کم کاری تیروئید در اثر عدم کارکرد صحیح غده تیروئید یا عدم تحریک توسط هیپوفیز و هیپوتالاموس می باشد، علت – علائم – تشخیص و درمان آن را بخوانید.

غده تیروئید یکی از غدد مهم بدن است که می توان گفت عملکرد کل بدن را تحت تاثیر قرار می دهد. این غده درون ریز در جلوی گردن و زیر حنجره یا تارهای صورتی قرار دارد. غده تیروئید دو لوب دارد که هر کدام در یک طرف لوله تنفسی قرار گرفته اند.

غده تیروئید متشکل از سلول های ویژه تولید کننده هورمون ها می باشند.

هورمون های تیروئید از غده تیروئید ترشح می شوند. آنها سبب تنظیم متابولیسم یا سوخت و ساز بدن یا نحوه استفاده از ذخیره انرژی می شود.

در واقع این هورمون ها پیام رسان های شیمیایی هستند که موجب انتقال اطلاعات به اندام ها و بافت های بدن شده و موجب کنترل فرایندهایی همچون متابولیسم (سوخت و ساز بدن)، رشد و خلق و خو می شوند.

نکته مهمی که برای عملکرد صحیح بدن وجود دارد، تنظیم تولید و ترشح هورمون های تیروئید است. این امر توسط هورمون محرک تیروئید (TSH) که توسط غده هیپوفیز ساخته می شود، انجام می شود.

خود TSH تولید شده در هیپوفیز توسط هیپوتالاموس در مغز تنظیم می شود.

در واقع در یک جمع بندی می توان گفت TSH مسئول کنترل و نظارت بر تولید هورمون های تیروئید به میزان کافی و مورد نیاز بدن است.

کم کاری تیروئید (Hypothyroidism) زمانی است که غده تیروئید، جهت تامین نیازهای بدن، به میزان کافی هورمون های تیروئید را تولید نمی کند.

وضعیت برعکس کم کاری تیروئید، پرکاری تیروئید (hyperthyroidism) است. در این شرایط غده تیروئید بیش از حد مورد نیاز بدن هورمون تولید می کند.

با این وجود این دو وضعیت ارتباط پیچیده ای با یکدیگر داشته و تحت شرایطی خاص ممکن است یک وضعیت به دیگر تبدیل شود.

همچنین بخوانید:

علائم پرکاری تیروئید در زنان و مردان (کلیک)

حقایق سرع درباره کم کاری تیروئید:

غده تیروئید دو هورمون تیروئید T3 و T4 را تولید می کند.

هورمون های تیروئید مسئول تنظیم متابولیسم بدن هستند.

شایع ترین علت کم کاری تیروئید بیماری هاشیموتو (Hashimoto) است.

علائم شایع کم کاری تیروئید عبارتند از خستگی، درد مفاصل و عضلات و عدم تحمل سرما

همچنین بخوانید:

همه چیز درباره هورمون تیروکسین (T4) (کلیک)

علت کم کار تیروئید

در صورت عدم کارکرد صحیح غده تیروئید، یا عدم تحریک آن توسط هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز، کم کاری تیروئید ایجاد می شود.

علت های اصلی کم کاری تیروئید عبارتند از:

تیروئیدیت هاشیموتو (Hashimoto’s thyroiditis)

یکی از شایعترین علت ایجاد کم کاری تیروئید بیماری هاشیموتو اشت.

تیروئیدیت هاشیموتو یک بیماری خود ایمنی است.

در این بیماری، سیستم ایمنی بواسطه ایجاد اختلال در آن، به اندام ها و سلول های خود بدن حمله می کند.

این یعنی سیستم ایمنی به غده تیروئید حمله کرده و سبب ایجاد التهاب گشته و در نتیجه سبب ایجاد اختلال در عملکرد آن یعنی تولید هورمون های تیروئید می شود.

این بیماری با عناوین تیروئیدیت لنفوسیتیک مزمن یا تیروئیدیت خودایمن نیز شناخته می شود.

تیروئیدیت

تیروئیدیت، التهاب غده تیروئید است که معمولا در اثر عفونت ویروسی یا باکتریایی، بیماری خود ایمنی یا پس از بارداری ایجاد می شود.

