پیوند سلول های بنیادی

در عمل پیوند سلول های بنیادی این سلول های سالم به مغز استخوان یا خون تزریق می شوند؛ انواع – نحوه انجام و اهدای سلول های بنیادی را بخوانید.

 

در پیوند سلول های بنیادی، این سلول ها به مغز استخوان یا خون تزریق می شوند. این سلول ها، جایگزین سلول های آسیب دیده مغز استخوان در اثر شیمی درمانی، پرتوها یا بیماری می شوند.

اگر سلول های سالم برداشته شده از مغز استخوان باشند، به عنوان پیوند مغز استخوان شناخته می شود.

سلول های بنیادی به دلیل پرتوان بودن (Pluripotent) منحصربفرد هستند.

بازسازی بافت یا جایگزینی بافت های آسیب دیده و قدیمی با بافت های سالم و جدید از جمله وظایف سلول های بنیادین هستند.

با این حال باید بدانید که سلول های بنیادی در حین بیماری یا درمان بیماری دچار آسیب می شوند.

بعضی از افراد مبتلا به سرطان باید دوزهای بالایی از شیمی درمانی، پرتو درمانی یا هر دو را دریافت کنند.

با اینکه این روش های درمانی باعث از بین رفتن سلول های سرطانی می شوند اما سلول های بنیادی سالم را نیز درگیر می کنند. به این روش تهاجمی درمان ریشه‌ کن کننده (Myeloablation) گفته می شود.

پزشکان پس از اتمام درمان، سلول های بنیادی جدید را جایگزین سلول های آسیب دیده می کنند. هدف از این پیوند مستقر شدن و بازسازی تدریجی سلول های جدید در مغز استخوان است.

در ادامه سلول های بنیادی، دلایل پیوند، انواع پیوند و نحوه عملکرد آنها مورد بررسی قرار می گیرد.

 

همچنین بخوانید:

کاربرد سلول های بنیادی (کلیک)

 

سلول های بنیادی

سلول های بنیادی، سلول های خاص با قابلیت تبدیل شدن به هر سلول بدن هستند.

توانایی منحصربفرد آنها برای عملکرد به عنوان انواع مختلف سلول ها، دلیل اهمیت سلول های بنیادی است. با این حال همانطور که گفته شد سلول های بنیادی در طول بیماری یا درمان دچار آسیب می شوند.

سرطان و درمان آن باعث آسیب به سلول های بنیادی خون ساز می شوند.

این سلول های همان سلول های بنیادی بوده که به سلول های خون ساز تبدیل می شوند. اغلب سلول های بنیادی خون ساز در مغز استخوان به عنوان یک بافت نرم و اسفنجی در مرکز استخوان ها و همچنین در خون وجود دارند.

طی پیوند سلول های بنیادی، پزشک سلول های بنیادی سالم را به مغز استخوان یا خون فرد تزریق می کند. این امر باعث بازیابی توانایی بدن در ایجاد سلول های خونی جدید از جمله گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها می شود.

 

همچنین بخوانید:

سرطان: انواع، دلایل و درمان (کلیک)

 

انواع پیوند سلول های بنیادی

انواع مختلفی برای پیوند سلول های بنیادی وجود دارند. گاهی اوقات برای این روش از سلول های بنیادی خود فرد استفاده می شود. در موارد دیگر سلول های اهداکننده یا سلول های بند ناف مورد استفاده قرار می گیرند.

انواع مختلف پیوند سلول های بنیادی عبارتند از:

 

پیوند اتولوگ (Autologous)

در این درمان و پیوند سلول های بنیادی، از سلول های بنیادی خود فرد استفاده می شود. اغلب این کار پیش از درمان هایی مانند شیمی درمانی یا پرتو درمانی که به سلول های بنیادی آسیب می رسانند، انجام می گیرد.

در این روش این سلول ها از مغز استخوان یا خون برداشته می شوند. سپس سلول ها منجمد شده و پس از اتمام درمان، آنها دوباره به مغز استخوان پیوند می شوند.

 

پیوند آلوژنیک (Allogenic)

در پیوند آلوژنیک باید سلول های بنیادی اهداکننده مورد استفاده قرار گیرند. این موارد از اهداکننده دارای بافت مشابه با گیرنده استفاده می شود.

