علائم کمبود تیامین (ویتامین B1) : علت - منابع غذایی | بیماری کمبود ویتامین b1

کمبود شدید و مزمن ویتامین B1 یا تیامین سبب بیماری بری بری می شود، علائم کمبود تیامین در بدن – علت – درمان و منابع غذایی تیامین را بخوانید.

تیامین (Thiamine) که به عنوان ویتامین B1 نیز شناخته می شود، یکی از هشت ویتامین ضروری از گروه B است. این ویتامین محلول در آب نقش کلیدی در برخی عملکرد مهم سلامتی دارد.

ویتامین B1 بطور طبیعی در بسیاری از مواد غذایی یافت می شود. برخی منابع غذایی تیامین شامل لوبیا سیاه، تخمه آفتابگردان، عدس و گوشت است.

علاوه بر این بسیاری از محصولات غذایی نیز غنی شده با این ویتامین هستند. به همین علت کمبود ناشی از آن عموما غیر معمول است.

اما برخی علت ها همانند داروها، وابستگی به الکل، اختلالات خوردن و جراحی کاهش وزن موجب کمبود ویتامین B1 (تیامین) در بدن شده و درنتیجه علائم کمبود آن بروز خواهد کرد.

کمبود شدید و مزمن ویتامین B1 در بدن، منجر به بیماری بری بری (Beriberi) خواهد شد.

این مقاله به بررسی علت، علائم و درمان کمبود تیامین (ویتامین B1) در بدن پرداخته، همچنین آزمایش تشخیصی و منابع غذایی آن را معرفی می کند.

همچنین بخوانید:

نقش تیامین در سلامت بدن (کلیک)

تیامین (B1) چیست؟

تیامین یا ویتامین B1 یک ویتامین محلول در آب است. این یعنی در آب حل شده و در بدن ذخیر نمی شود. مطالعات نشان می دهند که بدن انسان تنها 20 روز قادر است تیامین را در خود نگه دارد. در نتیجه با توجه به عدم منبع ذخیره این ویتامین لازم است تا بطور منظم از طریق رژیم غذایی یا مکمل ها مصرف کنید.

تیامین یک ویتامین ضروری برای رشد و نمو، عملکرد سلولی و عاملی کلیدی برای تبدیل غذا به انرژی است.

مصرف تیامین سبب جلوگیری از کمبود و بروز علاوم ناشی از آن خواهد شد. علاوه بر این این ویتامین برای اصلاح اختلالات متابولیک مرتبط با بیماری های ژنتیکی، از جمله بیماری لی و بیماری ادرار شربت افرا (MSUD) کمک می کند.

خوشبختانه تیامین به طور طبیعی در بسیاری از منابع غذایی یافت می شود. همچنین بسیاری از غذاها نیز با این ویتامین غنی شده اند. علاوه بر این مکمل های ویتامین B1 به تنهایی و یا در ترکیب با سایر ویتامین های گروه B موجود هستند.

برخی از بهترین منابع غذایی تیامین عبارتند از:

ماهی قزل آلا
ذرت
لوبیا سیاه
دانه های آفتابگردان
ماست
کدو حلوایی
گوشت خوک (مصرف گوشت خوک در دین مبین اسلام حرام است)
برنج سفید یا نودل تخم مرغ غنی شده
غلات صبحانه غنی شده
بسیاری از انواع نان های تجاری

به لطف منابع غذایی بسیار زیاد تیامین (ویتامین B1) کمبود آن امری غیر معمول است. اما به هر صورت اگر مقادیر کافی ویتامین B1 به هر علتی توسط بدن دریافت نشود علائم کمبود تیامین در فرد بروز می کند. این وضعیت طی 3 هفته رخ داده و روی قلب، سیستم ایمنی و عصبی فرد تاثیر خواهد داشت.

