تاثیر هورمون بر وزن

اختلالات هورمونی بر سلامت بدن از جمله وزن تاثیر می گذارد، هورمون های سیری و گرسنگی و عوامل موثر بر هورمونها را بخوانید.

 

هورمون ها مولکول های پیام دهنده (سیگنالینگ) هستند. این مواد شیمیایی از غدد درون ریز تولید و به خون ترشح می شوند.

آزادسازی هورمون در خون توسط برخی غدد خاصی مانند هیپوفیز، تیروئید، پاراتیروئید و غدد فوق کلیوی صورت می پذیرد. هورمون ها از این طریق به بافت ها و اندام ها می رسند.

می توان گفت که هورمون ها تقریبا بر تمام جنبه های سلامتی از جمله عملکرد جنسی، رشد، خلق و خو، اشتها و متابولیسم نقش دارند.

به همین دلیل است که هرگونه اختلال در تنظیم هورمون ها (ترشح مقادیر کم یا زیاد آنها) تاثیر قابل توجهی در سلامتی از جمله وزن بدن خواهد داشت.

در این مقاله به بررسی عوامل موثر بر هورمونها و تاثیر هورمون بر وزن بدن پرداخته، هورمون های سیری و گرسنگی را بررسی خواهیم کرد.

 

همچنین بخوانید:

هر آنچه باید درباره عدم تعادل هورمونی بدانید (کلیک)

 

تاثیر هورمون ها بر وزن بدن

هورمون ها نقش بسیار بسیار مهمی در تنظیم ذخیره و تجزیه چربی ها دارند.

هورمون ها همچنین تاثیر زیادی بر مصف انرژی و تعداد کالری های مصرفی بدن دارند.

به همین دلیل نوسان هورمونی منجر به افزایش یا کاهش وزن شده و باعث تجمع چربی در نواحی خاص خواهد شد.

در ادامه چند نمونه از تاثیر هورمون ها بر وزن را بیان خواهیم کرد:

• تیروئید سبب ترشح هورمون های مسئول تنظیم متابولیسم می شود.

زمانی که غده تیروئید بیش از حد فعال باشد، هورمون تیروئید بیشتری ترشح خواهد شد. این امر باعث وضعیت بیش متابولیک شده که منجر به سوزاندن کالری بیشتری می گردد. این وضعیت با عنوان پرکاری تیروئید نیز شناخته می شود.

همچنین تیروئید کم کار که با سطوح پایین هورمون تیروئید مشخص می شود منجر به مصرف کمتر انرژی شده و با عنوان کم کاری تیروئید نیز شناخته می شود.

به همین دلیل است که افراد مبتلا به پرکاری تیروئید دچار کاهش وزن و افراد مبتلا به کم کاری تیروئید دچار افزایش وزن (چاقی) خواهند شد.

 

همچنین بخوانید:

بیماری های تیروئید (کلیک)

 

• انسولین هورمون تاثیر گذار دیگر بر وزن بدن است.

سلول ها برای استفاده از گلوکز جهت تولید انرژی و دخیره آن برای استفاده های بعدی به فرم گلیکوژن، به انسولین نیاز دارند. همچنین انسولین جهت ذخیره انرژی به عنوان چربی و جلوگیری از تجزیه چربی برای حفظ وزن بدن لازم است.

حفظ سطح انسولین در محدوده استاندارد اهمیت فراوان دارد. افزایش سطح انسولین مزمن منجر به مقاومت به انسولین می شود. در این شرایط سلول ها واکنش مناسبی به انسولین نشان نمی دهند.

بر اساس مطالعات انسانی و حیوانی این امر منجر به اختلال در هورمون های سیری و گرسنگی، جذب بیش از حد چربی توسط اندام هایی از جمله کبد و به خطر افتادن متابولیسم خواهد شد.

 

• کورتیزول یک گلوکوکورتیکوئید (هورمون استروئیدی) است که نقش مهمی در واکنش استرس بدن دارد.

با این وجود افزایش مزمن سطح کورتیزول منجر به افزایش وزن خواهد شد.

کورتیزول چربی را در ناحیه شکمی تقسیم کرده و اشتها به ویژه میل به غذاهای پرانرژی و خوش طعم سرشار از چربی و قند را افزایش می دهد.

