عامل Rh خون چیست؟

Rh آنتی ژنی است که مثبت یا منفی بودن گروه خونی را تعیین می کند؛ دلیل اهمیت عامل Rh برای بارداری و تزریق خون و آزمایش غرباگری آن را بخوانید.

 

نوع گروه خونی یک سیستم طبقه بندی بر اساس وجود یا عدم وجود آنتی ژن ها روی سطح گلبول های قرمز خون است.

فاکتور رزوس یا فاکتور Rh، پروتئینی است که روی سطح برخی از گلبول های قرمز خون (RBCs) وجود دارد. در صورتی که گلبول های قرمز خون حاوی آنتی ژن Rh باشند، Rh مثبت و در غیر اینصورت Rh منفی است.

آگاهی از نوع Rh گروه خونی برای دریافت خون سازگار، ضروری و بسیار با اهمیت است.

درواقع تعیین نوع گروه خونی بر اساس این رویکرد مانع از عوارض شدید ناشی از فعل و انفعالات بین گروه های خونی ناسازگار می شود.

در این مقاله اهمیت عامل Rh خون و نوع گروه خونی مورد بررسی قرار می گیرد. همچنین چگونگی تعیین نوع Rh شرح داده می شود.

 

همچنین بخوانید:

کمیاب ترین و فراوان ترین گروه های خونی (کلیک)

 

عامل Rh خون چیست؟

عامل Rh نوعی پروتئین ارثی است که ممکن است روی سطح گلبول های قرمز خون وجود داشته باشد. آنتی ژن Rh دارای پنج نوع اصلی است که مهمترین آنها آنتی ژن Rh D است.

آنتی ژن Rh D به دلیل احتمال تحریک پاسخ سیستم ایمنی، ایمونوژنیک ترین نوع Rh است.

وضعیت عامل Rh جدا از نوع گروه خونی ABO، از والدین به ارث می رسد. نوع Rh در افراد مختلف، متفاوت است اما تقریبا 85% از مردم کشور آمریکا دارای عامل Rh مثبت هستند.

متخصصان بر اساس وجود یا عدم وجود پروتئین یا آنتی ژن روی گلبول های قرمز، نوع گروه خونی را تعیین می کنند.

طبقه بندی گروه خونی بر اساس وجود یا عدم وجود آنتی ژن های A و B و عامل Rh تعیین می شود. عدم وجود آنتی ژن های A و B روی سطح گلبول های قرمز به منزله نوع گروه خونی O است.

ترکیب این دو سیستم باعث ایجاد 8 گروه خونی شایع زیر می شود:

• A مثبت (A+)
• A منفی (A-)
• B مثبت (B+)
• B منفی (B-)
• O مثبت (O+)
• O منفی (O-)
• AB مثبت (AB+)
• AB منفی (AB-)

علامت مثبت و منفی در کنار ABO به منزله وجود یا عدم وجود آنتی ژن RhD و نشان دهنده وضعیت عامل Rh در گروه خونی است. Rh مثبت نسبت به Rh منفی رایج تر است. با این حال توجه داشته باسید که Rh منفی در گروه خونی نشان دهنده وجود بیماری و امری تاثیر گذار بر سلامتی نیست. در واقع وضعیت عامل Rh بر سازگاری با سایر گروه های خونی و نوع خونی که می توان دریافت کرد، تاثیر می گذارد.

 

نوع گروه خونی

همانطور که بالاتر توضیح داده شد نوع گروهی خونی، در واقع طبقه بندی خون بر اساس وجود یا عدم وجود آنتی ژن ها روی سطح گلبول های قرمز است. علاوه بر عامل Rh از سیستم ABO برای تعیین گروه خونی استفاده می شود. با این وجود، 30 گروه خونی شناخته شده بیش از 600 ساختار آنتی ژنتیک داشته و همین امر باعث ایجاد برخی گروه خونی های نادر و کمیاب می شود.

تعیین نوع گروه خونی به جهت دریافت خون سازگار با اهمیت است. در صورت ورود آنتی ژن های ناسازگار به خون، سیستم ایمنی با تشخیص آنها به عنوان مهاجم خارجی به آنها حمله می کند. این امر می تواند باعث ایجاد برخی عوارض بسیار خطرناک و تهدید کننده زندگی شود.

 

همچنین بخوانید:

واکنش های انتقال خون (کلیک)

 

دلیل اهمیت عامل Rh خون چیست؟

همانطور که پیشتر اعلام شد عامل Rh یکی از آنتی ژن های تعیین کننده نوع خون سازگار است. بررسی سازگاری خون برای مواردی مانند دوران بارداری، تزریق خون و اهدای خون بسیار با اهمیت است.