علت کمبود ویتامین B1

بصورت کلی خطر کمبود ویتامین B1 در جوامع صنعتی و پیشرفته، پایین است. با این وجود برخی افراد در معرض خطر بالاتری برای کمبود این ویتامین هستند

برخی از شایع ترین علت ها و عوامل خطر ابتلا به کمبود ویتامین B1 عبارتند از:

افزایش سن
استفراغ مزمن
افزایش مزمن سطح قند خون
رژیم های غذایی سرشار از برنج سفید یا غلات فرآوری شده که فاقد تیامین هستند
اختلالات خوردن، مانند بی اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی
جراحی کاهش وزن
مصرف دوز بالا از دیورتیک ها (داروهایی که برای درمان احتباس مایعات استفاده می شوند)
دیالیز، برای درمان بیماری های کلیوی استفاده می شود
وابستگی به الکل یا سوء استفاده طولانی مدت
استفاده طولانی مدت از تغذیه بصورت تزریقی، یا راهی برای دریافت مواد مغذی با استفاده از IV در جریان خون
بیماری ایدز
شرایط سلامتی که بر توانایی شما در جذب ویتامین ها و مواد معدنی تأثیر می گذارد

شایان ذکر است که افراد باردار و شیرده یا شیرده، و همچنین افرادی که پرکاری تیروئید دارند، به علت افزایش نیاز بدن به این ماده مغذی، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای کمبود ویتامین B1 باشند.

علاوه بر این، نوزادانی که منحصرا توسط شیر مادر دارای کمبود تیامین تغذیه می‌شوند، در معرض خطر بیشتر کمبود آن قرار دارند.

علائم کمبود ویتامین B1

علائم و نشانه‌های کمبود ویتامین B1 غیر اختصاصی و مبهم بوده و گاهی اوقات با علائم سایر مشکلات اشتباه گرفته می شوند. به همین دلیل تشخیص کمبود ویتامین B1 چالش برانگیز باشد.

در ادامه برخی از رایج ترین علائم مرتبط با کمبود ویتامین B1 ارائه شده است:

خستگی

یکی از علائم رایج کمبود تیامین، خستگی است که در برخی موارد به سرعت و در موارد دیگر به مرور بروز خواهد کرد.

با توجه به نقش تیامین در تبدیل غذا به انرژی، این علامت منطقی به نظر می رسد. در واقع عدم وجود تیامین کافی در بدن به این معنی است که بدن نمی تواند انرژی کافی برای سوخت و ساز ایجاد کند.

شایان ذکر است که خستگی علاوه بر اینکه یکی از علائم کمبود تیامین است می تواند نشانه ای از بسیاری از مشکلات سلامتی دیگر باشد که بسیاری از مطالعات آنها را با کمبود تیامین در بدن مرتبط می دانند.

برخی از محققان پیشنهاد می‌کنند که هنگام شناسایی علائم اولیه کمبود تیامین در افراد در معرض خطر، باید خستگی در اولویت قرار گیرد.

همچنین بخوانید:

علل خستگی و راه های درمان آن (کلیک)

تحریک پذیری

کمبود ویتامین B1 در بسیاری از موارد سبب تغییرات خلق و خوی افراد خواهد شد. برای نمونه ممکن است فرد تحریک پذیر تر شد و به آسانی ناراحت شود.

در واقع احساس تحریک پذیری نیز یکی از علائم کمبود ویتامین B1 است. این وضعیت در عرض چند هفته همراه با خستگی بروز خواهد کرد.

این علامت در نوزادان مبتلا به کمبود تیامین بیشتر بروز خواهد کرد.

همچنین بخوانید:

دلایل تغییرات خلقی در زنان و مردان (کلیک)

حالت تهوع و استفراغ

همانند خستگی و تحریک پذیری، حالت تهوع و استفراغ نیز یکی از علائم غیر اختصاصی کمبود تیامین و همچنین بسیاری از بیماری های دیگر استو

این علائم گوارشی در افراد مبتلا به بیماری مرتبط با کمبود تیامین به نام آنسفالوپاتی ورنیکه (آنسفالوپاتی الکلی) شایع‌ تر است.

با این حال، آنها حتی در موارد خفیف کمبود تیامین، حالت تهوع و استفراغ یک علامت اولیه بوده و لازم است تا افراد آن را جدی بگیرند.

همچنین بخوانید:

دلایل بروز تهوع مداوم و درمان آن (کلیک)

تاری دید

تیامین عاملی موثر در حفظ سلامت اعصاب است. به همین علت کمبود ویتامین B1 روی اعصاب بینایی نیز تاثیر می گذارد.

