تزریق داخل وریدی چیست (تزریق درون وریدی) : محل - موارد استفاده - عوارض و خطرات

تزریق داخل وریدی / درون وریدی یکی از سریع ترین روش ها برای ورود دارو به بدن است، محل – موارد استفاده – مزایا و عوارض تزریق IV را بخوانید.

تزریق داخل وریدی، درون وریدی یا IV به معنی تزریق مستقیم دارو یا ماده دیگری به داخل ورید و جریان خون است.

این تزریق جزء سریع روش ها برای ورود دارو به بدن است.

تجویز درون وریدی شامل انجام یک تزریق منفرد است که برای آن از یک لوله نازک یا کاتتر به داخل ورید استفاده می شود.

این وسیله اجازه می دهد تا پزشک متخصص دوزهای متعدد دارو را بدون نیاز به تزریق مجدد برای هر دوز تزریق کند.

در این مقاله به بررسی موارد استفاده تزریق داخل وریدی (IV)، محل، نحوه عملکرد، مزایا، عوارض و خطرات آن پرداخته ایم.

همچنین بخوانید:

انواع تزریق ها (کلیک)

موارد استفاده

تزریق درون وریدی (Intravenous (IV) Injection) از سریع ترین و کنترل شده ترین روش ها به جهت تزریق دارو یا سایر مواد به بدن است.

متخصصان در موارد زیر از تزریق درون وریدی استفاده می کنند:

زمانی که فرد سریعا به دریافت دارویی برای نجات نیاز داشته باشد.
زمانی که فرد به دریافت دوز بسیار دقیق دارو نیاز دارد.
زمانی که فرد به دریافت دوز بالایی از یک دارو در مدت زمان طولانی نیاز دارد.
زمانی که دریافت یک دارو به صورت خوراکی غیرممکن یا بی اثر است.
زمانی که فرد قادر به خوردن و آشامیدن نبوده و به دریافت مایعات از طریق خط IV نیاز داشته باشد.
زمانی که فرد به تزریق های متعددی نیاز دارد. برای نمونه، دریافت دارو برای برخی بیماری های مزمن

تجهیزات مورد نیاز تزریق وریدی

تجهیزات مورد نیاز برای تزریق درون وریدی (IV) به عوامل مختلفی بستگی دارد و بر حسب آنها متفاوت خواهد بود.

این موارد عبارتند از:

نوع داروی مورد نیاز فرد
نیاز فرد به دریافت سریع یا طولانی مدت مدت دارو
مدت زمان نیاز به تزریق درون وریدی

تجهیزات لازم بسته به شرایط فرد عبارتند از:

یک تورنیکت یا رگ بند برای کمک به متخصص در تشخیص رگ مناسب
بی حسی موضعی برای بی حس کردن محل تزریق
یک سوزن برای تزریق اولیه
یک لوله کاتتر برای باز نگه داشتن رگ
درپوش دسترسی که متخصص آن را در هنگام تجویز دارو باز کرده و در صورت عدم استفاده از دارو ببندد.
یک سرنگ برای تزریق دارو در کاتتر
کیسه های IV و خطوطی برای تزریق
گاز، بانداژ و چسب طبی برای محافظت از محل تزریق
دستگاه های تصویربرداری از جمله دستگاه های اشعه ایکس یا سونوگرافی، برای اطمینان از مناسب بودن محل خط مرکزی

نحوه عملکرد

متخصص داروهای درون وریدی یا سایر مواد را از طریق خط محیطی یا خط مرکزی تزریق می کند:

خط محیطی

یک خط محیطی (Peripheral line) یا کاتتر عروق محیطی، فرم متداول تزریق درون وریدی است که برای درمان کوتاه مدت مناسب خواهد بود.

این وسیله یک کاتتر پلاستیکی کوتاه و کوچک است که از طریق پوست در رگ قرار می گیرد.

متخصص برای قرار دادن خط محیطی از مراحل زیر پیروی می کند:

قرار دادن یک سوزن در رگ
فشار دادن یک سوند پلاستیکی کوچک روی سوزن و داخل رگ
برداشتن سوزن و باقی گذاشتن سوند
قرار دادن یک درپوش بر روی کاتتر برای تجویز دارو بدون نیاز به تزریق های متعدد

یک خط محیطی برای تزریق سریع و تزریقات زمان بر مفید خواهد بود.