این وضعیت موجب ترشح هورمون های تیروئید در خون شده و سطح کلی آن بالا خواهد رفت. در نتیجه سبب پرکاری تیروئید شده و پس از 1 تا 2 ماه ممکن است به کم کاری تیروئید تبدیل گردد.

کم کاری تیروئید مادرزادی

در این وضعیت عملکرد غده تیروئید از همان بدو تولد دچار اختلال است.

این وضعیت سبب مشکلات مربوط به رشد جسمی و روحی خواهد شد. درمان زودهنگام این بیماری از عوارض ناشی از آن جلوگیری خواهد کرد.

در بسیاری از کشورها نوزادان را از نظر کم کاری تیروئید بررسی و غربال می کنند.

جراحی تیروئید و درمان آن

خود درمان تیروئید یا جراحی آن نیز می تواند عاملی برای ابتلا به کم کاری تیروئید باشد.

این وضعیت می تواند پس از برداشتن بخشی از تیروئید حین جراحی رخ دهد.

برخی بیماری ها مانند پرکاری تیروئید، گواتر، گره های تیروئید و سرطان تیروئید بواسطه جراحی و برداشتن قسمتی از آن یا کل غده تیروئید قابل درمان است. البته ممکن است بواسطه آن کم کاری تیروئید رخ می دهد.

ید رادیواکتیو یک درمان رایج برای پرکاری تیروئید است. نحوه عملکرد این ترکیب بواسطه تخریب سلول های غده تیروئید و کاهش تولید تیروکسین (T4) است.

همچنین پرتو درمانی تیروئید نیز عاملی برای ایجاد کم کاری تیروئید می شود.

از پرتو درمانی (رادیوتراپی) برای درمان افراد مبتلا به سرطان های سر و گردن، بیماری هوچکین و سایر لنفوم ها استفاده می شود که ممکن است سبب آسیب غده تیروئید گردد.

همچنین بخوانید:

همه چیز درباره هورمون تیروکسین (T4) (کلیک)

داروها

برخی داروها موجب اختلال در عملکرد غده تیروئید می شوند. برخی از این داروها عبارتند از مهار کننده های:

اینترلوکین 2 (Interleukin-2)
اینترفرون آلفا (Interferon Alpha)
تیروزین کیناز (Tyrosine Kinase)
آمیودارون (Amiodarone)
لیتیوم (Lithium)

ناهنجاری های غده هیپوفیز

جراحی هیپوفیز یا تومورهای آن بر عملکرد هیپوفیز تاثیر گذاشته و این عامل بر روی غده تیروئید اثرات منفی دارد.

در صورت عدم کارکرد صحیح غده هیپوفیز، غده تیروئید به میزان کافی و مناسب هورمون های تیروئی را تولید نمی کند.

سندروم شیهان (Sheehan’s syndrome)

این بیماری دربرگیرنده آسیب به غده هیپوفیز است که پس از زایمان رخ می دهد.

این وضعیت زمانیست که خانمی در حین زایمان یا پس از آن، مقادیر زیاد خون که تهدید کننده باشد، از دست داده یا فشار خون او بشدت پایین آید. در این حالت غده هیپوفیز آسیب دیده و موجب اختلال در تولید هورمون های هیپوفیز خواهد شد.

عدم تعادل ید

ید (Iodine) برای تولید هورمون های تیروئید لازم است. اما آنچه مهم است میزان تعادل آن در بدن است. مقادیر کم یا زیاد ید سبب بیماری های کم کاری یا پرکاری تیروئید خواهد شد.

عوامل خطر

علاوه بر تداخل مصرف داروها و برخی اختلالات مطرح شده، دیگر عوامل خطر عبارتند از:

برخی بیماری ها:

بیماری هایی مانند سندروم ترنر و بیماری های خود ایمنی مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید: در این ریسک خطر ابتلا به کم کاری تیروئید بالا است.

همچنین بخوانید:

تشخیص و درمان لوپوس (کلیک)

سن

افراد بالای 60 سال بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.

کم کاری تیروئید در هر سنی رخ می دهد، اما در زنان معمولا از سن میانسالی به بعد بروز خواهد کرد.

سابقه خانوادگی

خطر کم کاری تیروئید در افرادی که دارای سابقه خانوادگی برای ابتلا به آن هستند، بالاست.

