علائم کمبود ویتامین B12 در بدن

علائم کمبود ویتامین B12 اغلب نادیده گرفته شده و به اشتباه تشخیص داده می شود، این مقاله نشانه های کمبود ب 12 در بدن را بیان می دارد.

 

ویتامین B12 یکی از ویتامین های ضروری از خانواده B بوده و همانند سایر ویتامین های گروه B محلول در آب است.

این ویتامین نقش کلیدی در برخی اعمال بدن همچون سنتز DNA، تولید انرژی و عملکرد سیستم عصبی مرکزی دارد. تامین مقادیر مورد نیاز ویتامین ب 12 در بدن به پیشگیری از نوعی کم خونی به نام کم خونی مگالوبلاستیک که سبب خستگی و ضعف افراد می شود کمک می کند.

برخی افراد از ویتامین B12 با نام کوبالامین نیز یاد می کنند.

این ماده مغذی در بسیاری از منابع غذایی به طور طبیعی یافت می شود. علاوه بر این برخی غذاها با این ویتامین غنی شده اند.

با وجود اینکه ویتامین B12 در بسیاری از غذاها موجود است اما کمبود آن مساله ای رایج است. این امر بواسطه محدودیت های رژیم غذایی، مشکلات سوء جذب، مصرف برخی داروها، برخی بیماری ها و افزایش سن است.

شایان ذکر است که افراد گیاهخوار، وگان، سالمندان و افراد دارای مشکلات گوارشی، در جذب ویتامین B12 مشکل داشته و در معرض خطر بیشتری برای کمبود علائم ویتامین B12 در بدن هستند.

 

همچنین بخوانید:

منابع ویتامین B12 برای گیاهخواران و وگان ها (کلیک)

 

درست است که عنوان شد بزرگسالان سالمند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کمبود ویتامین B12 هستند، اما این بدان معنا نیست که کودکان و بزرگسالان جوان، یا افراد باردار و شیرده به این وضعیت دچار نمی شوند. این مساله در هر سنی ممکن است رخ دهد.

علائم کمبود ویتامین B12 در بدن، معمولا نادیده گرفته شده و ممکن است اشتباها به موارد و بیماری های دیگری ارتباط داده شوند.

متاسفانه این امر به علت عدم وجود آزمایشات آزمایشگاهی کافی برای تشخیص آن و همچنین غیر اختصاصی بودن علائم و نشانه های ناشی از کمبود ویتامین B12 است.

در صورتی که فکر می کنید ممکن است دچار کمبود این ماده مغذی شده باشید، لازم است تا با پزشک مشورت کرده و آزمایشات تشخیصی مرتبط با آن را انجام دهید.

این مقاله به بررسی علائم و نشانه های ناشی از کمبود ویتامین B12 در بدن پرداخته، نحوه تشخیص و درمان آن را توضیح می دهد.

 

مقدار مورد نیاز ویتامین B12

مقدار مورد نیاز بدن افراد برای دریافت ویتامین B12  بر حسب سن عبارتست از:

سن	میزان مورد نیاز
تولد تا شش ماهگی	0.4 mcg
دوران شیرخواری (7 تا 12 ماهگی)	0.5 mcg
کودکان 1-3 سال	0.9 mcg
کودکان 4-8 سال	1.2 mcg
کودکان 9-13 سال	1.8 mcg
نوجوان 14-18 سال	2.4 mcg
بزرگسالان	2.4 mcg
دوران بارداری	2.6 mcg
دوران شیردهی	2.8 mcg

 

بعنوان مرجع، مقادیر وویتامین B12:

• بالای 300 pg/mL (پیکوگرم در هر میلی لیتر) نرمال
• میزان 200-300 pg/mL مرزی
• مقدار کمتر از 200 pg/mL بعنوان کمبود در نظر گرفته می شود.

 

همچنین بخوانید:

هیدروکسوکوبالامین و کم خونی ویتامین B12 (کلیک)

 

برخی علائم و نشانه های مرتبط با کمبود ویتامین B12 در بدن عبارتند از:

 

سردرد

بروز سردرد بعنوان یکی از عوارض و نشانه های مرتبط با کمبود ویتامین B12 در بدن افراد مشهود است.