اغلب اعضای خانواده نزدیک بهترین اهداکننده ها هستند. همچنین افرادی که گزینه مناسبی در میان اعضای خانواده نداشته باشند، می توانند یک اهداکننده پیدا کنند.

دو نوع مختلف پیوند آلوژنیک عبارتند از:

 

خون بند ناف

پیوند خون بند ناف نیز نوعی پیوند آلوژنیک است. در این پیوند از خون بند ناف یا جفت اهداکننده استفاده می شود.

این نوع خون به دلیل غلظت بالای سلول های بنیادی برای پیوند مناسب است.

 

سینژنیک (Syngenic)

پیوند سینژنیک نوعی پیوند آلوژنیک است. فقط زمانی این روش مورد استفاده قرار می گیرد که فرد یک خواهر یا برادر یکسان (دوقلو یا سه قلو) دارای بافت دقیقا مشابهی داشته باشد.

 

اهدای سلول های بنیادی

مغز استخوان

بسیاری از افراد دارای بیماری هایی چون سرطان خون باید سلول های بنیادی را از اهدا کننده دریافت کنند. گاهی اوقات افرادی که عضو خانواده مناسبی برای اهدا ندارند، از یک اهداکننده دیگر کمک می گیرند.

 

خون بند ناف

همچنین سلول های بنیادی از طریق خون بند ناف نوزاد خود قابل تهیه است. برای این موارد باید در اوایل بارداری هماهنگی های لازم انجام شود.

اهدای سلول های بنیادی بند ناف یا جفت، ایمن و آسان بوده و تاثیری منفی بر زایمان و نوزاد ندارد.

همچنین می توان خون بند ناف را به یک بانک اهدا دولتی ارائه کرد. می توان خون بند ناف را به طور خصوصی و برای استفاده در آینده نگهداری کرد.

 

دلیل انجام پیوند سلول های بنیادی

معمولا آسیب دیدن مغز استخوان و عدم تولید سلول های سالم دلایلی هستند که به پیوند سلول های بنیادی نیاز می شود.

همچنین پزشکان این پیوند را برای جایگزینی سلول های خونی آسیب دیده در اثر درمان های تهاجمی سرطان توصیه می کنند.

بیماری هایی که برای درمان به پیوند سلول های بنیادی نیاز دارند، عبارتند از:

• لنفوم: این سرطان باعث درگیر شدن گلبول های سفید خون می شوند.
• سرطان خون (لوسمی): این سرطان تاثیر گذار بر گلبول های سفید خون است.
• میلوما: این سرطان باعث درگیر شدن سلول های پلاسما می شود.
• برخی از اختلالات سیستم ایمنی، خون و متابولیک: این موارد شامل کم خونی داسی شکل، سندرم هورلر و تالاسمی هستند.
• کم خونی آپلاستیک شدید: این بیماری باعث آسیب رساندن به سلول های بنیادی در مغز استخوان می شود.

 

همچنین بخوانید:

انواع سرطان خون در بزرگسالان (کلیک)

 

آماده سازی برای پیوند سلول های بنیادی

پیش از پیوند سلول های بنیادی به انجام باید تعدادی آزمایش و معاینه نیاز است. این موارد مناسب بودن پیوند برای آنها را تعیین می کند.

این آزمایشات عبارتند از:

• اشعه ایکس، سی تی اسکن یا هر دو: این موارد برای بررسی وضعیت اندام هایی چون کبد و ریه ها مورد استفاده قرار می گیرند.
• آزمایش خون: به وسیله این آزمایش تعداد سلول های خونی فرد و همچنین عملکرد کبد و کلیه بررسی می شود.
• اکوکاردیوگرام: این مورد برای بررسی قلب و عروق خونی مجاور آن کاربرد دارد.
• بیوپسی: افراد مبتلا به سرطان باید بیوپسی یا نمونه برداری را انجام دهند. پزشک در این روش نمونه کوچکی از سلول ها را برای تجزیه و تحلیل برداشت می کند.
• نوار قلب (ECG): این مورد برای بررسی ریتم قلب و فعالیت الکتریکی آن انجام می شود.

 

همچنین بخوانید:

تفاوت نوار قلب با اکو (کلیک)

 

نحوه انجام عمل پیوند سلول های بنیادی

عمل پیوند سلول های بنیادی سه مرحله اصلی جمع آوری سلول های بنیادی، درمان پیش از پیوند و پیوند دارد.