دوران بارداری و پس از آن

یکی از علت های کم کاری تیروئید بارداری است.

در دوران بارداری به دلیل افزایش نیاز به متابولیسم، میزان نیاز بدن برای هورمون های تیروئید افزایش خواهد یافت.

در صورت بروز کم کاری تیروئید در دوران بارداری، علت، عموما تیروئیدیت هاشیموتو است. این وضعیت معمولا 3 تا 5 نفر از هر 1000 زن را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

در صورت عدم کنترل و درمان مناسب کم کاری تیروئید در بارداری خطر سقط جنین، زایمان زودرس، افزایش فشار خون در اواخر بارداری یا پره اکلامپسی وجود خواهد داشت.

همچنین این مساله بر رشد مغز و سرعت رشد نوزاد تاثیر می گذارد.

همچنین بخوانید:

عارضه بارداری پره اکلامپسی (کلیک)

علائم کم کاری تیروئید

علائم بیماری کم کاری تیروئید طیف گسترده ای دارد و روی بسیاری از اندام های بدن تاثیر می گذارد.

تیروئید دو هورمون T3 با نام یدوتیرونین و T4 با نام تیروکسین را تولید می کند. این دو هورمون مسئول تنظیم متابولیسم بدن هستند.

هورمون های تیروئید بر بسیاری از عملکردها بدن تاثیر می گذارند.

آنها عبارتند از:

وزن
دمای بدن
تنفس
خشکی پوست
میزان کلسترول
چرخه قاعدگی
قدرت عضلانی
رشد مغز
قلب و سیستم عصبی

همچنین بخوانید:

هورمون T3 در آزمایش خون (کلیک)

کم کاری تیروئید به مرور و به آهستگی ایجاد شده و معمولا علائم آن برای مدتی طولانی مشهود نیست.

تنها راه تشخیص دقیق بیماری توسط آزمایش خون است.

علائم ایجاد شده ناشی از بیماری کم کاری تیروئید در افراد مختلف متفاوت است و بستگی به سایر شرایط سلامت آنها دارد.

علائم تشخیص بیماری کم کاری تیروئید در بزرگسالان عبارتند از:

افزایش وزن
خشکی پوست
پف صورت، دست و پا
عدم تحمل سرما
کاهش تعریق
بیخوابی
خستگی
ضعف
سوزن سوزن شدن بدن
درد و گرفتگی عضلات
ضعف مفاصل
موهای نازک و شکننده
ناخن نازک و شکننده
پریودی سنگین و زیاد بودن خونریزی (menorrhagia)
کم خونی
افسردگی
از دست دادن میل جنسی
مشکلات تعادل و هماهنگی بدن
کند شدن حرکات و گفتار
عفونت های مکرر ادراری
عفونت دستگاه تنفسی
کاهش ضربان قلب

در صورت عدم درمان بیماری کم کاری تیروئید علائم و عوارض زیر نیز ایجاد خواهد شد:

پف صورت
نازک شدن یا ریختن ابروها
گرفتگی صدا
کاهش شنوایی
ضربان قلب آهسته

علائم کم کاری تیروئید در ک.دکان و نوجوانان نیز مشابه با بزرگسالان است. البته علائم زیر نیز در آنها رخ خواهد داد:

رشد بدنی ضعیف
رشد ذهنی ضعیف
تاخیر در بلوغ
تاخیر در رشد دندان ها

تشخیص کم کاری تیروئید

برای تشخیص کم کاری تیروئید، پزشک بیمار را معاینه کرده، شرح حال و علائم وی را پرسیده و برای آزمایش خون، به آزمایشگاه ارجاع خواهد داد.

رایج ترین آزمایش خون برای بررسی عملکرد غده تیروئید و تشخیص کم کاری، آزمایش TSH است که میزان TSH در خون را مشخص می کند.

در صورت بالاتر بودن مقدار TSH نسبت به حد نرمال، بیمار دچار هیپوتیروئیدیسم می باشد.

اگر مقدار TSH کمتر از حد نرمال باشد، ممکن است بیمار مبتلا به پرکاری و یا کم کاری تیروئید باشد.

از آزمایش های T3، T4 و آنتی بادی های تیروئید، نیز برای تائید تشخیص یا تعیین علت بیماری کم کاری تیروئید استفاده می شود.

