عوارض واکسن های کرونا (کووید 19) : انواع و مقایسه

طبق توصیه CDC، همه افراد باید واکسن های تایید شده برای کووید 19 را دریافت کنند؛ انواع – عوارض و جدول مقایسه واکسن موجود کرونا را بخوانید.

 

 

بر اساس توصیه CDC همه افراد به جز در شرایط خاص، باید واکسن های کرونا (کووید 19) را دریافت کرده و استفاده آنها در مناطق مختلف جهان مجاز اعلام شده است.

همچنان بسیاری از کشورها در تلاش برای تولید واکسن های مهارکننده همه گیری کووید 19 هستند و در خصوص پیشرفت ها و ایمنی آنها نگرانی هایی وجود دارد.

این مقاله به طور خلاصه عوارض جانبی شناخته شده انواع واکسن های موجود برای کرونا را بررسی کرده و اثربخشی آنها را در جدولی مقایسه کرده است.

 

توجه: اطلاعات درج شده در زمان انتشار مقاله است و با گذشت زمان و بروزرسانی اطلاعات ممکن است تغییر یابد.

همچنین بخوانید:

باورهای غلط درباره ویروس کرونا (کلیک)

 

مقایسه انواع واکسن های موجود برای کرونا

در جدول زیر مقایسه و خلاصه ای از اطلاعات واکسن های موجود برای کرونا از جمله انواع و عملکرد آنها بررسی شده است.

هر یک از انواع واکسن های زیر حداقل در یک کشور مجوز استفاده دریافت کرده اند. بعلاوه در جدول زیر اثربخشی واکسن های کرونا نیز مقایسه شده است.

 

اسم واکسن ها	سازنده	نوع واکسن	اثربخشی
BNT162b2 (Comirnaty) (کومیرناتی)	Pfizer-BioNTech (فایزر-بیونتک)	mRNA	95%
mRNA-1273	Moderna (مدرنا)	mRNA	94.5%
TAK-919*	Takeda (تاکدا)	mRNA	94.5%
Ad26.COV2.S	Janssen (Johnson & Johnson) (جانسن یا جانسون اند جانسون)	ناقل ویروسی	66%
AZD1222 (Vaxzevria) (واکس‌ زوریا)	Oxford-AstraZeneca (آکسفورد-آسترازنکا)	ناقل ویروسی	81.3%
Covishield** (کووشیلد)	Serum Institute of India (مؤسسه سرم هند)	ناقل ویروسی	81.3 %
Ad5-nCov	CanSino (کانسینو)	ناقل ویروسی	65.28%
Sputnik V (اسپوتنیک وی)	Gamaleya (گاملایا)	ناقل ویروسی	91.6%
Sputnik Light (اسپوتنیک لایت)	Gamaleya (گاملایا)	ناقل ویروسی	79.4%
Covaxin (کوواکسین)	Bharat Biotech (بهارات بایوتک)	ویروس غیرفعال شده	80.6%
BBIBP-CorV	Sinopharm (Beijing) (سینوفارم پکن)	ویروس غیرفعال شده	79.34%
Inactivated (Vero Cell)	Sinopharm (Wuhan) (سینوفارم ووهان)	ویروس غیرفعال شده	72.51%
CoronaVac (کورناواک)	Sinovac (سینوواک)	ویروس غیرفعال شده	50.38%
CoviVac (KoviVac) (کووی واک)	Chumakov Center (چوماکوف)	ویروس غیرفعال شده	نامشخص
QazCovid-in (QazVac) (کازواک)	Kazakhstan RIBSP (قزاقستان)	ویروس غیرفعال شده	نامشخص
SARS-CoV-2 Vaccine (Vero Cells)	Minhai Biotechnology Co (مینهای بیوتکنولوژی)	ویروس غیرفعال شده	نامشخص
COVID-19 inactivated vaccine (COVIran Barekat) (کوو ایران برکت)	Shifa Pharmed Industrial Co (گروه صنایع شفا فارمد)	ویروس غیرفعال شده	نامشخص
RBD-dimer	Anhui Zhifei Longcom	نوترکیب پروتئینی	نامشخص
EpiVacCorona	FBRI	نوترکیب پروتئینی	نامشخص

در جدول مقایسه بالا انواع واکسن های کرونا، اثربخشی و کشور سازنده آنها ارائه شد در ادامه نیز به بررسی عوارض جانبی آنها خواهیم پرداخت.