در ادامه به بررسی جزئیات بیشتر آنها می پردازیم.

تزریق سریع درون وریدی (IV)

تزریق سریع به معنی ورود دارو به طور مستقیم در جریان خون است. متخصصان از تزریق سریع به عنوان تزریق فشاری یا تزریق بولوس نیز استفاده می کنند.

تزریق درون وریدی زمان بر

این تزریق شامل ورود تدریجی دارو به جریان خون فرد در طی زمان است. در این روش تجویز داروها از طریق خط درون وریدی متصل به کاتتر انجام می شود.

دو روش اصلی برای تزریق درون وریدی (IV) شامل تزریق قطره ای و تزریق پمپ هستند.

تزریق قطره ای از جاذبه برای تامین پایدار تزریق در طول زمان استفاده می کند. متخصص برای تزریق قطره ای باید کیسه IV را در بالای سر فرد تحت درمان قرار داده و در مورد تاثیر جاذبه تزریق دارو از طریق خط درون وریدی به داخل رگ مطمئن شود.

تزریق پمپ نیز شامل اتصال پمپ به تزریق است. پمپ، تزریق را به طور مداوم و کنترل شده به جریان خون فرد منتقل می کند.

خط مرکزی

پیک لاین یا کاتتر عروق مرکزی به ورید مرکزی تر در داخل تنه از جمله ورید اجوف متصل می شود. ورید اجوف یک ورید بزرگ برای بازگرداندن خون با قلب است.

متخصصان از اشعه ایکس برای تعیین محل مناسب قرار دادن خط مرکزی استفاده می کنند.

چهار نوع خط مرکزی عبارتند از:

کاتتر وریدی مرکزی از راه پوست: یک متخصص در این روش کاتتر را به طور مستقیم وارد پوست کرده تا به داخل یا خارج سیاهرگ گردن، سیاهرگ زیر ترقوه ‌ای یا سیاهرگ رانی برسد.
کاتتر محیطی مرکزی (PICC): یک پیک لاین شامل قرار دادن کاتتر از طریق ورید محیطی در قسمت بیرونی بدن و جهت دهی دقیق آن به سمت مغز است.
کاتتر سیاهرگ مرکزی: این روش شامل قرار دادن یک سوزن زیر پوست و جهت دهی آن در فاصله قابل توجهی نسبت به رگ مرکزی است.
پورت: پورت مخزن کوچک پوشیده شده از سیلیکون است. یک متخصص پورت را زیر پوست بازو یا قفسه سینه کاشته تا به سمت ورید مرکزی جهت دهی شود. سپس هر دوز دارو را از طریق پوست به داخل مخزن تزریق می کند.

محل های رایج برای تزریق درون وریدی (IV)

برخی محل های رایج برای تزریق درون وریدی سریع شامل ساعد، مچ، آرنج یا پشت دست هستند.

در برخی موارد نیز از سطح بیرونی پا استفاده می شود.

در شرایط اورژانسی نیز می توان از سایر نواحی از جمله ورید گردن استفاده نمود.

به طور کلی خطوط مرکزی به سمت ورید اجوف فوقانی جهت دهی می شوند. با این وجود محل تزریق اولیه در قفسه سینه یا بازو خواهد بود.

مزایا و معایب

در ادامه به بررسی مزایا و معایب تزریق درون وریدی (IV) می پردازیم.

تزریق مستقیم درون وریدی (IV)

تزریق درون وریدی مستقیم یا فشاری شامل تزریق یک دوز دارو یا ماده ای دیگر به طور مستقیم به رگ است.

مزیت این روش انتقال سریع دارو و اثربخشی فوری آن است.

از معایب این روش می توان به خطر استفاده از دوز بالا و آسیب دیدن رگ اشاره کرد. همچنین در صورت محرک بودن دارو، این خطر بیشتر خواهد شد.

همچنین تزریق مستقیم به تزریق دوز زیاد در بلندمدت کمکی نمی کند.

