سندروم دست و پا : علت و درمان | علت سورزش شدید دست و پا | سندرم دست و پا در شیمی درمانی

دو علت شایع سندرم دست و پا که سبب سوزش شدید – بی حسی و ورم دست و پا می شود، شیمی درمانی و بیماری سلول داسی شکل است، درمان آن را بخوانید.

سندرم دست و پا (Hand-foot syndrome) یک بیماری نادر است که علت های مختلفی داشته و منجر به سوزش شدید، بی حسی، گزگز و ورم دست و پا می شود.

در موارد شددید این بیماری، فرد مبتلا دچار تاول و زخم خواهد شد.

سندرم دست و پا یک عارضه جانبی متداول ناشی از برخی انواع داروهای شیمی درمانی است که توسط پزشک برای درمان سرطان استفاده می شوند.

علائم HFS در بعضی از موارد ناتوان کننده بوده اما درمان هایی برای کاهش درد و تسکین آنها آنها در دسترس ایت.

در این مقاله به بررسی سندرم دست و پا (HFS) شامل علائم، علت و درمان آن می پردازیم.

همچنین بخوانید:

عوارض جانبی شیمی درمانی (کلیک)

سندرم دست و پا چیست؟

سندروم دست و پا با نام سندروم اریترو دیستزی کف دست و پا (Palmar-Plantar Erythrodysesthesia Syndrome) شناخته می شود.

بسیاری از بیماران در طی دوره درمانی شیمی درمانی سوزش شدید، بی حسی و ورم دست و پا را تجربه می کنند.

در واقع یکی از علت های اصلی سوزش شدید دست و پا در بیماران مبتلا به سرطان، بیماری سندرم دست و پا است که بعنوان عوارض رایج شیمی درمانی است.

سندرم دست و پا به علت نشت مقدار کمی از داروهای شیمی درمانی به مویرگ ها رخ می دهد.

در این وضعیت دارو به بافت های اطراف آسیب می رساند. این مساله موجب ایجاد درد و ناراحتی شده و بر کیفیت زندگی فرد تاثیر منفی خواهد گذاشت.

همچنین بخوانید:

شیمی درمانی چگونه است؟ (کلیک)

علت بروز سندرم دست و پا

دو علت شایع بروز سندروم دست و پا که موجب سوزش شدید و بی حس آنها می شود عبارتند از:

شیمی درمانی

معمولا شیمی درمانی تجویزی توسط پزشکان یک علت اصلی برای بروز سندرم دست و پا است.

البته بعضی از انواع داروهای درمان هدفمند برای سرطان نیز باعث بروز سندرم دست و پا خواهند شد.

در واقع بروز بیماری سندرم دست و پا یک واکنش پوستی نسبت به داروهای سیستمیک بویژه شیمی درمانی بوده و علت سوزش، خارش، بی حسی و ورم این نواحی است.

بروز HFS و شدت آن، به نوع داروهای شیمی درمانی، برنامه درمانی و طول دوره وابسته است.

بعضی داروهای شیمی درمانی که باعث HFS می شوند، عبارتند از:

دوکسورابیسین (Doxorubicin)
5-فلوروراسیل (5-fluorouracil)
ایگزابپیلون (Ixabepilone)
کاپسیتابین (Capecitabine)

همچنین بخوانید:

کرم شیمی درمانی چیست؟ (کلیک)

بیماری سلول داسی شکل

HFS در افراد مبتلا به بیماری سلول داسی شکل نیز بروز می کند.

این بیماری شامل طیف وسیعی از اختلالات گلبول قرمز است.

گلبول های قرمز به شکل گرد هستند اما افراد مبتلا به بیماری سلول داسی شکل دارای گلبول های سفت شده و شبیه به شکل C یا داسی شکل خواهند بود.

در برخی موارد بروز بیماری سندروم دست و پا، یک علامت اولیه کم خونی سلول داسی شکل است.