 

* واکسن TAK-919 ساخته مدرنا برای ژاپن است.

** واکسن Covishield ساخته آکسفورد-آسترازنکا برای هند است.

 

عوارض شایع انواع واکسن های کرونا

واکسن ها لنفوسیت های T و B را فعال کرده و به این ترتیب به این امکان را برای بدن فراهم می کنند که در برابر سلول هایی که ترتیب ویروس مورد نظر را تشخیص داده ایمنی و آنتی بادی ایجاد کنند.

واکسن ها نمی توانند کووید 19 ایجاد کنند. در واقع هیچ نوع واکسنی حاوی فرم کامل ویروس عامل این بیماری نیست. با وجود اینکه این واکسن ها باعث ایجاد ایمنی در برابر عامل بیماری می شوند اما با عوارضی نیز همراه هستند.

بر اساس اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC) و سازمان بهداشت جهانی (WHO)، عوارض جانبی واکسن های کرونا عبارتند از:

• بدن درد
• تب
• حالت تهوع
• سر درد
• لرز
• خستگی

برخی افراد در محل تزریق (بازو) عوارضی را تجربه می کنند. این عوارض شامل تورم، درد، قرمزی، بثورات پوستی خارشی و سایر اثرات تحریک خفیف هستند.

بر اساس اعلام مقامات بهداشتی، هر 15 واکسن مجاز و موجود برای کرونا با ایجاد عوارضی همراه بوده و امری غیر معمول نیست. معمولا این عوارض خفیف و کوتاه مدت هستند.

در هر مرکز واکسن سازی در آمریکا، علائم خاص پس از واکسیناسیون یا همان عوارض جانبی در سیستم گزارش دهی عوارض جانبی (VAERS) به دولت اعلام می شود. همچنین افراد پس از دریافت واکسن درصورت تجربه عوارض می توانند گزارشات شخصی خود را به این سیستم ارسال کنند.

سیستم VAERS به صورت دقیق توسط سازمان غذا و دارو (FDA)، CDC و سایر نهادهای نظارتی بررسی شده تا بر ایمنی واکسن های مورد استفاده در آمریکا نظارت شود.

در کشورهای دیگر نیز سیستم های مشابهی با VAERS وجود دارد. برای نمونه، در انگلستان این سیستم طرح کارت زرد (Yellow Card) نامیده شده است. همچنین اتحادیه اروپا از مردم خواسته که عوارض جانبی مشکوک خود را به پزشک اطلاع داده یا فرم های آنلاین مخصوص به آن را تکمیل کنند.

 

فراوانی عوارض واکسن های کرونا در زنان

بر اساس گزارش های موجود عوارض تزریق انواع واکسن های کرونا در زنان بیش از مردان است. یک مطالعه توسط محققان CDC نشان داد که 78.7% از گزارش های عوارض در ماه اول واکسیناسیون در کشور آمریکا برای زنان بود.

بر اساس مطالعه دیگری، 15 نفر از 16 دریافت کننده واکسن که آنافیلاکسی را تجربه کرده بودند، زن بودند.

این یافته ها با یک مطالعه در سال 2013 در خصوص واکسن H1N1 طی همه گیری آن در سال 2009 مطابقت دارد. در این دوره نیز نرخ بالاتری از واکنش های آلرژیک مربوط به زنان در سنین باروری بود.

هورمون های تولید مثل مانند استروژن و تستوسترون می توانند در این اختلاف عوارض بین مردان و زنان موثر باشند. بر اساس یک مطالعه بر روی موش ها، استروژن باعث افزایش تولید آنتی بادی در بدن و ایجاد واکنش ایمنی شدیدتری می شود.

 

همچنین بخوانید:

کاهش ابتلا به کووید 19 در زنان و مصرف مکمل ها (کلیک)

 

واکنش های آلرژیک و آنافیلاکسی

واکسن های موجود برای کرونا به ندرت باعث ایجاد واکنش های آلرژیک به یک یا چند ماده تشکیل دهنده آنها می شوند. در واقع برخی افراد عوارضی مانند کهیر یا نوعی بثورات پوستی، تورم و علائم تنفسی را تجربه می کنند.