این مساله موجب تورم عصب بینایی شده و در نتیجه فرد دچار تاری دید خواهد شد. عدم درمان در نهایت موجب از دست دادن بینایی فرد می شود. البته این رویداد بسیار نادر است.

برخی مطالعات نشان می دهند که مصرف مکمل های حاوی ویتامین B1 نقش موثری در بهبود بینایی خواهد شد.

بی اشتهایی

از دیگر علائم کمبود تیامین در بدن، از دست دادن اشتها بصورت غیر معمول است. عدم احسا گرسنگی یا از دست دادن اشتها، موجب کاهش وزن ناخواسته در افراد شده که خود مساله ای مشکل ساز است.

برخی منابع اذعان داشته اند که ویتامین B1 یک عامل کلیدی برای تنظیم علائم گرسنگی و سیری در مغز است. اگر مقادیر کافی تیامین دریافت نشود، عملکرد این فرایند مختل شده و در نتیجه فرد حتی زمانیکه واقعا چیزی نخورده باشد، احساس سیری خواهد داشت. در نتیجه کمتر از حد معمول غذا خورده و این باعث عدم دریافت مواد مغذی لازم برای بدن خواهد شد.

همچنین بخوانید:

بی اشتهایی: علت و درمان خانگی (کلیک)

سوزن سوزن شدن دست و پا

احساس گزگز و سوزن سوزن شدن دست و پا پارستزی نامیده می شود. این مساله نیز یکی از علائم اولیه مرتبط با کمبود ویتامین B1 یا بیماری بری بری که ناشی از کمبود شدید تیامین است باشد.

علت بروز این وضعیت این است که تیامین برای عملکرد صحیح اعصابی که بازوها و پاها می رسد لازم است. در نتیجه کمبود آن سبب ایجاد پارستزی می شود.

کمبود تیامین درمان نشده با گذشت زمان منجر به آسیب جدی تری به این اعصاب محیطی خواهد شد.

آسیب عصبی

نوروپانی یا آسیب عصبی یکی از شایع ترین عوارض جانبی ناشی از کمبود طولانی مدت و شدید ویتامین B1 (بیماری بری بری) است.

انواع بیماری بری بری شامل بری بری مرطوب و بری بری خشک است.

بری بری مرطوب شامل نارسایی قلبی است. در حالی که بری بری خشک بدون نارسایی قلبی رخ می دهد

بیماری بری بری مرطوب به عنوان یک وضعیت اورژانس در نظر گرفته شده و عدم درمان آن طی چند روز منجر به مرگ خواهد شد.

علائم بیماری بری بری که ناشی از کمبود شدید ویتامین B1 است عبارتند از:

سوزن سوزن شدن اندام ها
ضعف عضلانی
از دست دادن حساسیت در پاها و انگشتان
فلج پایین تنه (ناتوانی در حرکت دادن پاها)
مشکلات هماهنگی
ضربان قلب سریع
مشکل در بیدار شدن
سردرگمی ذهنی

روان آشفتگی یا دلیریوم

روان آشفتگی یا دیلیریوم به معنای از دست رفتن حاد توانایی های ذهنی فرد است.

در واقع کمبود تیامین می تواند سبب این وضعیت جدی شود. در این شرایط فرد دچار علائم زیر می شود:

گیجی
عدم توانایی در تفکر واضح
کاهش آگاهی از محیط اطراف

کمبود شدید تیامین می تواند منجر به بروز سندرم ورنیکه – کورساکوف Wernicke-Korsakoff به انگلیسی (WKS) شود که با آسیب مغزی همراه است.

این بیماری در افرادی که برای مدتی طولانی و بیش از حد الکل می خورند بروز خواهد کرد. در واقع مصرف طولانی مدت و بیش از حد الکل سبب کمبود ویتامین ب1 خواهد شد. این کمبود در طولانی مدت باعث آتروفی جسم پستانی در مغز خواهد شد.

علائم آن شامل:

روان آشفتگی
گیجی
توهم
از دست دادن حافظه

درمان کمبود تیامین

در حالت ایده آل، پیشگیری بهترین رویکرد برای کمبود تیامین است.