اختلال در تنظیم کورتیزول افراد مبتلا به استرس مزمن و افراد مبتلا به سندرم کوشینگ باعث افزایش سطح کورتیزول خواهد شد.

 

سایر هورمون ها از جمله پپتید انسولینوتروپیک وابسته به گلوکز، لپتین، آسپروسین و استروژن بر وزن بدن و توزیع چربی تاثیر می گذارند.

 

همچنین بخوانید:

هورمون استروژن (کلیک)

 

عوامل موثر بر هورمونها

عوامل موثر بر هورمونها بطور خلاصه عبارتند از:

• وزن بدن
• بیماری ها
• سن
• رژیم غذایی و سبک زندگی
• خواب کافی
• ورزش و فعالیت بدنی
• استرس

 

تاثیر بیماری ها، سن و افزایش وزن بر هورمون ها

عوامل زیادی بر سطح هورمونها موثر هستند از جمله وزن بدن، سن فرد و بیماری ها

سطوح بالای چربی بدن در افراد دچار اضافه وزن یا چاقی، بر بسیاری از هورمون ها اثر خواهد داشت.

برخی هورمون هایی که تحت تاثیر چاقی قرار می گیرند شامل:

• استروژن
• تستوسترون
• گرلین
• لپتین
• اوبستاتین

 

برای نمونه مردان مبتلا به چاقی تستوسترون کمتری نسبت به مردان با وزن متوسط و طبیعی دارند.

دلیل این امر، کاهش پروتئینی به نام گلوبولین متصل شونده به هورمون جنسی (SHBG) است که تستوسترون را به بافت های بدن متصل می کند. کاهش SHBG در چاقی ناشی از مقاومت به انسولین است.

سطح پایین تستوسترون با افزایش چربی بدن به ویژه در ناحیه شکم و کاهش توده عضلانی در مردان همراه است.

 

همچنین بخوانید:

دلایل هورمونی افزایش چربی دور شکم (کلیک)

 

چاقی نیز به شدت با ناهنجاری های هورمون پری لپتین از جمله هایپرلپتینمی (دفع بیش از حد لپتین) همراه است. این امر به دلیل عدم واکنش مناسب به لپتین رخ می دهد.

با توجه به اینکه لپتین سیری را تنظیم می کند، کاهش حساسیت به آن منجر به مصرف کالری بیش از حد و افزایش وزن خواهد شد.

چاقی همچنین با سطوح بالای انسولین و آسپروسین (هورمون تحریک اشتها) مرتبط است.

افراد یائسه نیز دچار افزایش چربی بدنی به ویژه در ناحیه میانی بدن خواهند شد.

این امر می تواند به دلیل تغییرات هورمونی این مرحله از جمله کاهش سطح استروژن رخ دهد که با کاهش مصرف انرژی و اختلال عملکرد متابولیک همراه است.

به علاوه بیماری هایی از جمله سندرم تخمدان پلی کیستیک، کم کاری تیروئید، بیماری کوشینگ و دیابت نیز منجر به اختلال هورمونی شده و بر وزن تاثیر خواهند داشت.

افزایش وزن در افرادی که تحت تاثیر هورمون درمانی تایید کننده جنسیت هستند نیز متداول است.

لازم به ذکر است که سطح هورمون ها تحت تاثیر بسیاری از عوامل دیگر از جمله بارداری، مصرف دارو و سایر موارد قرار می گیرد.

تاثیر سبک زندگی و رژیم غذایی بر هورمون ها

از دیگر عوامل موثر بر هورمونها سبک زندگی فرد است.

رژیم غذایی، میزان فعالیت و استرس مزمن نیز با نوسانات هورمونی در ارتباط هستند.

 

رژیم غذایی

رژیم غذایی یکی از عوامل اصلی سبک زندگی افراد است که بر روی سلامت کلی و هورمونی بدن موثر خواهد بود.

مطالعات نشان می دهند که رژیم های غذایی سرشار از غذاهای فرآوری شده، قندهای اضافی و کربوهیدرات های تصفیه شده منجر به بروز اختلال هورمونی خواهند شد.