مراحل پیوند اتولوگ و آلوژنیک شباهت های بسیاری به یکدیگر دارند. نحوه جمع آوری این سلول ها تفاوت اصلی آنها است.

 

جمع آوری سلول های بنیادی

در پیوند آلوژنیک، دریافت کننده و اهداکننده باید مطابقت داشته باشند. در واقع اهداکننده می تواند یک عضو خانواده یا فردی ثبت شده برای اهدا باشد.

اولین مرحله، جمع آوری سلول ها از خون یا مغز استخوان فرد اهداکننده است. در پیوند اتولوگ از خود یا مغز استخوان فرد برداشت انجام می شود.

این روند برای چند روز ادامه دارد. در ابتدا پزشک با تزریق تعداد سلول های بنیادی را افزایش می دهد. سپس سلول های بنیادی از طریق رگ در بازو یا قفسه سینه جمع آوری می شوند. در پایان، سلول ها تا زمان نیاز به آنها باید منجمد باشند.

 

درمان پیش از پیوند

در بسیاری از موارد به دلیل شیمی درمانی یا پرتو درمانی به عمل پیوند سلول های بنیادی نیاز است. این درمان باید پیش از پیوند انجام شوند.

در این زمان، پزشک دوز بالایی از شیمی درمانی، پرتو درمانی یا هر دو را تجویز کرده که این مساله به 5 تا 10 روز زمان نیاز دارد.

 

پیوند سلول های بنیادی

زمانی که درمان کامل شد، آمادگی لازم برای دریافت سلول های بنیادی جدید ایجاد می شود. این پیوند که چکانش یا انفوزیون (Infusion) نام دارد، حدود 30 دقیقه طول می کشد.

برای این کار یک کاتتر یا یک لوله کوچک در قفسه سینه قرار داده می شود. این کاتتر برای تجویز سلول های بنیادی و سایر داروهای مورد نیاز کاربرد دارد. در برخی موارد چندین تزریق موردنیاز است.

 

بهبودی (ریکاوری) پس از پیوند سلول های بنیادی

پس از عمل پیوند سلول های بنیادی باید چند هفته در بیمارستان بستری شد.

این امر باعث ایجاد فرصتی برای مستقر شدن سلول ها در مغز استخوان و آغاز تولید سلول های خونی جدید می شود.

همچنین فرصتی برای مشاهده و درمان هرگونه عارضه پدید می آید.

در این دوره شرایط زیر ایجاد می شود:

• احساس ضعف
• استفراغ، اسهال و بی اشتهایی
• قرار گرفتن در یک اتاق بدون میکروب به دلیل تعداد کم گلبول های قرمز به منظور مبارزه با عفونت
• دریافت خون برای افزایش تعداد گلبول های قرمز
• دریافت مایعات (یا تغذیه) از طریق دهان یا لوله

در صورت داشتن احساس خوب پس از پیوند می توان طی 1 تا 3 ماه مرخص شد. البته بیمار به محض بازگشت به خانه، بین 1 تا 2 سال هنوز در معرض عفونت قرار دارد. زمان بر بودن بازیابی کامل قدرت سیستم ایمنی بدن دلیل این مساله است.

 

جمع بندی

سلول های بنیادی، سلول های خاصی دارای توانایی تبدیل شدن به انواع دیگر سلول ها هستند.

گاهی اوقات افراد مبتلا به بیماری های خاص یا تحت شیمی درمانی یا پرتو درمانی به عمل پیوند سلول های بنیادی نیاز پیدا می کنند.برای این امر سلول های بنیادی خود (برداشت شده پیش از درمان) و یا دریافت شده از یک اهداکننده (که می تواند شامل اعضای خانواده نزدیک باشد) مورد استفاده قرار می گیرند.

پس از گذراندن آزمایشات برای بررسی واجد شرایط بودن این عمل پیوند، یک یا چند تزریق سلول های بنیادی دریافت می شود. بهبودی از این پیوند چندین ماه زمان برده و برای یک یا دو سال پس از آن احتمال ایجاد عفونت وجود دارد.

در صورتی که تمایل داشته باشید می توانید برای اهدا سلول های بنیادی داوطلب شوید.

 

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.