تزریقات

تزریق درون وریدی (IV) شامل استفاده از خط درون وریدی متصل به کاتتر است.

مزایای تزریق درون وریدی (IV) عبارتند از:

امکان کنترل دوز و سرعت انتقال آن به بدن
امکان تجویز دوزهای بیشتر در طول زمان
اطمینان از باقی ماندن دارو در سیستم طی مدت طولانی تر

یکی از معایب این روش عدم امکان تزریق دوزهای بیشتر در مدت زمان کوتاه است. این یعنی اثربخشی درمان به این روش به زمان بیشتری نیاز دارد.

به همین دلیل استفاده از این روش در موارد اورژانسی مناسب نیست.

خطرات و عوارض جانبی

روش تزریق داخل وریدی تهاجمی است و رگ ها نیز ظریف هستند. در نتیجه بروز خطرات و عوارض جانبی بواسطه استفاده از تزریق داخل وریدی (IV) غیرمعمول نیست.

یک مطالعه در سال 2018 نشان داد که 50٪ از کاتترهای وریدی محیطی با شکست روبرو می شوند. خطوط مرکزی نیز دچار این مشکل خواهند شد.

در ادامه به بررسی خطرات و عوارض جانبی احتمالی مرتبط با تزریق داخل وریدی (IV) می پردازیم.

التهاب

از شایع ترین عوارض تزریق داخل وریدی (IV) می توان به التهاب ورید یا فلبیت اشاره کرد.

تحقیقی در ژورنال Vascular Access نشان داد که 31٪ از افراد با استفاده از کاتترهای درون وریدی دچار فلبیت می شوند. علائم این وضعیت به طور معمول قابل کنترل بوده و تنها 4٪ از افراد دچار علائم شدید خواهند شد.

همچنین بخوانید:

فلبیت چیست؟ علائم، علت و درمان خانگی (کلیک)

کبودی

پایدار بودن آسیب به رگ باعث نشت خون و بروز کبودی در محل تزریق خواهد شد.

تحریک ناشی از مواد

تزریق مستقیم یک ماده به داخل رگ محیطی باعث بروز تحریک و التهاب در بافت های اطراف خواهد شد. این تحریک به دلیل pH دارو یا سایر ترکیبات محرک در دارو یا ماده مورد نظر رخ می دهد.

برخی علائم احتمالی تحریک دارو شامل تورم، برافروختگی یا تغییر رنگ و درد در محل تزریق هستند.

خروج مواد از رگ

این امر به معنی نشت دارو از رگ و ورود آن به بافت اطراف است.

این امر باعث بروز علائم زیر خواهد شد:

درد
آسیب به بافت یا نکروز
زخم
عفونت

در برخی موارد نیز باکتری های سطح پوست وارد خط کاتتر شده و باعث بروز عفونت می شوند.

مشکلات خط مرکزی

خطوط مرکزی مشکلات مشابه با خطوط محیطی ایجاد نمی کنند اما آنها خطرات خاص خود را به همراه دارند.

برخی خطرات احتمالی ناشی از استفاده خطوط مرکزی عبارتند از:

عفونت
انسداد
لخته شدن خون (به ندرت)

همچنین ممکن است خطوط مرکزی دچار توقف تزریق دارو شده یا از جای خود خارج شوند.

افراد مشکوک به بروز عوارض ناشی از خطوط مرکزی باید فورا با پزشک صحبت کنند.

خلاصه

تزریق درون وریدی (IV) روشی سریع و کنترل شده برای تزریق مستقیم دارو به جریان خون است.

نوع و روش تزریق درون وریدی مورد نیاز فرد به عوامل مختلفی وابسته است.

این موارد شامل نوع دارو و دوز مورد نیاز آن، میزان فوری بودن دریافت دارو و مدت زمان باقی ماندن دارو در سیستم هستند.

تزریق درون وریدی (IV) با برخی عوارض همچون درد، سوزش و کبودی همراه خواهد بود.

خطرات شدیدتر شامل بروز عفونت و لخته شدن خون است.

بنابراین در صورت امکان باید پیش از استفاده از این روش در مورد خطرات و عوارض احتمالی آن با پزشک مشورت کرد.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.