جراحی استومی : انواع – عوارض و مراقبت های بعدی

جراحی استومی شامل تغییر روش دفع مواد زائد از بدن است؛ انواع – عوارض و مراقبت های بعد از عمل برای بهبودی و محافظت از کیسه استومی را بخوانید.

 

در جراحی استومی برای تغییر روش دفع مواد زائد (ادرار یا مدفوع) از بدن، حفره ای در شکم ایجاد می شود. در این روش از حفره شکمی تا زمان بهبودی بخش های آسیب دیده یا ملتهب دستگاه گوارش محافظت می شود.

در واقع در استومی مواد زائد از سوراخ موجود در شکم خارج شده و دورن کیسه ای که در خارج از بدن و متصل به سوراخ وجود دارد، جمع آوری می شود.

برخی از کیسه های استومی به صورت موقت و برخی دیگر به صورت دائم جزئی از بدن افراد می شوند.

این مقاله مراحل عمل جراحی استومی، انواع، عوارض، مراقبت های بعدی و سایر موارد آن را مورد بحث قرار می دهد.

 

همچنین بخوانید:

کولکتومی چیست؟ انواع و عوارض (کلیک)

 

جراحی استومی چیست؟

طی جراحی استومی یک برش در شکم ایجاد شده و بوسیله آن بخشی از روده به دیواره شکم متصل می شود.

در این حالت مدفوع به جای رکتوم از طریق سوراخ شکم از بدن خارج می شود.

این سوراخ که استوما نامیده می شود رنگی صورتی دارد. با استفاده از کیسه های استومی، استوما پوشانده می شود.

کیسه های استومی که برای جمع آوری مدفوع و ادرار استفاده می شوند، با استفاده از چسب خاصی به پوست متصل می شوند.

این کیسه و بخشی از آن که به پوست متصل شده، دستگاه استومی نامیده می شود.

با توجه به عدم وجود عضله در استوما، در هنگام دفع مواد زائد کنترلی بر آن وجود ندارد.

شرایطی که در آن به جراحی استومی نیاز است شامل موارد زیر هستند:

• دیورتیکولیت (diverticulitis) سوراخ یا پیچیده
• کولیت زخمی
• بیماری کرون
• انسداد روده
• سرطان هایی از جمله سرطان روده بزرگ

 

همچنین بخوانید:

سرطان روده بزرگ: انواع، علائم و درمان (کلیک)

 

همچنین در برخی موارد و پس از ضربه شکمی از جمله زخم چاقو یا گلوله، این جراحی توصیه می شود.

 

انواع جراحی استومی

برای دفع مواد زائد یکی از دو نوع استومی یعنی کولوستومی یا ایلئوستومی استفاده می شوند.

این جراحی ها بر اساس ناحیه ای از روده که برای استومی در نظر گرفته می شود، نامگذاری شده اند.

با توجه به وجود انواع مختلف استومی و نواحی مختلفی برای انجام آن، باید پیش از جراحی برای تعیین این موارد با پزشک یا جراح مشورت کرد.

بدین ترتیب جراح با توجه به شرایط موجود محل استوما را مشخص کرده و مراحل آموزشی برای روش مراقبت از آن را آغاز می کند.

البته همیشه انجام جراحی استومی در هنگام یک جراحی برای تروما ممکن نیست.

 

همچنین بخوانید:

ایلئوستومی معکوس چیست؟ (کلیک)

 

ایلئوستومی

ایلئوستومی، استومایی شامل بخشی از روده کوچک به نام ایلئوم است.

به طور معمول یک استومای ایلئوستومی دارای بخشی از روده است که حداقل 2 سانتی متر از سطح پوست خارج می شود. معمولا ایلئوستومی در سمت راست شکم واقع می شود.

 

همچنین بخوانید:

رژیم غذایی ایلئوستومی (کلیک)

 

کولوستومی

کلستومی جراحی است که در آن در دیواره شکمی شکافی ایجاد شده و انتهای روده بزرگ به آن منتقل می شود.

یک استومای کولوستومی شامل بخشی از روده است که حداقل 1 سانتی متر بوده و از سطح پوست خارج می شود. معمولا کولوستومی ها در قسمت چپ شکم قرار می گیرند.

