رژیم سم زدایی : آیا مفید است؟

رژیم غذایی سم زدایی یا برنامه های غذایی دتوکس با هدف مراقبت از بدن در برابر سموم طراحی شده است، اما آیا انواع رژیم سم زدایی مفید است؟

 

رژیم های دتوکس (Detox diets) یا برنامه های غذایی برای سم زدایی به منظور مراقبت از بدن در برابر مواد سمی طراحی شده و بین طرفداران سلامتی محبوب هستند. اما آیا این رژیم ها واقعا مفید هستند؟

تبلیغات تلویزیونی زیادی پیرامون برنامه های غذایی دتوکس به عنوان روشی برای سم زدایی بدن وجود دارد.

معمولا این برنامه های غذایی شامل برخی محدودیت های غذایی و استفاده از مکمل های مختلف با محتوای مواد مغذی و ترکیبات گیاهی است.

حتی با وجود رایج بودن این رژیم های غذایی سم زدایی، باید بدانید که بیشتر آنها غیر ضروری بوده و در برخی موارد حتی برای سلامتی مضر است.

در ادامه به بررسی نحوه سم زدایی بدن، رژیم و برنامه های غذایی سم زدایی (دتوکس) و نظرات علمی پیرامون فواید آن پرداخته و توضیح می دهیم آیا این رژیم ها واقعا مفید هستند؟

 

همچنین بخوانید:

غذاها و نوشیدنی های سم زدا (دتوکس) (کلیک)

 

سم زدایی بدن چگونه است؟

یکی از وظایف و عملکرد اعضای بدن سم زدایی مواد مضر و از بین بردن آن در راستای سالم ماندن است.

سم زدایی (Detoxification) شامل فرآیندهای متابولیکی با نام زیست‌ دگرگونی (Biotransformation) است که در واقع شامل تغییر ساختار شیمیایی مواد سمی و غیرفعال کردن آنها است. پس از آن بدن این مواد را دفع خواهد کرد.

سیستم سم زدایی بدن پیچیده و شامل اندام های مختلفی مانند کبد، کلیه ها و پوست است.

توانایی سم زدایی بدن به عواملی مانند سن، جنسیت، شرایط سلامتی، ژنتیک، داروها و رژیم غذایی وابسته است.

فرآیندهای متابولیک طبیعی سموم درون زا تولید می کند که البته سیستم تعادلی در بدن وجود داشته و آنها حذف می شوند.

و معمولا بدن سموم را از طریق داروها و مواد شیمیایی موجود در غذاها و محیط به دست می آورد.

با توجه به اینکه بیشتر فرآیندهای سم زدایی بدن در سلول های کبد انجام می شوند، ابتلا به بیماری کبدی باعث اختلال در این روند شده که منجر به تجمع مواد مضری چون آمونیاک خواهد شد.

 

همچنین بخوانید:

بیماری های کبدی: انواع، علائم و درمان (کلیک)

 

رژیم غذایی دتوکس چیست؟

همانطور که پیشتر توضیح دادیم بدن از طریق فرایند زیست دگرگونی (بیوترانسفورماسیون) سم زدایی را انجام خواهد داد.

انواع رژیم و برنامه های غذایی سم زدایی با هدف دفع بهینه سموم، بهبود سلامت کلی بدن و کاهش وزن طراحی و پایه ریزی شده اند.

انواع رژیم های سم زدایی شامل رژیم روزه داری با آب میوه، رژیم مایعات، رژیم های وگان سخت گیرانه، روزه داری کامل و سایر روش های مرتبط با سم زدایی است.

انواع مختلف رژیم های غذایی سم زدایی در برگیرنده برامه های غذایی حاوی آب میوه ها، اسموتی ها و همچنین دتوکس های گیاهی است.

همچنین برخی انواع رژیم سم زدایی با استفاده از روش های خطرناکی چون تنقیه قهوه، یعنی ورود آن از طریق رکتوم انجام می شود.

محققان استفاده از این روش بدون تجویز پزشک را منجر به بروز عوارض جانبی چون سوزش مقعد، عدم تعادل الکترولیت ها و سوراخ شدن رکتوم می دانند.

ممکن است استفاده از این روش کشنده باشد.

