انواع اختلالات رفتاری در کودکان بواسطه تداوم و بیش از حد بودن رفتارهای تکانشی است، علت – علائم – تشخیص و راه های درمان آن را بخوانید.

همه افراد خردسال کج خلقی، ناراحتی، نافرمانی و از این دست رفتارهای تکانشی را در زمان های مختلف نشان می دهند. این مساله یک واکنش عاطفی نرمال و بخشی از روند رشد طبیعی کودک است.

اگر رفتارهای تکانشی شدید و خارج از حد طبیعی بوده و تداوم داشته باشند، نشان دهنده یکی از انواع اختلالات رفتاری است.

برخی از رایج ترین انواع اختلالات رفتاری در کودکان عبارتند از:

اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD)
اختلال نافرمانی مقابله جویانه (ODD)
اختلال سلوک (CD)

در این مقاله به بررسی بعضی از رایج ترین انواع اختلالات رفتاری در کودکان، علائم، علت، تشخیص و راه های کنترل آنها می پردازیم.

جنسیت طیف گسترده ای دارد. اصطلاحات مرد، زن یا هردو استفاده شده در این مقاله به جنسیت اختصاص داده شده به افراد در زمان تولد اشاره داد.

همچنین بخوانید:

برنامه غذایی سالم برای کودکان (کلیک)

اختلالات رفتاری در کودکان چیست؟

تقریبا همه کودکان احساس عصبانیت را تجربه کرده و در بعضی از موارد پرخاشگر، عصبانی یا نافرمان می شوند. این رفتارها با وجود چالش برانگیز بودن، بخشی از رشد طبیعی کودک هستند.

آنها معمولا در نتیجه احساسات شدید کودک و به عنوان تنها روش ابراز ایجاد می شوند.

اختلالات رفتاری چیزی فراتر از این مساله است و با رفتارهای چالشی که گاهی کودکان بروز می دهند متفاوت است.

طبق اعلام وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده، اختلالات رفتاری در کودکان، الگویی از رفتارهای مخرب و مخل عملکرد در کودکان است که حداقل 6 ماه طول کشیده و باعث ایجاد مشکلاتی در مدرسه، خانه و موقعیت های اجتماعی می شوند.

همچنین اختلال رفتاری با اختلال طیف اوتیسم (ASD) متفاوت است.

اختلال طبف اوتیسم یک اصطلاح گسترده برای مشکلات رشد عصبی تاثیرگذار بر نحوه برقراری ارتباط، معاشرت و پردازش محرک های حسی در برخی کودکان است.

ممکن است ASD باعث بروز رفتارهایی غیرمعمول یا چالش برانگیز شود اما این موارد نتیجه تجربه کودک از دنیای اطراف خود است.

در ادامه به بررسی بعضی از انواع اختلالات رفتاری خاص و علائم آنها می پردازیم.

همچنین بخوانید:

اوتیسم: علائم، علت و درمان (کلیک)

اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD)

ADHD (اختلال کم توجهی – بیش فعالی) اختلالی است که منجر به ایجاد مشکلات تمرکز در توجه کودکان می شود. همچنین این وضعیت باعث بیش فعالی و رفتار تکانشی کودک خواهد شد.

معمولا پزشکان ADHD را از 6 سالگی تشخیص می دهند. دلیل این امر بروز این علائم در مدرسه و سازگاری با فعالیت های کم تحریک و بدون سر و صدا است.

سه زیرگروه ADHD که تشخیص آنها به علائم کودک وابسته است، شامل موارد زیر هستند:

نوع بی توجه
نوع بیش فعال تکانشی
نوع ترکیبی

همچنین بخوانید:

اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) در بزرگسالان (کلیک)

علائم کودکان مبتلا به از اختلالات رفتاری ADHD نوه بی توجهی عبارتند از:

مشکل در توجه کردن
حواس پرتی ساده
مشکل در تمرکز بر روی فعالیت ها به ویژه موارد طولانی از جمله خواندن
شروع وظایف و فراموشی پایان دادن آنها
گوش نکردن به دستورالعمل ها یا فراموش کردن آنها

علائم کودکان مبتلا به ADHD بیش فعال تکانشی عبارتند از:

مشکل در بی حرکت ماندن و یک جا نشستن
مشکل در صحبت کردن یا بازی بی سر و صدا
بی قراری که با ضربه زدن به دست ها، پاها یا حرکت در جای خود آن را نشان می دهند
دویدن یا بالا رفتن از چیزهایی که مناسب نیستند.
مشکل در انتظار برای رسیدن نوبت خود
توقف مکرر در مکالمه یا بازی کردن

کودکان مبتلا به ADHD ترکیبی نیز مجموعی از علائم فوق را از خود نشان می دهند.