واکنش های آلرژیک شدید منجر به آنافیلاکسی با علائمی مانند فشار خون پایین، حالت تهوع و دشواری تنفس همراه است. آنافیلاکسی یکی از عوارض جانبی بسیار نادر واکیسناسیون است.

بر اساس اعلام CDC، حدود 2 تا 5 نفر در هر یک میلیون دریافت کننده واکسن یا 0.001% از افراد واکسینه شده در آمریکا پس از واکیسناسیون آنافیلاکسی را تجربه کردند.

ایجاد واکنش های آلرژیک در واکسن های mRNA با توجه به استفاده از ماده شیمیایی پلی اتیلن گلیکول (PEG) که قبلا در هیچ واکسنی استفاده نشده، مورد توجه ویژه ای قرار گرفته است.

 

همچنین بخوانید:

شوک آنافیلاکسی چیست؟ (کلیک)

 

PEG در بسیاری از داروها وجود داشته و گاهی اوقات با ایجاد آنافیلاکسی همراه است. PEG در این واکسن ها باعث پوشش مولکول های mRNA و پشتیبانی از نفوذ به سلول ها می شود.

در خصوص پلی سوربات 80 موجود در واکسن جانسن (جانسون اند جانسون) نیز نگرانی هایی مشابهی وجود داشته زیرا این ماده نیز از نظر ساختاری شبیه به PEG است.

بر اساس یک مطالعه بر روی داده ها در خصوص واکنش های آلرژیک به واکسن های کرونا mRNA، بیشتر افرادی که آنافیلاکسی را تجربه کرده اند، سابقه آلرژی یا ابتلا به این واکنش خاص و شدید را داشتند.

در واقع بر اساس این داده ها، خطر ایجاد آنافیلاکسی با دریافت واکسن های کووید 19 mRNA بسیار کم است. بنابراین افراد دارای آلرژی های شایع از جمله غذاها، شوره حیوانات خانگی، عناصر محیطی، لاتکس و داروهای خوراکی می توانند از این واکسن ها استفاده نموده زیرا برای آنها ایمن است.

همچنین CDC توصیه می کند که افرادی که به یک دوز واکسن واکنشی آلرژیک نشان داده اند باید از دریافت دوز دوم واکسن اجتناب کنند.

 

عوارض احتمالی هر واکسن

اخیرا در خصوص عوارض جانبی جدی انواع واکسن های موجود کرونا نگرانی هایی مطرح شده است.

البته این عوارض می توانند تصادفی باشند زیرا در حال حاضر شواهد قطعی و کافی برای ارتباط آنها با واکسن های خاصی از کرونا وجود ندارد. با این وجود نهادهای نظارتی در حال ادامه به انجام اقدامات احتیاطی برای بررسی این نگرانی ها هستند.

 

همچنین بخوانید:

روش های پیشگیری از انتقال کرونا (کلیک)

 

فایزر-بیونتک و مدرنا

واکسن های فایزر-بیون تک و مدرنا هر دو mRNA و دارای دو دوز هستند. همانطور که از جدول مقایسه مشخص است این دو واکسن از انواع واکسن های موجود برای کرونا اثربخشی بسیار بالایی دارند. البته افراد دریافت کننده این دو واکسن از بروز عوارض جانبی مشابه و مشترکی پس از دریافت دوزهای دوم آنها اطلاع داده اند.

این واکسن های کووید 19 اولین واکسن های مورد استفاده با فناوری mRNA برای انسان ها هستند. به همین دلیل در خصوص اثرات بلندمدت و خطر تغییر اطلاعات ژنتیکی بدن ناشی از این واکسن ها نگرانی هایی وجود دارد.

در این خصوص باید عنوان داشت که سال های زیادی در خصوص توانایی واکسن های mRNA تحقیق شده است. در گذشته نیز تلاش هایی برای تولید واکسن mRNA برای واکسن انسانی mRNA مربوط به ویروس زیکا (Zika) انجام شده بود.

همچنین بنظر نمی رسد که یک واکسن mRNA بتواند اطلاعات ژنتیکی را تغییر دهد. در واقع mRNA موجود در واکسن به هسته سلول (جایی که DNA در آن ذخیره شده است.) وارد نشده و پس از رسیدن به هدف در بدن از بین می رود.