این مساله اغلب در اوایل دوران کودکی ایجاد می شود.

این بیماری در هنگام بحران سلول داسی شکل یعنی زمانی که سلول های داسی شکل در داخل رگ های خونی گیر می کنند، رخ می دهد. این امر جریان خون به دست و پا را محدود کرده و منجر به تورم و تب خواهد شد.

همچنین بخوانید:

بیماری کم خونی سلول های داسی شکل (کلیک)

علائم

علائم بیماری عموما در کف دست و پا رخ می دهد. البته نواحی زانو و آرنج نیز ممکن است درگیر شوند.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) از چهار درجه برای طبقه بندی علائم HFS بر اساس شدت بروز آن استفاده می کند.

درجات شدت HFS عبارتند از:

درجه 1: احساسات غیرطبیعی یا گزگز دست و پا
درجه 2: ورم یا قرمزی بدون درد و ناراحتی در هنگام راه رفتن یا نگه داشتن اشیا
درجه 3: التهاب و ورم دردناک در کف دست و پا و اطراف ناخن ها
درجه 4: زخم، پوسته شدن، درد شدید و بروز تاول

علائم کلی و معمول HFS عبارتند از:

سوزش
خارش
گزگز
بی حسی
التهاب
تورم
حساس شدن به لمس

در موارد شدیدتر افراد دچار عوارض زیر خواهند شد:

درد شدید
تاول یا زخم
ترک، پوسته شدن یا لایه شدن پوست
ایجاد مشکل در هنگام استفاده از دست و پا

درمان سندرم دست و پا

گزینه های درمانی متعددی برای افرادی که در اثر شیمی درمانی دچار سندرم دست و پا شده اند، وجود دارند.

گزینه های ارائه شده توسط پزشک عبارتند از:

داروهای مسکن بدون نسخه: این داروها برای کاهش درد و ناراحتی استفاده شده و از میان آنها می توان به استامینوفن اشاره کرد. می توان با پزشک در مورد مصرف آنها مشورت کرد.
داروهای استروئیدی: افراد برای کاهش التهاب و درد می توانند از این داروها به صورت موضعی یا خوراکی استفاده کنند.
کرم اوره: کرم های حاوی 10% اوره در صورت استفاده روزانه و منظم به کاهش علائم سندرم دست و پا کمک می کنند. این کرم ها برای کاهش خشکی، خارش و پوسته شدن مفید خواهند بود.

تغییر شیمی درمانی: پزشک می تواند دوز داروهای شیمی درمانی را کاهش داده، برنامه درمان را تغییر دهد یا تا زمان بهبود سندرم دست و پا انجام شیمی درمانی را متوقف کند. البته انجام این کار بر درمان سرطان تاثیر گذاشته و بعضی از پزشکان از این روش استفاده نمی کنند.

متداول ترین درمان سندرم دست و پا برای افراد مبتلا به بیماری سلول داسی شکل نیز استفاده از داروهای مسکن و نوشیدن مقادیر زیاد مایعات است.

درمان های خانگی و مدیریت بیماری

با رعایت برخی نکات در هنگام شیمی درمانی احتمال ابتلا به سندرم دست و پا را کاهش خواهد یافت.

موارد توصیه شده توسط BreastCancer.org عبارتند از:

پرهیز از استفاده ابزارهای دستی از جمله چاقو، پیچ گوشتی، چکش یا ابزار باغبانی – زیرا این موارد باعث ایجاد فشار و اصطکاک خواهند شد.
پرهیز از قرارگیری بلندمدت در معرض گرما از جمله در حمام یا هنگام شستن ظروف با آب گرم
پرهیز از وارد کردن فشار بر روی دست و پاها در اثر فعالیت هایی چون ماساژ، راه رفتن، پریدن یا دویدن

درمان های خانگی و روش های مدیریت مختلفی برای کاهش ناراحتی سندرم دست و پا وجود دارند.