کولوستومی دارای دو نوع اصلی است.

در کولوستومی لوپ (Loop Colostomy) یک حلقه از روده بزرگ، از سوراخ شکم بیرون کشیده می شود. سپس باز شده و به پوست متصل می شود.

در کولوستومی انتهایی (end colostomy) یک انتهای روده از طریق شکافی در شکم کشیده و به پوست وصل می شود.

 

همچنین بخوانید:

رژیم غذایی کلستومی (کلیک)

 

کیسه J

در این روش مخزنی داخلی به شکل J ایجاد می شود. این مخزن از روده کوچک به استوما رفته تا مدفوع را جمع آوری کند.

این روش برای افراد مبتلا به کولیت زخمی یا بیماری های ارثی از جمله پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP) مورد استفاده قرار می گیرد.

درصورت موفقیت آمیز بودن کیسه J، می توان استوما را برای دفع مجدد مدفوع از طریق مقعد خارج کرد.

 

یوروستومی (Urostomy)

به روش هایی اطلاق می شود که در آنها ادرار از مثانه دور می شود.

اصطلاح یوروستومی به روشی گفته می شود که ادرار را از مثانه دور کند. این روش ادرار را از کلیه ها به حالب و سپس به بخشی از روده کوچک که مجرای مایع نامیده می شود، منتقل می کند.

در این روش از یک انتهای مجرای ایلئوم برای ایجاد استوما در خارج از بدن استفاده می شود.

این استوما برای محافظت و کمک به مثانه بیمار یا عفونت کرده ایجاد می شود.در برخی موارد نیز مثانه توسط جراح خارج می شود.

سکال (cecal) یا ایلئال (ileal) نمونه هایی از یوروستومی هستند.

 

عمل

همچنین می توان استومی را به صورت لاپاراسکوپی یا از طریق لاپاراتومی انجام داد.

لاپاراسکوپی جراحی با حداقل تهاجم است. در این جراحی، برش های کوچکی در داخل شکم برای قرار دادن ابزارهای خاصی که دسترسی به شکم را آسان می کند، ایجاد می شود.

لاپاراتومی جراحی بازتری نسبت به جراحی لاپاراسکوپی است. در این جراحی یک برش بزرگ برای عقب کشیدن پوست شکم ایجاد می شود. در اینصورت دسترسی به داخل شکم برای جراحی فراهم می شود.

حداکثر 16% از جراحی های با حداقل تهاجم به تغییر به رویکرد باز نیاز خواهند داشت.

بعضی از مراحل خاص ایجاد استومی شامل موارد زیر هستند:

• ایجاد یک برش در حلقه انتخاب شده از روده
• خارج کردن فشار یا خارج کردن هوا از روده برای کاهش خطر آسیب دیدن
• بخیه ناحیه ای از روده به محل انتخاب شده برای استومی

در واقع عمل ایجاد استومی از جمله روش های نجات بخش محسوب می شود. در حدود 75% از جراحی های استومی، بخشی از سرطان روده بزرگ درمان می شود.

 

عوارض بعد از عمل استومی

میزان عوارض بعد از عمل استومی برای افرادی که آن را پس از ضربه یا به صورت اورژانسی جراحی را انجام می دهند، 55% است.

برای جراحی های برنامه ریزی شده میزان عوارض 37% است.

یکی از عوارض بعد از عمل استومی بروز عفونت است. سایر عوارض احتمالی عمل استومی شامل موارد زیر هستند:

• فتق پاراستومال که باعث بیرون زدگی روده از طریق پوست می شود.
• خونریزی
• پارگی پوست
• عدم تعادل الکترولیت ها
• کمبود آب بدن
• انسداد استومی – به طوری که مدفوع قادر به خروج از استوما نباشد.

علاوه بر موارد بالا انواع جراحی استومی باعث ایجاد مشکلات اجتماعی می شوند.

از آنجایی که برای جمع آوری مدفوع باید از کیسه استفاده کرد، افراد دارای استوما ملزم به استفاده از لباس خاصی برای جای دادن آن هستند.