 

همچنین بخوانید:

واکسن فایزر برای کرونا: اثربخشی و عوارض  (کلیک)

 

بر اساس گزارش های موجود در نروژ 23 مورد از دریافت های واکسن فایزر-بیون تک به مرگ منجر شده اند. با این حال هیچ مدرکی برای ارتباط مستقیم این مرگ ها با  دریافت واکسن یافت نشد.

بر اساس اعلام دکتر استینار مدیسن، مدیر پزشکی آژانس دارویی نروژ، عوارض این واکسن ها که برای افراد سالم و جوان به هیچ وجه خطرناک و غیرمعمول نیستند اما می توانند باعث تشدید بیماری های زمینه ای در افراد مسن شوند.

وی افزود: در حال حاضر از پزشکان خواسته شده تا به واکسیناسیون ادامه دهند، اما همچنان ارزیابی های اضافی در خصوص ایجاد عوارض در افراد با بیماری های زمینه ای شدید در حال بررسی است.

یک مورد مرگ دیگر ناشی از این واکسن در کشور آمریکا همراه با تعداد پایین پلاکت خون یا ترومبوسیتوپنی رخ داد.

تا امروز 20 مورد ترومبوسیتوپنی پس از دریافت واکسن های فایزر یا مدرنا گزارش شده اند. در حال حاضر هیچ مدرکی وجود ندارد که ارتباط این دو مساله با یکدیگر را نشان دهند.

از دیگر از نگرانی ها در خصوص واکسن ها، دریافت آنها در دوران بارداری یا باروری است.

بر اساس اعلام کالج تخصصی زنان و زایمان آمریکا، انجمن پزشکی باروری آمریکا و انجمن داروهای مادر و جنین در فوریه 2021:

با اینکه مطالعه ای در خصوص باروری در آزمایشات بالینی واکسن انجام نشده اما هیچ گونه کاهش باروری در بین دریافت کنندگان یا میلیون ها دریافت کننده واکسن های مجاز گزارش نشده است. بعلاوه هیچ نشانه ای از ایجاد ناباروری در مطالعات حیوانی وجود ندارد. در واقع از نظر علمی از دست دادن باروری به دلیل دریافت واکسن بعید است.

بر اساس یک مطالعه به نمایندگی تیم ثبت بارداری کووید 19 CDV v-Safe با نتایج اعلام شده در 17 جون 2021 در NEJM، واکسن های mRNA خطر قابل اثباتی برای افراد باردار ایجاد نمی کنند.

در ادامه بر اساس اعلام CDC، در حال حاضر هیچ شواهدی برای نابارور کردن واکسن های کووید 19 در زنان و مردان دریافت کننده وجود ندارد.

البته برخی گزارش ها حاکی از ایجاد میوکاردیت (التهاب عضله قلب) و پریکاردیت (التهاب پوشش داخلی قلب) پس از دریافت واکسن mRNA هستند.

سازمان غذا و دارو (FDA) پس از این گزارش ها در 25 June 2021، ویرایشی برای ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی در مورد واکسن های فایزر-بیون تک و مدرنا ارائه داد که مربوط به عوارض های قبلی ایجاد شده توسط این واکسن ها بودند.

در واقع FDA بیان کرد که علائم قلبی دریافت واکسن های mRNA (میوکاردیت یا پریکاردیت)، طی چند روز پس از دریافت دوز دوم بروز پیدا کردند.

با این وجود بر اساس اعلام آژانس فدرال، احتمال ایجاد عوارض بسیار کم است. علاوه بر این CDC اضافه کردکه احتمال بروز این عوارض در بزرگسالان و جوانان بیشتر بوده و بیشتر افرادی که به اورژانس مراجعه می کنند فورا به درمان پاسخ می دهند.

FDA خاطرنشان کرد که علائم میوکاردیت و پریکاردیت که افراد پس از دریافت واکسن های mRNA کووید 19 باید در نظر داشته باشند شامل درد قفسه سینه، تنگی نفس و احساس تپش قلب هستند.