این موارد عبارتند از:

خشک کردن آرام پوست پس از شستشو (به جای مالش شدید آنها)
پرهیز از تماس با مواد شیمیایی قوی (خشن) زیرا این موارد باعث تشدید سوزش خواهند شد.
استفاده از کیسه یخ پیچیده شده در حوله یا کمپرس سرد بر روی دست و پا
بالا بردن دست و پا در هنگام نشستن یا دراز کشیدن
پوشیدن کفش های گشاد با تهویه خوب و پرهیز از پوشیدن کفش های تنگ

بر اساس برخی شواهد، بعضی از عصاره های گیاهی نیز به کاهش علائم سندرم دست و پا کمک می کنند.

یک تحقیق آزمایشی در سال 2017 نشان داد که سیلیمارین (ترکیبی از شیر تیغک یا Milk thistle) به کاهش علائم سندرم دست و پا کمک می کند.

سیلیمارین دارای خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی است.

افراد می توانند ژل آن را برای دو مرتبه در روز و به مدت 9 هفته روی پاهای خود استفاده کنند.

آیا سندرم دست و پا برگشت پذیر است؟

سندرم دست و پا (HFS) یک بیماری دائمی نیست. در صورت بروز این وضعیت به دلیل شیمی درمانی، معمولا پس از اتمام درمان، ترمیم آغاز می شود. در صورتی که علت بروز آن بیماری سلول داسی شکل باشد نیز علائم برای چند هفته ادامه خواهند یافت.

اغلب HFS بین 2 روز تا 3 هفته پس از شروع شیمی درمانی ایجاد شده و برطرف شدن آن پس از درمان زمان بر خواهد بود. در بعضی از موارد نیز این علائم تا 10 ماه پس از پایان درمان ادامه خواهند داشت.

تماس با پزشک

سندروم دست و پا باعث بروز درد و مشکل زیادی در انجام امور روزمره شده و بر کیفیت زندگی افراد تاثیر خواهد داشت.

افرادی که دچار علائم HFS می شوند باید در مورد روش هایی برای کاهش ناراحتی از طریق داروها با پزشک مشورت کنند.

اگر دست و پای کودک ورم کرده یا برداشتن اشیا برای او مشکل شده است، مراجعه به پزشک ضروری است. ممکن است این وضعیت نشانه اولیه بیماری سلول داسی شکل است.

همچنین مشورت با پزشک در مورد احتمال بروز سندرم دست و پا در صورت شروع درمان شیمی درمانی ایده خوبی خواهد بود. درک خطر بروز این بیماری به افراد کمک می کند تا برای پیشگیری یا عقب انداختن بروز علائم سندرم دست و پا اقدام کنند.

به علاوه، طبق بعضی پیش بینی ها، بروز سندرم دست و پا درجه 2 یا بالاتر در افرادی که شیمی درمانی آنتی متابولیت‌ دریافت می کنند، وجود دارد. پزشک این امر را از طریق آزمایش خون تجزیه و تحلیل می کند. این پیش بینی ها شامل بررسی سرم، گلبول قرمز و سطح فولات است.

خلاصه

سندروم دست و پا (HFS) یک واکنش پوستی شایع به بعضی از داروهای شیمی درمانی است. این وضعیت زمانی رخ می دهد که این داروها به مویرگ های دست و پا نشت کنند. همچنین ممکن است سندرم دست و پا در اثر بیماری سلول داسی شکل رخ دهد.

علائم HFS شامل بی حسی، گزگز، سوزش، درد و تورم کف دست و پا هستند. درمان این وضعیت به علت (و در صورت شیمی درمانی) به نوع درمان دریافت شده وابسته است.

صرف نظر از علت بروز HFS، این بیماری برگشت پذیر بوده و با گذشت زمان بهبود می یابد. افراد دچار علائم HFS باید از پزشک کمک بگیرند.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.