با وجود ادعاهای بی شمار مبنی بر بهبود سلامت توسط ایجادکنندگان و طرفداران رژیم های غذایی سم زدایی، بیشتر این برنامه ها هیچ مدرک بالینی در مورد اثربخشی یا ایمنی ارائه نمی کنند.

همچنین ممکن است رعایت این رژیم های غذایی به ویژه آنهایی که شامل استفاده از گیاهان دارویی و مکمل های غذایی هستند، پرهزینه باشند.

 

شایان ذکر است که بسیاری از رژیم های غذایی دتوکس مضر نیستند، زیرا تنها برای چند روز استفاده شده و شامل مصرف مواد غذایی گیاهی چون اسموتی ها و آب میوه ها هستند.

با این وجود رژیم های غذایی دتوکس با روزه داری های طولانی مدت یا محدودیت های شدید کالری، استفاده از مکمل های گیاهی یا روش هایی چون تنقیه قهوه، منجر به عوارض جانبی خطرناکی شده و عواقب بلندمدتی برای سلامتی خواهند داشت.

 

آیا پیروی از رژیم های غذایی سم زدایی مفید است؟

با وجود غیرضروری بودن رعایت رژیم و برنامه های غذایی دتوکس این به معنی موثر نبودن مواد غذایی بر سیستم سم زدایی بدن نیست.

بدن مواد مضر را از محیط جمع آوری می کند. این مواد سمی شامل فلزات سنگین از جمله جیوه و آلاینده های آلی پایدار (POP) هستند.

POP ها آلاینده های محیطی بوده که در غذاها، خاک و آب وجود دارند. آنها در چربی بدن تجمع کرده و طبق تحقیقات این موارد سبب بروز التهاب مزمن، استرس اکسیداتیو و افزایش خطر مرگ و میر می شوند.

پس لازم است حتی با وجود اینکه بدن روند سم زدایی خود را انجام دهد، از یک رژیم غذایی سالم و مغذی استفاده نمود. در واقع لازم است تا محدود کردن قرارگیری در معرض مواد سمی موجود در غذاها و محیط، به پشتیبانی از اندام های درگیر در انتقال بیولوژیک کمک کرده و در نتیجه تقویت سلامتی خود را بهبود بخشید.

صحبت های گفته شده به معنی الزام رعایت یک برنامه غذایی سم زدایی نیست. بلکه منظور این است که از توانایی خود بدن برای سم زدایی بواسطه رعایت یک رژیم غذایی متعادل و سالم پشتیبانی شود.

بعنوان مثال، یک رژیم کم پروتئین بر توانایی بدن بر سم زدایی تاثیر منفی دارد. دلیل این امر نیاز بدن به پروتئین برای واکنش های آنزیمی در فرآیند سم زدایی است.

متاسفانه بیشتر رژیم های غذایی سم زدایی فاقد پروتئین بوده که توانایی بدن در سم زدایی را کاهش می دهند.

همچنین فیبر به عنوان یک ماده غذایی مهم به بهبود دفع سموم از طریق مدفوع کمک می کند. به علاوه باعث تقویت عملکرد سد روده شده که به محافظت از اندام های درگیر در فرآیند سم زدایی در برابر باکتری های التهابی کمک می کند.

بعضی شواهد نشان می دهند که برخی رژیم های روزه داری به سلامت کبد به عنوان محل اصلی سم زدایی و بهبود عملکرد آنزیم های درگیر با آن کمک می کند.

 

همچنین بخوانید:

معرفی 20 غذای لذیذ و سرشار از پروتئین (کلیک)

 

 

مطالعات علمی پیرامون فواید رژیم های غذایی سم زدایی

حتی اگر این نکته را در نظر بگیریم که پیروی از یک رژیم غذایی سالم، برای سم زدایی بدن مهم است، اما مطالعات انجام شده روی رژیم های دتوکس تجاری و تبلیغاتی نتیج امیدوار کننده ای را ارائه نداده اند.

در واقع تحقیقات در این زمینه محدود بوده و تحقیقات فعلی ضعیف محسوب می شوند.

یک بررسی در سال 2015 نشان داد که بر اساس تعداد کمی از مطالعات بالینی در مورد تاثیر رژیم های غذایی دتوکس، بعضی از برنامه ها، سم زدایی کبد را افزایش داده و سطح POP ها را کاهش خواهند داد. با این وجود نویسندگان اعلام کردند که این مطالعات ناقص بوده و حجم نمونه محدودی داشتند.