 

همچنین بخوانید:

واکسن مدرنا برای کووید 19 : اثربخشی و عوارض (کلیک)

 

جانسن (جانسون اند جانسون)

بر اساس جدول مقایسه واکسن های کرونا، جانسون اند جانسون نیز اثربخشی بالایی داشته اما این واکسن نیز با ایجاد عوارض جانبی شایع همراه است. در مدارک اطلاعات واکسن درخصوص اقدامات احتیاطی و پیش بینی شده توضیحاتی ارائه شده است.

تزریق واکسن کووید 19 جانسون اند جانسون در آپریل 2021 و پس از دریافت هشت گزارش در مورد بروز ترومبوز با سندروم ترومبوسیتوپنی (TTS) به عنوان یک اختلال نادر و شدید لخته شدن خون و کاهش تعداد پلاکت خون، توسط CDC و FDA متوقف شده است.

البته پس از انجام یک بررسی ایمنی توسط این دو آژانس فدرال برداشته شده و نتیجه گرفتند که مزایای احتمالی این واکسن نسبت به خطرات احتمالی برای افراد بالای 18 سال بیشتر است. همچنین خطر ایجاد TTS پس از دریافت این واکسن بسیار کم است.

با این حال بر اساس پیشنهاد این دو آژانس، متخصصان مراقبت های بهداشتی و دریافت کنندگان واکسن باید اطلاعات ارائه شده در خصوص عوارض این واکسن از جمله بروز TTS را به دقت مطالعه کنند.

همچنین بر اساس توصیه کمیته ایمنی آژانس دارویی اروپا (EMA)، جانسن باید در اطلاعات واکسن کووید 19 خود هشدارهایی در مورد TTS درج کند.

 

آکسفورد-آسترازنکا و انستیتو سرم هند

ایجاد عوارضی مانند لخته شدن خون توسط EMA و سازمان بهداشت دانمارک برای واکسن آکسفورد-آسترازنکا گزارش شده است.

از 5 میلیون دریافت کننده این واکسن، 30 مورد منجر به لخته شدن خون شد که یک مورد از آن در دانمارک با مرگ همراه بود.

EMA در 7 آپریل 2021 اعلام کرد که واکسن آکسفورد-آسترازنکا نیز باید در خصوص ایجاد TTS به عنوان یک عارضه جانبی بسیار نادر اطلاعاتی درج کند.

در چندین کشور مانند دانمارک، نروژ، آلمان و فرانسه برای پیشگیری از ایجاد این وضعیت تزریق واکسن آکسفورد-آسترازنکا را متوقف کردند.

دانمارک در 14 آپریل 2021 توزیع این واکسن را به طور کلی متوقف کرد.

همچنین بر اساس اعلام انستیتو بهداشت عمومی نروژ در 15 آپریل، توزیع هر دو واکسن آکسفورد-آسترازنکا و جانسن به دلیل خطر لخته شدن خون متوقف شدند.

اما تزریق این واکسن در کشورهای آلمان و فرانسه ادامه یافت. با این وجود به دلیل تمدید نشدن سفارش واکسن آکسفورد-آسترازنکا پس از ژوئن 2021، احتمال توقف توزیع این واکسن در این اروپا وجود دارد.

انستیتو سرم هند نیز نسخه محلی آکسفورد-آسترازنکا را با عنوان Covishield (کووشیلد) تولید می کند. از آنجایی که گزارشی در خصوص لخته شدن خون در پی تزریق این واکسن دریافت نشده است، برنامه ای برای توقف توزیع آن وجود ندارد.

با این وجود آژانس های تنظیم کننده دارو در هند به بررسی دقیق داده ها پرداخته تا از عدم وجود ارتباط بین تزریق واکسن و بروز این مشکل مطمئن شوند.

 

همچنین بخوانید:

عوارض واکسن کووید 19 آکسفورد – آسترازنکا (کلیک)

 

سینوفارم: پکن و ووهان

سینوفارم در انستیتو محصولات بیولوژیکی پکن و ووهان دو واکسن ارائه داده است.

بر اساس داده های منتشر شده در آزمایشات فاز 1 و 2 برای واکسن های BBIBP-CorV و inactivated Vero cell، این دو واکسن عوارض مشابهی داشته که هیچ کدام جدی نیستند.