برای نمونه، رژیم های غذایی حاوی قند افزوده (به ویژه نوشیدنی های شیرین) با مقاومت به انسولین و افزایش سطح لپتین مرتبط هستند.

تحقیقات همچنین نشان می دهند که رژیم های غذایی سرشار از پروتئین و کربوهیدرات کم یا متوسط نسبت به رژیم های دارای کربوهیدرات بالاتر و پروتئین کمتر تاثیر مطلوب تری بر هورمون های سیری و گرسنگی دارند.

 

همچنین بخوانید:

رژیم غذایی کم کربوهیدرات (کلیک)

 

رژیم های غذایی سرشار از غذاهای فرآوری شده و قندهای افزوده، سطح هورمون های گرسنگی از جمله NPY را افزایش داده و اثر هورمون های سیری از جمله CCK را خنثی می کنند.

این اثرات باعث پرخوری و افزایش وزن می شوند.

به علاوه، رژیم غذایی سرشار از غذاهای فرآوری شده، قرارگیری در معرض مواد شیمیایی مختل کننده غدد درون ریز از جمله فتالات را افزایش می دهد.

به نظر می رسد که این مواد شیمیایی هورمون های تنظیم اشتها، سیری و ترجیح غذایی را تنظیم کرده و باعث مقاومت به انسولین می شوند. همه این موارد بر افزایش وزن تاثیرگذار خواهند بود.

سایر روش ها برای تاثیر رژیم غذایی بر هورمون ها و افزایش وزن وجود دارد.

به طور کلی پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از غذاهای کامل با حداقل فرآوری و قند اضافی برای سلامت هورمون ها مهم است.

 

سایر عوامل موثر بر هورمون ها

خواب، فعالیت بدنی و استرس نیز بر هورمون هایی تاثیرگذار بر وزن بدن تاثیر دارند.

 

داشتن خواب کافی برای سلامتی مطلوب ضروری است. در واقع عدم خواب کافی سبب بروز اختلال هورمونی  خواهد شد.

کم خوابی با انسولین و مقاومت به لپتین و اختلال هورمون گرسنگی مرتبط بوده که منجر به افزایش اشتها، کاهش سیری، پرخوری و افزایش وزن خواهد شد.

 

ورزش نیز بر سطح هورمون ها تاثیرگذار است.

طبق مطالعات، افزایش فعالیت بدنی منجر به موارد زیر خواهد شد:

• افزایش حساسیت بدن به انسولین
• افزایش سطح تستوسترون در مردان
• کاهش سطح لپتین در افراد مبتلا به اضافه وزن و چاقی
• بهبود واکنش هورمون های سیری پس از صرف غذا

 

کنترل استرس برای واکنش های هورمونی سالم ضروری است. استرس مزمن باعث تغییر هورمون های مسئول تنظیم اشتها شده و به افزایش دریافت کالری و افزایش وزن کمک می کند.

به همین دلیل مدیریت استرس بخش مهمی از ارتقا سلامت هورمونی مطلوب و حفظ وزن بدن محسوب می شود.

 

تاثیر هورمون ها بر سیری و گرسنگی

هورمون ها اشتها را تنظیم کرده تا بدن سطح انرژی مناسب را حفظ کند.

بعضی از هورمون ها گرسنگی را تحریک می کنند.

برخی دیگر نیز نشان می دهند که به اندازه کافی غذا خورده شده و حس سیری ایجاد می کنند.

عدم تعادل هورمون های تاثیرگذار بر کنترل اشتها منجر به افزایش یا کاهش وزن خواهد شد.

 

هورمون های گرسنگی

زمانی که بدن به غذا نیاز داشته باشد، در سیستم غدد درون ریز و عصبی یک سری مراحل  برای تحریک دریافت غذا انجام می شود.

برای نمونه، یک چرخه انقباضی درگیر در ایجاد گرسنگی (معروف به Migrating motor complex یا مجموعه حرکتی مهاجر) توسط هورمون های دستگاه گوارش از جمله موتیلین تحریک می شود.

