کرده و میزان پرتو دریافتی کلی را محدود می کند.

طبق اعلام ACS، پرتو درمانی خطر ابتلا به سرطان های دیگر را کمی افزایش می دهد. افراد باید در هنگام تصمیم گیری درباره درمان سرطان تمام خطرات و مزایای احتمالی آن را بررسی کنند.

خلاصه

رادیو تراپی یک روش درمانی متداول برای سرطان است. رادیو تراپی انواع مختلفی دارد که نحوه عملکرد آنها با یکدیگر مشابه بوده و تفاوت در منبع تابش است.

پرتو درمانی با بیم خارجی و پرتو درمانی داخلی (براکی تراپی) از انواع اصلی پرتو درمانی هستند.

تعیین بهترین روش پرتو درمانی به نوع سرطان، محل تومور و اهداف درمانی فرد وابسته است.

پزشک از پرتو درمانی یا به تنهایی و یا در ترکیب با سایر روش های درمانی استفاده خواهد کرد. که در این صورت رادیو تراپی یک درمان کمکی برای بهبودی از سرطان است.

رادیو تراپی سبب ایجاد برخی عوارض شده که اقدامات کمکی برای کاهش علائم عوارض وجود خواهد داشت.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.