پیروی از یک رژیم غذایی حاوی تیامین سبب حفظ ذخایر کافی تیامین در بدن می شود.

میزان ویتامین B1 مورد نیاز در بزرگسالان حدود 1.1 تا 1.2 میلی گرم در روز است.

برخی از منابع غذایی رایج تیامین شامل:

برنج سفید غنی شده، 1 فنجان (186 گرم) پخته شده: 0.3 میلی گرم
نودل تخم مرغ غنی شده، 1 فنجان (160 گرم) پخته شده: 0.5 میلی گرم
لوبیا سیاه، 1/2 فنجان (92 گرم): 0.2 میلی گرم
نان گندم کامل، 1 تکه: 0.1 میلی گرم
آجیل ماکادمیا، 1/2 فنجان (66 گرم): 0.5 میلی گرم
گوشت خوک، 3 اونس (85 گرم): 0.5 میلی گرم
ماست، ساده، 1 فنجان (245 گرم): 0.1 میلی گرم
تخمه آفتابگردان، 1/4 فنجان (35 گرم): 0.5 میلی گرم
عدس، 1 فنجان (198 گرم) پخته شده: 0.33 میلی گرم

علاوه براین مصرف مکمل های تیامین یا مولتی ویتامین ب کمپلکس موجب تامین مورد نیاز روزانه خواهد شد.

توجه داشته باشید که هیچ حد بالایی برای تیامین وجود ندارد. علت این مساله آن است که هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد مصرف ویتامین B1 در دوزهای بالا خطرات منفی برای سلامتی در پی دارد.

افراد دچار کمبود شدید ویتامین B1 توسط پزشک، تحت درمان مکمل های دوز بالا قرار می گیرند. در این شرایط تیامین به فرم های خوراکی، تزریقی یا بصورت IV مورد مصرف قرار می گیرد.

با استفاده از این نوع اصلاح بالینی کمبود تیامین، برخی علائم مرتبط با قلب را می توان ظرف چند ساعت تا چند روز معکوس کرد.

این روش های درمانی برای معکوس سازی اثرات منفی کمبود تیامین بروی مغز و سیستم عصبی حدود 3 تا 6 ماه به طول می انجامد.

علاوه بر این احتمال ایجاد آسیب دائمی در افراد مبتلا به نوروپاتی شدید به علت تاخیر در تشخیص یا درمان وجود دارد.

آزمایش برای کمبود تیامین

کمبود تیامین با استفاده از معاینه فیزیکی، به دنبال مسائلی همچون تغییرات رفتاری یا حرکتی و همچنین آزمایش‌های آزمایشگاهی تشخیص داده می شود.

شایان ذکر است آزمایش ادرار برای اندازه گیری سطح تیامین و همچنین آزمایش خون مستقیم سطح تیامین، قابل اعتماد نیستند.

متخصصان معمولا از آزمایش خون برای اندازه گیری فعالیت آنزیم ترانس کتولاز استفاده می کنند. فعالیت ترانس کتولاز به تیامین نیاز دارد، بنابراین اگر فعالیت آن در بدن کاهش یابد، فرض می شود که به دلیل کمبود تیامین است.

خلاصه

کمبود ویتامین B1 (تیامین) در جوامع صنعتی و پیشرفته که به منابع غذایی حاوی آن دسترسی دارند امری غیر معمول است. با اینحال برخی علت ها سبب بروز آن شده و برخی افراد در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به کمبود تیامین هستند.

بیماری کمبود شدید و مزمن ویتامین B1، بری بری نام دارد که نوع مرطوب آن بر سیستم قلبی عروقی تاثیرگذاشته و وضعیتی اورژانسی است.

علائم متعددی برای کمبود تیامین وجود دارد که بسیاری از آنها ظریف و غیراختصاصی هستند، مانند خستگی و تحریک پذیری. این ابهام می تواند در بسیاری از موارد تشخیص و تشخیص بیماری را دشوار کند.

بهترین رویکرد برای درمان کمبود تیامین، مصرف انواع غذاهای حاوی تیامین یا مصرف مولتی ویتامین هاست.

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.