محققان یک مطالعه در سال 2015 بر روی 84 زن، از بعضی از آنها خواستند تا یک رژیم غذایی دتوکس لیمو شامل مصرف آب آبلیمو و شربت آن را دنبال کرده و سایر شرکت کنندگان برای 7 روز یک رژیم کم کالری را دنبال کنند. در پایان هر دو گروه کاهش وزن و کاهش سطح انسولین را تجربه کرده که این امر به دلیل محدودیت کالری و نه رژیم غذایی دتوکس بود.

 

همچنین بخوانید:

هفت روش برای افزایش سلامتی کبد (کلیک)

 

علاوه بر این افراد باید در مورد مصرف مکمل هایی که به ظاهر سم زدایی می کنند، محتاط باشند.

اغلب این مکمل ها ترکیبی از مواد مغذی و گیاهی بوده که با داروهای تجویزی تداخل خواهند داشت.

یک مطالعه با حضور 22 زن در سال 2019 نشان داد که مصرف مکمل های سم زدایی حاوی 1350 میلی گرم ترکیب برگ پاپایا، پوست درخت کاسکاراساگرادا، پوست درخت نارون لغزنده، برگ نعناع فلفلی، برگ تمشک، دانه شنبلیله، ریشه زنجبیل و برگ سنا به مدت 4 هفته هیچ مزایایی در پی نداشت.

حتی با وجود اینکه تحقیقات نشان می دهند که مصرف مکمل های خاصی از جمله ان استیل‌ سیستئین (NAC) و مواد غذایی خاص از جمله سبزیجات چلیپایی برای سیستم سم زدایی بدن مفید هستند، ساده ترین روش برای بهبود سلامت کلی و پشتیبانی از اعضا درگیر فرآیند سم زدایی پیروی از یک رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی از جمله پروتئین، میوه ها و سبزیجات است.

 

 

 

نگرانی ها در مورد رژیم های غذایی سم زدایی

حتی در صورت بی خطر بودن برنامه های غذایی دتوکس، نگرانی هایی در مورد ایمن بودن رعایت برنامه های شدید وجود دارد.

روزه داری برای مدتی طولانی، محدودیت شدید کالری و مصرف بعضی از مکمل ها منجر به اثرات منفی بر سلامتی از جمله کمبود مواد مغذی، ضعف، تغییرات خلقی، کمبود آب و سایر موارد خواهد شد.

 

همچنین لازم است گروه های خاصی از افراد به دلیل قرارگیری بیشتر در معرض عوارض جانبی از رعایت رژیم های غذایی دتوکس خودداری کنند.

این افراد عبارتند از:

• افراد مبتلا به بیماری های مزمن
• زنان باردار یا شیرده
• کودکان و نوجوانان
• افراد کم وزن و لاغر
• افراد مبتلا به اختلالات خوردن یا دارای سابقه ابتلا به آن

 

لازم است پیش از شروع یک رژیم غذایی دتوکس و به ویژه در صورت مصرف دارو، درباره برنامه خود با پزشک مشورت کنید.

رعایت یک رژیم غذایی متعادل برای سلامتی و سیستم سم زدایی طبیعی بدن مهم بوده اما رعایت رژیم غذایی خاص دتوکس الزامی نیست.

معمولا رعایت این برنامه ها هزینه بر بوده و آنها فاقد مواد مغذی ضروری برای زیست دگرگونی چون پروتئین هستند.

 

جمع بندی

حتی در صورتی که رژیم های غذایی دتوکس به سم زدایی بدن کمک کنند اما شواهد علمی برای اثبات این ادعا وجود ندارد.

از سوی دگیر تحقیقات زیادی نشان می دهند که پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و پرهیز از نوشیدن الکل، استعمال دخانیات و قرارگیری در معرض سموم محیطی به سلامت کلی از جمله سیستم سم زدایی بدن کمک می کند.

طبق تحقیقات انجام شده، رعایت رژیم های غذایی دتوکس ضروری نیست و بعید به نظر می رسد که این موارد مفید باشند. حتی بعضی از این رژیم ها مضر خواهند بود.

 

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.