اختلال سلوک (CD)

این اختلال رفتاری در کودکان و نوجوانان رخ داده و شامل رفتارهای ضد اجتماعی است.

اگر CD برای اولین بار قبل از 11 سالگی رخ دهد احتمال ادامه یافتن آن تا اوایل بزرگسالی نیز وجود خواهد داشت.

کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک (Conduct disorder) مایل به نقض قوانین اجتماعی اساسی و حقوق دیگران هستند.

این مساله تاثیر بسزایی در زندگی تحصیلی، اجتماعی و زندگی شخصی آنها خواهد داشت.

علائم این دسته از اختلالات رفتاری کودکان عبارتند از:

قانون شکنی های با همیت مانند مدرسه نرفتن، فرار یا سرقت
پرخاشگری که ممکن است به درگیری های فیزیکی، قلدری، اجبار افراد دیگر به فعالیت جنسی یا ظلم به حیوانات منجر شود.
تخریب اموال از جمله آتش سوزی یا خسارت به دارایی ها
فریبکاری از جمله دروغ گفتن و فریب دیگران

بسیاری از جوانان مبتلا به CDنمی توانند رفتار دیگران را به درستی تفسیر کنند. بعنوان مثال فرد مبتلا به CD ممکن است فکر کند که کسی با او خصومت و دشمنی دارد، حال آنکه واقعا اینگونه نیست. در نتیجه این تفکر منجر به بروز رفتار پرخاشگرانه یا خشونت آمیز خواهد شد.

همچنین افراد مبتلا به CD در احساس همدلی مشکل داشته یا به مشکلات دیگری از جمله اضطراب یا اختلال استرس پس از سانحه تاثیرگذار بر افکار و رفتار دچار هستند.

طبق اعلام سازمان بهداشت روانی آمریکا، CD حدود 6% تا 16% پسران و 2% تا 9% از دختران مبتلا به اختلال سلولک هستند.

اختلال نافرمانی مقابله جویانه (ODD)

کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله جویانه، الگویی مداوم از رفتار خصمانه نسبت به شخصیت های مقتدر از جمله والدین، مراقبین یا معلمان خود نشان می دهند.

کودکان مبتلا به ODD بر خلاف CD به جای قوانین اساسی و هنجارهای اجتماعی، قوانین جزئی را نقض می کنند.

علائم احتمالی ODD شامل موارد زیر هستند:

بداخلاقی، تحریک پذیری و عصبانیت
رفتار تحریک آمیز از جمله آزار دادن و ناراحتی دیگران
رفتار استدلالی از جمله سوالات مکرر در مورد قوانین
لجبازی مداوم که به معنی خودداری از پیروی دستورالعمل ها یا عذرخواهی از رفتار بد خود است.
برخورد کینه ای یا انتقام جویانه

لازم به ذکر است که بعضی پزشکان مفهوم ODD را مورد انتقاد قرار داده و معتقدند این موارد جز رفتار طبیعی کودکان است.

معمولا کودکان در هنگام نارضایتی رفتار ناراحت کننده یا عصبانیت بروز می دهند. بنابراین تشخیص تفاوت بین ODD و رفتار مرتبط با استرس سخت خواهد بود.

پزشک در صورت تداوم این رفتار برای 6 ماه و ایجاد اختلال مداوم در خانه یا مدرسه و همچنین مربوط نبودن آن با سایر بیماری های روانی ابتلا به ODD را تشخیص می دهند.

علت اختلالات رفتاری در کودکان

بروز اختلالات رفتاری علت خاصی ندارد. بنابراین ممکن است ترکیبی از عوامل فیزیولوژیکی و محیطی در بروز آنها نقش داشته باشند.

توجه به این نکته مهم است که کودکان به هر جنسیت و یا هر زمینه ای می توانند دچار اختلالات رفتاری باشند.