همچنین پزشک آزمایشاتی برای بررسی سطح کلسترول، آنزیم های کبدی، پرولاکتین و سدیم توصیه می کند.

پیشگیری

هیچ راهکاری برای پیشگیری از ابتلا به هیپوتیروئیدیسم وجود ندارد.

اما بصورت کلی افرادی که در گروه خطر برای ابتلا به آن هستند، لازم است تا با پزشک خود در رابطه با مصرف ید اضافی مشورت کنند.

معمولا انجام غربالگری برای افرادی که علائم ندارند توصیه نمی شود، کگر اینکع فرد دچار یکی از شرایط زیر باشد:

مبتلا به بیماری گواتر باشد.
سابقه خانوادگی بیماری های تیروئید دارد.
سابقه بیماری خود ایمنی دارد.
سابقه پرتودرمانی سر یا گردن دارد.
داروهایی مصرف می کند که بر عملکرد تیروئید تاثیر می گذارد.
در این خصوص لازم است تا فرد از نظر علائم اولیه مورد آزمایش قرار گیرد.

در صورت نتیجه مثبت تست ها، راهکارها و اقدامات لازم برای جلوگیری از پیشرفت بیماری ارائه خواهد شد.

علاوه بر اینکه هیچ راهی برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری وجود ندارد، تاکنون هیچ مدرکی مبنی بر اینکه رژیم غذایی فرد از ابتلا به کم کاری تیروئید جلوگیری می کند، نیز ارائئه نشده است.

البته اگر در مناطقی زندگی می کنید که در رژیم غذایی ید کمی وجود دارد (نواحی جنوب شرق آسیا و آفریقا)، می توان گفت این یک عامل برای خطر ابتلا به بیماری است.

درمان کم کاری تیروئید

پس از تشخیص، پزشک برای درمان کم کاری تیروئید، داروهای هورمون تیروئید را تجویز می کند.

در حال حاضر درمان قطعی کم کاری تیروئید وجود ندارد اما پزشکان در بیشتر موارد قادر به کنترل آن خواهند بود.

همچنین بخوانید:

داروهای تیروئید (کلیک)

تیروکسین سنتیتک (مصنوعی)

پزشک برای جبران مجدد میزان هورمون تیروئید، تیروکسین مصنوعی (دارهایی مشابه هورمون T4) تجویز می کند. مصرف این دارو صبح ها بصورت ناشتا است.

مقدار مصرف تیروکسین سنتیتک بر اساس علائم، سطح فعلی TSH و سابقه ابتلای فرد تعیین خواهد شد.

برای این امر پزشک بصورت مرتب آزمایش خون بیمار را بررسی و کنترل نموده تا میزان دوز T4 سنتتیک را تعیین نماید.

برای تجویز مقدار مناسب دار، نظارت منظم لازم و واجب است. البته با گذشت زمان تناوب انجام آزمایش خون کاهش خواهد یافت.

همچنین بخوانید:

داروی لووتیروکسین (کلیک)

درمان های خانگی

برخی مکمل ها برای هیپوتیروئیدیسم توصیه می شود. لازم است پیش از مصرف هرگونه مکمل با پزشک خود مشورت کنید.

ویتامین D: کمبود این ویتامین با شدت بیماری هاشیموتو مرتبط می باشد. مصرف مکمل برای رسیدن به میزان مفید ویتامین D در خون، یعنی بالای 50 نانوگرم در دسی لیتر توصیه می شود.
سلنیوم: بیماران مبتلا به مشکلات تیروئید می توانند از مزایای مصرف سلنیوم بهره برند. مجدد تاکید می شود لازم است حتما قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید، چوت این یک دستورالعمل کلی است و قطعا برای هر فرد متفاوت خواهد بود.
پروبیوتیک: معمولا در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید مشکلاتی در روده کوچک ایجاد خواهد شد. این وضعیت، رشد باکتریایی روده کوچک (SIBO) نام دارد.

SIBO افزایش غیر طبیعی باکتری ها در روده کوچک هستند که عموما از روده بزرگی گسترش می یابند. در این خصوص تحقیقات مصرف پروبیوتیک را موثر نشان داده است.