وجود ناسازگاری Rh در دوران بارداری (برای مثال مادر Rh منفی و جنین Rh مثبت داشته باشد) می تواند موجب تولید آنتی بادی ضد D شود. این مساله می تواند برای بارداری های آینده عوارضی ایجاد کند.

عامل Rh همچنین برای اهدا و انتقال خون بسیار مهم است. برای نمونه فردی که دارای Rh منفی گروه خونی است فقط می تواند Rh منفی دریافت کند. در غیر اینصورت این امر می تواند باعث ایجاد واکنش همولیتیک و ایجاد عوارض ناخوشایندی شود.

 

همچنین بخوانید:

آنتی بادی ها : انواع و نحوه عملکرد (کلیک)

 

خطرات و عوارض

بزرگترین خطر ناشی از  عامل Rh گروه خونی برای افرادی است که دارای Rh منفی بوده و خون آنها با Rh مثبت تماس پیدا می کند. این امر باعث ایجاد آنتی بادی های ضد D می شود.

این امر می تواند در دوران بارداری یا برای فردی، هنگام دریافت تصادفی خون ناسازگار رخ دهد.

اگر خانم بارداری Rh مثبت و جنین Rh منفی در گروه خونی داشته باشد، بدن او Rh مثبت را بعنوان مهاجم خارجی تشخیص داده و آنتی بادی های ضد D تولید می کند. این آنتی بادی ها با عبور از جفت، سلول های جنینی را مورد حمله قرار می دهند. این وضعیت تحت عنوان بیماری Rh نیز شناخته می شود.

معمولا در اولین بارداری فرد دارای Rh منفی با جنین Rh مثبت، مشکلات سلامتی خاصی ایجاد نمی شود. این امر به این دلیل است که احتمالا بدن نتواند آنتی بادی D کافی تولید کند. البته بدون در نظر گرفتن درمان، بارداری های بعدی در معرض خطر قرار می گیرند.

همانطور که گفته شد حمله آنتی بادی های ضد D به سلول های خونی جنین باعث ایجاد بیماری همولیتیک نوزاد می شود. گلبول های قرمز با تجزیه شدن، بیلی روبین ترشح می کنند. ترشح این مواد باعث ایجاد بیماری زردی یا یرقان در نوزاد می شوند. همچنین به دلیل کاهش تعداد گلبول های قرمز، جنین کم خونی و بزرگ شدن اندام ها را تجربه می کند. در موارد شدید این امر می تواند باعث مرده زایی شود.

 

همچنین بخوانید:

مرده زایی چیست؟ (کلیک)

 

به همین صورت افراد دارای Rh منفی که خون Rh مثبت دریافت می کنند، ممکن است یک واکنش تزریق ناسازگار به نام واکنش همولیتیک حاد انتقال را تجربه کنند. این واکنش می تواند با ایجاد تعدادی علائم به سرعت باعث ایجاد شوک شود.

 

آزمایش غربالگری عامل Rh خون

در صورت عدم آگاهی در خصوص وضعیت عامل Rh خود می توان آزمایش غربالگری Rh را انجام داد. در این روش برای تعیین اینکه گلبول های قرمز خون دارای آنتی ژن Rh هستند یا خیر، نمونه خون گرفته می شود.

همچنین برای تعیین وضعیت Rh جنین در دوران بارداری، می توان آزمایشی معتبر را در دوران بارداری انجام داد.

در صورت داشتن قصد بارداری، اهدای خون یا نیاز به دریافت خون باید آزمایش غربالگری Rh انجام شود.

افرادی که قصد اهدای خون دارند باید آزمایش غربالگری عامل Rh و همچنین آزمایش هایی برای تعیین وجود بیماری های مختلف عفونی را برای اطمینان از سالم بودن انجام دهند.

 

جمع بندی

عامل Rh نوعی آنتی ژن است که برخی افراد آن را روی گلبول های قرمز خون خود دارند. وجود این آنتی ژن به منزله Rh مثبت و در غیر اینصورت Rh منفی است. آگاهی از وضعیت Rh برای درک سازگاری خون با اهمیت است. این سازگاری بویژه برای دوران بارداری و تزریق خون بسیار ضروری است.

در صورت عدم ناسازگاری، بدن آنتی بادی هایی علیه آنتی ژن Rh تولید می کند. این آنتی بادی ها با از بین بردن گلبول های قرمز دارای آنتی ژن Rh باعث عوارضی برای سلامتی می شوند.

در صورتی که قصد بارداری و اهدای خون یا نیاز به دریافت خون دارید باید آزمایش غربالگری Rh را انجام دهید.

 

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.