علت های زیر در پیشرفت اختلالات رفتاری کودکان موثرند:

ژنتیک

اختلالات رفتاری در خانواده ها ارثی بوده و کودکتن می توانند آن را به ارث برند.

این مساله یک استعداد ژنتیکی برای بعضی از افراد را نشان می دهد.

البته دانشمندان در مورد ODD ژن خاصی را شناسایی نکرده اند.

طبق مطالعات قدیمی تر، افراد مبتلا به ADHD، ODD و CD صفات ژنتیکی مشابهی داشته اما هیچ کدام منحصر به این اختلالات نبوده اند.

همچنین بخوانید:

هر آنچه باید درباره اختلالات ژنتیکی بدانید (کلیک)

جنسیت

کودکان پسر بیش از کودکان دختر دچار اختلالات رفتاری می شوند، مشخص نیست که علت این امر، تفاوت بیولوژیکی است یا تفاوت در هنجارها و انتظارات جنسیتی آنها.

برای نمونه، ممکن است دختران مبتلا به ODD به جای اعمال و حرکات، بیشتر از طریق کلمات پرخاشگری خود را بیان کنند. این یعنی اختلالات رفتاری در آنها کمتر دیده شده و احتمالا کمتر تشخیص داده خواهند شد.

ساختار مغز و شیمی

بر اساس شواهد تغییر در ساختار مغز، رشد و انتقال دهنده عصبی بر اختلالات رفتاری کودکان تاثیر گذاشته و می تواند علتی برای ایجاد آنها باشد.

برای نمونه، نواحی از مغز که کنترل کننده توجه هستند در کودکان مبتلا به ADHD فعالیت کمتری دارند.

کمبود سروتونین و حساسیت زیاد به کورتیزول (هورمون استرس) در پرخاشگری نقش دارند.

همچنین بیماری های تاثیرگذار بر توانایی یادگیری نیز در این امر تاثیرگذار هستند.

در واقع کودکان دارای معلولیت ذهنی دو برابر بیش از دیگران دچار اختلالات رفتاری خواهند شد.

عوارض بارداری

اختلالات رفتاری در کودکان با وزن کم هنگام تولد یا نوزادان نارس بیشتر دیده می شود.

همچنین ODD در کودکانی که در معرض سموم ناشی از دخانیات بوده یا والدین آنها دچار سوء مصرف مواد مخدر بودند بیشتر دیده می شود.

تروما (ضربه)

ترومای روانی یک واکنش عاطفی و جسمی پیچیده به استرس شدید یا مزمن است. قرارگیری زودهنگام در معرض تروما، رشد کودکان را تحت تاثیر قرار داده و احتمال بروز اختلالات رفتاری را بیشتر خواهد کرد.

هر تجربه منجر به پریشانی قابل توجه آسیب زا بوده اما نمونه هایی که کودکان را درگیر می کنند شامل موارد زیر هستند:

تجربه زندگی بی ثبات در خانه
مشکل در رابطه با والدین یا مراقبان
نظم متناقض یا خشن
سوءاستفاده جسمی یا عاطفی

همچنین بخوانید:

تروما: ترمای روانی چیست؟ (کلیک)

معمولا اختلالات رفتاری در قشر کم درآمد دیده می شود و ممکن است علت آن بالا بودن سطح استرس باشد.

همچنین ممکن است استرس آسیب زا در کودک با اختلالات رفتاری اشتباه گرفته شود زیرا علائم آنها مشابه خواهند بود.

تشخیص

اگر کودک شما علائمی از اختلالات رفتاری کودکان را دارد، لازم است برای ارزیابی و تشخیص به پزشک مراجعه نمایید.

امکان تشخیص انواع اختلالات رفتاری کودکان، برای والدین یا مراقبین وجود ندارد. همچنین تشخیص به موقع باعث اثربخشی قابل توجه درمان خواهد شد.

البته بسیاری از روانشناسان کودک این اختلالات رفتاری در کودکان بسیار کوچک (کوچکتر از سن پیش دبستانی) را تشخیص نمی دهند. دلیل این امر چالش برانگیز بودن تشخیص رفتار طبیعی و غیرطبیعی کودک در این گروه سنی است.