در نهایت افرادی که دچار تیروئید ناشی از بیماری های خود ایمنی و التهاب تیروئید هستند، مصرف مکمل زردچوبه (حاوی حداقل 500 میلی گرم کورکومین) و امگا 3 برای بهبود التهاب، موثر خواهد بود.

ید و تغذیه

ید، ماده معدنی ضروری و موردنیاز غده تیروئید برای عملکرد مطلوب آن است.

کمبود این ماده معدنی علت اصلی ایجاد گواتر و یا بزرگ شدن غیر طبیعی غده تیروئید است.

با توجه به اهمیت این ماده معدنی برای غده تیروئید، حفظ مقادیر کافی ید اهمیت بسیار دارد.

شایان ذکر است که افرادی که به بیماری خود ایمنی تیروئید (Autoimmune Thyroid Disease) مبتلا هستند، نسبت به تاثیر ید حساسند. این یعنی بید می تواند کم کاری تیروئید را تحریک کرده یا آن را بدتر کند.

در صورت حساسیت به اثرات ید لازم است، بیمار پزشک خود را مطلع سازد.

لازم است تا افراد مبتلا به کم کاری تیروئید، هرگونه تغییرات عمده در رژیم غذایی خود را با پزشک مطرح کنند.

بویژه رژیم های غذایی حاوی فیبر بالا، یا مصرف مقادیر زیاد سویا و سبزیجات چلیپایی (مانند کلم بروکلی، تربچه، شلغم و …)

رژیم غذایی روی جذب داروی تجویزی تیروئید تاثیرگذار است.

شایان ذکر است که در دوران بارداری، نیاز مادر به ید افزایش خواهد یافت. به همین جهت توصیه می شود تا از نمک ید دار در رژیم غذایی استفاده شود. همچنین مصرف مکمل های مولتی ویتامین پیش از تولد، سبب حفظ سطح ید مورد نیاز بدن خواهد شد.

کم کاری تیروئید با پیروی از دستورات پزشک متخصص غدد کنترل و مدیریت خواهد شد. درمان مناسب، سطح هورمون تیروئید را به حالت طبیعی بر می گرداند.

در اکثر موارد، لازم است بیمار داروهای کم کاری تیروئید را مادام العمر مصرف کند.

همچنین بخوانید:

فواید و کاربردهای ید (کلیک)

رژیم غذایی

برای هیپوتیروئیدیسم، هیچ رژیم خاصی وجود ندارد. اما لازم است افراد از یک رژیم غذایی سالم، متنوع با مقادیر معقول و نه خیلی زیاد چربی و سدیم پیروی کنند.

همچنین به افراد مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو توصیه می شود تا از یک رژیم غذایی بدون گلوتن استفاده کنند.

در این رابطه تحقیقات نشان داده است که بین بیماری سلیاک و بیماری خود ایمنی تیروئید ارتباطی مثبت وجود دارد.

رژیم غذایی بدون گلوتن و پرهیز از مصرف آن، در بیماری های خود ایمنی غیرسلیاکی موثر خواهد بود.

این نکته حائز اهمیت است که پیش از قطع مصرف غذاهای حاوی گلوتن با پزشک خود مشورت کنید.

برخی مواد غذایی و مغذی نیز برای کم کاری تیروئید مضرند، بویژه اگر به میزان زیاد مصرف شوند.

همچنین بخوانید:

فواید و کاربردهای ید (کلیک)

این ترکیبات عبارتند از:

ید: این ترکیب در جلبک و خزه های دریایی وجود داشته، همچنین در بعضی مکمل ها مانند برخی مولتی ویتامین ها وجود دارد.
مکمل های آهن: این مکمل ها بر جذب تیروکسین تاثیر می گذارند.
مصرف ید اضافی: در صورت مصرف ید اضافی، احتمال اختلال در تعادل ناشی از درمان وجود دارد. در صورت ایجاد پرکاری تیروئید مصرف ید خطرناک است.
سویا: مصرف سویا بر جذب تیروکسین اثر می گذارد.
سبزیجات چلیپایی: در صورت مصرف مقادیر بسیار زیاد ممکن است در ایجاد گواتر نقش داشته باشند.

لازم است تا افراد مبتلا در صورت هر گونه تغییر در رژیم غذایی یا مصرف مکمل ها، آن را به پزشک خود اطلاع دهند.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.