علاوه بر این همانطور که گفته شد افراد بر دفع مدفوع خود کنترلی ندارند. این مدفوع از طریق استوما خارج شده و میزان آن بر اساس زمان روز، مواد غذایی مصرف شده و سطح فعالیت ها متفاوت خواهد بود.

سازگاری زندگی با استومابرای افراد زیادی دشوار است. با این حال با مراجعه به گروه های حمایتی می توان به بیان مشکلات عاطفی یا جسمی خود و سازگاری با آنها کمک کرد.

 

مراقبت های بعد از جراحی استومی

انواع جراحی استومی نیازمند آموزش و تمرین به افراد است. در بهترین حالت با استفاده از این آموزش ها می توان به پیشگیری از بروز عوارض کمک کرد. همچنین در صورت ایجاد مشکل افراد می توانند آن را تشخیص دهند.

قبل و بعد از قرار دادن استومی و برای یادگیری در خصوص مراقبت های بعدی، باید یا یک پرستار استومی ملاقات کرد.

این پرستار در این زمینه تحصیل کرده و آموزش های لازم را کسب کرده است. پس از جراحی استومی این پرستار با بیمار ملاقات کرده و مراقبت های بعد از استومی و نحوه تعویض کیسه آن را آموزش می دهد.

بعضی از علائم و مراحل بهبودی پس از آن شامل موارد زیر هستند:

• خستگی: برخی افراد پس از جراحی استومی احساس خستگی جسمی و روحی را تجربه می کنند. این مساله ناشی از تغییرات بزرگ در بدن و البته زندگی آنها است. گروه های حمایتی برای کمک به این افراد در دسترس هستند.
• رانندگی: پس از انجام جراحی استومی در صورت خوب بودن و امکان توقف اضطراری می توان رانندگی را شروع کرد. معمولا پس از گذشت 6 تا 8 هفته پس از عمل می توان رانندگی کرد.
• بلند کردن وزنه های سنگین: در صورت داشتن استوما از بلند کردن وزن های سنگین اجتناب کنید. زیرا در اینصورت  احتمال بروز فتق افزایش می یابد. در واقع طی 8 هفته اول پس از جراحی نباید چیزی سنگین تر از یک کتری پر از آب بلند کرد.
• حمام کردن: امکان دوش و حمام با وجود کیسه استوما امکان پذیر است. با این وجود دوش گرفتن در هنگام بهبود زخم، به دلیل تمیزتر بودن توصیه می شود. سپس می توان با پوشاندن استوما با برچسب از ریختن آب روی آن جلوگیری کرد.
• ورزش: پس از بهبودی از عمل و با توصیه پزشک می توان ورزش را آغاز کرد.
• رژیم غذایی: بلافاصله پس از جراحی باید فقط مایعات نوشید. با گذشت زمان نیز می توان غذاهای نرم که به سادگی هضم می شوند را به رژیم غذایی اضافه کرد.

 

مدت زمان

بهبودی کامل جراحی استومی حدود 8 هفته زمان می برد.

در برخی افراد جراح این عمل را با ایده موقتی بودن انجام می دهد. این امر برای بیماران مبتلا به انواع سرطان یا دارای تجربه ضربه شکمی ممکن است موقتی باشد.

با استومی موقتی می توان به ترمیم بدن و کاهش خطر نشت محتوای روده در حفره شکمی کمک کرد.

معمولا مراحل برداشتن استومی از مراحل ایجاد آن کوتاه تر است.

با این حال بر اساس برآوردهای انجام شده، 19% از عمل های استومی موقت به دلیل عوارض پیش بینی نشده به استومی های دائمی تبدیل می شوند.

 

جمع بندی

عمل های استومی تحت عنوان عمل های نجات بخش شناخته می شوند اما با برخی خطرات و عوارض نیز همراه هستند.

با آموزش های لازم توسط پرستار ویژه و سایر متخصصان مرتبط در خصوص مراقبت های بعد از انواع استومی می توان به افزایش توانایی برای مدیریت جراحی در مراحل بعدی کمک کرد.

همچنین افراد خانوده، دوستان و گروه های حمایتی می توانند در پشتیبانی روانی بیماران پس از انواع جراحی استومی موثر واقع شوند.

 

 

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.