 

کانسینو و گاملایا

در هر دو واکسن کانسینو و گاملایا از آدنوویروس نوع 5 (Ad5) استفاده می شود. بر اساس آزمایشات مربوط به این واکسن ها، احتمال ایجاد عوارض وجود دارد اما هیچ کدام از این موارد جدی نبوده اند.

با این وجود نگرانی هایی در خصوص استفاده از Ad5 در واکسن های کووید 19 توسط تیمی شامل دکتر جولیانا مک الراس مدیر بخش واکسیناسیون و بیماری های عفونی در مرکز تحقیقات سرطان Fred Hutchinson مطرح شده است.

بر اساس یک مطالعه در سال 2018، واکسن Ad5 HIV-1 باعث افزایش حساسیت به عفونت HIV می شود. در چندین مطالعه دیگر نیز نتایج مشابهی ارائه شد.

محققان رویکردی محتاطانه نسبت به واکسن های موجود کرونا که مبتنی بر Ad5 هستند، به ویژه آنهایی که تحت تاثیر اپیدمی HIV و ایدز هستند، ارائه می دهند.

 

بهارات بایوتک

بر اساس آزمایشات فاز 1 و 2 کوواکسین بهارات بایوتک، احتمال ایجاد هیچ عوارض جدی با دریافت این واکسن وجود ندارد. البته اطلاعات کمی در خصوص خطر بروز عوارض با تزریق این واکسن وجود دارد.

 

 کووی واک و کازواک

در حال حاضر هیچ اطلاعات بین المللی برای عوارض احتمالی کووی واک و کازواک در دسترس نیست.

بر اساس اعلام توسعه دهندگان واکسن کازواک، این واکسن ایمن است. در واقع زمانیکه از آنها در خصوص کمبود اطلاعات منتشر شده برای واکسن سوال شد، پاسخ آنها عدم فرصت برای انجام این کار بود.

 

سینوواک

در آزمایشات فاز 1 و 2 واکسن CoronaVac هیچ گزارشی برای عوارض جدی ارائه نشده است.

لازم به ذکر است که نویسندگان این مطالعه در مقایسه با افرادی که واکسن های فایزر-بیون تک، آکسفورد-آسترازنکا و کانسینو دریافت کردند، گزارش کمتری در مورد ایجاد تب پس از دریافت واکسن بیان کردند.

 

FBRI

EpiVacCorona دومین واکسن کرونا تایید شده در روسیه بوده که آزمایشات آن در خصوص ایمنی و اثربخشی در حال انجام است.

بر اساس اعلام تاتیانا گولیکووا معاون نخست وزیر کشور، EpiVacCorona بر خلاف اسپوتنیک وی که یک واکسن ناقل بود، این واکسن بر اساس آدنوویروس تولید شده و شامل پروتئین های نوترکیب ویروس یا پپتیدها است که به سیستم ایمنی بدن یاد می دهند تا ویروس را شناسایی کرده و آن را خنثی کنند.

 

آنهویی ژیفی لانگ کام

هم اکنون هیچ داده ای در خصوص ایمنی یا اثربخشی واکسن RBD-dimer ارائه نشده است. بر اساس در یک مقاله منتشر نشده، طی یک دوره آزمایش ایجاد هیچ عارضه جانبی جدی با دریافت این واکسن گزارش نشده است.

 

 

آیا باید واکسن های کرونا را دریافت کرد؟

همه درمان های پزشکی با ایجاد عوارض خطراتی همراه هستند، اما در بسیاری از موارد مزایای آنها بیش از عوارض است. بر اساس توصیه CDC، به جز در شرایط خاص باید برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا واکسن های موجود و تائید شده را دریافت کنند.

واکسن های موجود کرونا محافظت کامل در برابر کووید 19 را تضمین نمی کنند. در واقع پس از دریافت واکسن نیز باید اقدامات احتیاطی از جمله فاصله گذاری اجتماعی، ماسک زدن در فضای عمومی و شستن مرتب دست ها را رعایت کرد.

در همین حین بیش از 50 واکسن کووید 19 دیگر در حال گذراندن آزمایشات بالینی فاز 1 تا 3 قرار دارند. با ارائه گزارش های پیشرفت جدید روزانه، بسیاری از کشورها به دنبال روشی بهتر برای غلبه کردن بر همه گیری کووید 19 هستند.

 

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.