پزشک با استفاده از موارد زیر به ارزیابی علت رفتار و تشخیص انواع اختلالات رفتاری کودکان می پردازد:

مشاهده کودک
چک لیستی از رفتارهای او
پرسشنامه استاندارد
مصاحبه با والدین، سرپرست ها یا مراقبان

بیش از 80% از کودکان پیش دبستانی گاهی اوقات دچار عصبانیت می شوند. از آنجایی که خردسالان در مدت زمانی کوتاه تغییرات رشد زیادی را تجربه می کنند، گاهی دچار این مشکلات رفتاری کوتاه مدت خواهند شد.

درمان و کنترل اختلالات رفتاری کودکان

کنترل انواع اختلالات رفتاری کودکان وابسته به نیاز کودک، نیاز خانواده، نوع و شدت اختلال متفاوت خواهند بود.

رویکردهای کمک کننده در کنترل اختلالات رفتاری کودکان عبارتند از:

آموزش کنترل و مدیریت رفتار به والدین: این امر به والدین و مراقبان کمک می کند تا رفتار کودک را مدیریت کرده، روش های موثر برقراری ارتباط با آنها را آموخته و روش های موثر برای تعیین قوانین و مرزها را یاد بگیرند. اغلب این اصلی ترین روش کنترل اختلالات رفتاری در کودکان خردسال است.
روان درمانی (تراپی) فردی: این روش به کودکان و نوجوانان کمک می کند تا تکنیک هایی برای مدیریت احساسات و واکنش به موقعیت های استرس زا را بیاموزند.
روان درمانی (تراپی) خانوادگی: این امر به اعضای خانواده کمک می کند تا یاد بگیرند با یکدیگر در مورد احساسات و مشکلات خود صحبت کنند و راه حل هایی برای آن بیابند.
برنامه های اجتماعی یا بر پایه مدرسه: این برنامه ها به کودکان و نوجوانان کمک می کنند تا نحوه برقراری ارتباط سالم با همسالان خود را بیاموزند.
پشتیبانی در مورد مشکلات یادگیری یا ناتوانی ها: دریافت پشتیبانی حرفه ای باعث بهبود تندرستی کودک شده و به عملکرد بهتر آنها در مدرسه کمک خواهد کرد.
دارو درمانی: در صورتی که کودک به طور همزمان به ADHD یا یک بیماری روانی مبتلا باشد، مصرف دارو باعث کاهش علائم خواهد شد. لازم به ذکر است که داروها قادر به درمان اختلالات رفتاری نخواهند بود.

صبر، همدلی و تشویق به منظور کمک به افزایش عزت نفس کودک ضروری است. یک سبک رفتاری والدین شامل گوش دادن به کودک در حین تعیین قوانین و مرزهای منطقی نیز کمک کننده خواهد بود.

لازم به یادآوری است که به کارگیری برنامه هایی به سبک پادگانی (Bootcamp) و عشق سخت (Tough Love) برای اختلالات رفتاری موثر نیستند و حتی می توانند بسیار مخرب باشند.

زمان دریافت کمک

لازم است در صورت مشاهده علائم اختلال رفتاری یا رشد با پزشک مشورت شود. سپس پزشک کودک را به یکی از متخصصان زیر ارجاع خواهد داد:

متخصص رشد رفتاری کودک
روانشناس کودک
روانپزشک کودک
متخصص مغز و اعصاب کودک

همچنین لازم است مراقبان و والدین از سلامت روانی خود مطمئن شوند. آنها می توانند از مرخصی های استعلاجی استفاده کرده یا با یک درمانگر صحبت کنند. همچنین آنها می توانند در گروه های حمایتی عضو شده و با دیگران افراد دارای کودکان مبتلا به اختلالات رفتاری در ارتباط باشند.

خلاصه

رفتارهای تکانشی و نافرمانی در کودکان امری طبیعی است و بخشی از رشد آنها محسوب می شود.

تداوم این رفتار و یا بیش از حد بودن آنها، نشانه از از بروز علائم انواع اختلالات رفتاری در کودکان است.

در صورت مشاهده هر گونه اختلال رفتاری در کودک خود، جهت ارزیابی و تشخیص اختلات رفتاری کودکان، باید به پزشک مراجعه نماییدو

خانواده ها می توانند با در نظر گرفتن درمان زودرس و مناسب، کنترل و مدیریت این رفتار را بیاموزند. همچنین در بسیاری از موارد درمان دقیق باعث بهبود رفتار در طی زمان خواهد شد.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.