برخی هورمون های اصلی و سایر ترکیبات تاثیرگذار در تحریک اشتها عبارتند از:

• گرلین: گرلین (Ghrelin) به عنوان هورمون گرسنگی شناخته شده و هیپوتالاموس را به عنوان ناحیه مسئول گرسنگی در مغز تحریک می کند. گرلین علاوه بر مصرف غذا در چرخه خواب و بیداری، متابولیسم گلوکز و سایر موارد نقش دارد.
• موتیلین: موتیلین (Motilin) هورمونی است که در روده کوچک تولید می شود. زمانی که بدن در حالت ناشتایی باشد، موتیلین باعث انقباضات روده ای شده و برای نیاز به غذا به مغز هشدار می دهد.
• نوروپپتید Y (NPY): در واقع NPY یک پپتید (زنجیره کوتاه آمینو اسید) است که توسط مغز برای تحریک دریافت غذا ترشح می شود. تولید و انتشار NPY توسط هورمون هایی از جمله گرلین و لپتین تنظیم می شود.
• پروتئین وابسته به آگوتی (AgRp): AgRp نوعی پپتید دیگر است که توسط مغز تولید می شود. تولید AgRp توسط گرلین تحریک شده و باعث افزایش مصرف غذا خواهد شد.

 

هورمون های سیری

موارد زیر بعضی از هورمون های اصلی ایجاد کننده سیری و کاهش مصرف غذا هستند:

• انسولین

انسولین هورمونی است که توسط لوزالمعده ترشح می شود. انسولین نقش مهمی در تنظیم قند خون و تعادل انرژی دارد. سطح انسولین پس از صرف غذا افزایش می یابد. در واقع انسولین برای کاهش مصرف غذا با مغز در ارتباط است.

• کولسیستوکینین (CCK)

کولسیستوکینین هورمونی است که توسط سلول های روده کوچک در واکنش به مواد مغذی لومینال به ویژه چربی و پروتئین آزاد می شود. مصرف غذا با تحریک مراکز سیری در مغز کاهش یافته و باعث انقباض کیسه صفرا و ترشح لوزالمعده شده که برای هضم ضروری محسوب می شود.

• پپتید شبه گلوکاگون 1 (GLP-1)

GLP-1 توسط سلول های روده در واکنش به مصرف مواد مغذی تولید می شود. پپتید شبه گلوکاگون 1 (GLP-1) تخلیه معده را کندتر کرده و باعث کاهش مصرف غذا و افزایش سیری خواهد شد.

• پپتید پانکراس YY (پپتید YY)

پپتید YY هورمون دیگری است که در روده کوچک تولید می شود. این هورمون در واکنش به خوردن غذا آزاد شده و به گیرنده های مغز متصل می شود. این امر باعث کاهش اشتها شده و حرکت غذا از طریق دستگاه گوارش را کندتر می کند.

• لپتین

لپتین (Leptin) هورمونی است که توسط سلول های چربی و سایر نواحی بدن ترشح می شود. لپتین در درجه اول با عنوان هورمون سیری شناخته می شود. لپتین پپتیدهای تحریک کننده گرسنگی از جمله NPY و AgRp را مهار کرده و پپتیدهای افزایش دهنده سیری را تحریک می کند. این امر منجر به کاهش اشتها خواهد شد.

• اوبستاتین

اوبستاتین (Obestatin) یک هورمون اشتها آور است که با اثرات گرسنگی ناشی از گرلین مقابله می کند. با این وجود دانشمندان در حال مطالعه اوبستاتین بوده و به تحقیقات بیشتری در مورد تاثیر آن بر گرسنگی و سیری نیاز است.

البته فهرست فوق کامل نبوده و سایر مواد از جمله پپتید نسفاتین 1 و هورمون اکسی سنتومودولین نیز در کنترل اشتها نقش دارند.

 

خلاصه

هورمون ها گرسنگی و سیری، توزیع چربی و متابولیسم بدن را کنترل می کننده که ای موارد بر وزن بدن تاثیر خواهند بود.

عوامل موثر بر سلامت هورمونها شامل ژنتیک، افزایش سن، بیماری ها، استرس سبک زندگی، خواب و ورزش هستند.

پیروی از یک رژیم غذایی مغذی و متعادل، خواب کافی، تشخیص بیماری های زمینه ای، مدیریت استرس و انجام فعالیت های بدنی تنها بعضی از روش های دارای پشتوانه علمی برای حفظ وزن سالم بدن و تنظیم هورمون ها هستند.

 

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.