سردرد ناشی از کمبود ویتامین B12 هم در کودکان و هم بزرگسالان رخ داده و در واقع از شایع ترین علائم این مشکل می باشد.

بررسی های متعددی پیرامون رابطه سردرد و کمبود ویتامین B12 انجام شده است. برخی مطالعات اذعان داشته اند که یکی از نشانه های احتمالی کمبود ویتامین B12 در افراد، ایجاد انواع خاصی از سردردها است.

برای نمونه یک مطالعه در سال 2019 با بررسی 140 نفر نشان داد که افرادی که سابقه بروز میگرن دارند سطوح ویتامین B12 پایین تری نسبت به افرادی که دچار میگرن نمی شوند دارند. همچنین افراد دارای مقادیر بالای ویتامین B12، در حدود 80% کمتر از افراد دارای مقادیر پایین این ویتامین، دچار میگرن خواهد شد.

 

خستگی

بروز خستگی نیز همانند بسیاری از نشانه ها، یکی از علائم غیر اختصاصی برای کمبود ویتامین B12 است. این یعنی خستگی می تواند ناشی از علت های متعددی همچون استرس، بیماری ها، اضطراب، اختلالات اشتها و … باشد.

اما بصورت کلی فردی که دچار کمبود ویتامین B12 است، عموما احساس خستگی می کند. این امر بدین دلیل است مقادیر پایین ب12 موجب کاهش تولید طبیعی گلبول های قرمز خون شده، در نتیجه اکسیژن رسانی به سلول ها مختل شده و سلول های بدن قادر به عملکرد صحیح نیستند. برای همین فرد احساس خستگی را تجربه خواهد کرد.

در کم خونی مگالوبلاستیک که ناشی از فقر ویتامین B12 است، موجب تشکلی گلبول های قرمز بزرگ، نابالغ و غیر طبیعی شده و این امر سبب اختلال در سنتز DNA می شود. درنتیجه وقتی بدن گلبول های قرمز سالم کافی برای حمل اکسیژن به بافت ها ندارد، فرد احساس ضعف و خستگی خواهد کرد.

 

پارستزی در دست و پا

به احساس سوزش یا سوزن سوزن شدن برخی نواحی خاص بدن همانند دست و پا، پارستزی گفته می شود

این وضعیت بدن یکی از علائم و نشانه های گزارش شده افراد مبتلا به کمبود ویتامین B12 است.

شایان ذکر است که افراد مبتلا به بیماری نوروپاتی دیابتی دچار علائم پاراستزی می شوند. در نتیجه ممکن است تشخیص کمبود ویتامین B12 مشکل گردد.

نوروپاتی دیابتی آسیب عصبی ناشی از قند خون بالا و یکی از عوارض جدید بیماری دیابت نوع یک و دو است. برخی علائم رایج آن شامل بی حسی اندام ها، حساسیت به لمس و درد می باشد. به همین دلیل است که گاهی اوقات این علامت اشتباها به جای کمبود ویتامین  B12 به عنوان نوروپاتی محیطی تشخیص داده می شود.

شایان ذکر است که افراد مبتلا به دیابتی که داروی متفورمین مصرف می کنند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کمبود B12 هستند. زیرا این دارو موجب کاهش جذب ویتامین B12 در بدن خواهد شد.

در نتیجه، بسیاری از کارشناسان توصیه می کننددر صورت مصرف متفورمین، لازم است که فرد به طور منظم از نظر کمبود ویتامین B12 غربالگری گردد.

 

همچنین بخوانید:

داروی متفورمین: مصرف و عوارض جانبی (کلیک)

 

درد و التهاب دهان و زبان

التهاب، درد و قرمزی زبان که در پزشکی گلوسیت نامیده می شود نیز یکی از علائم ناشی از کمبود ویتامین B12 است. علاوه بر این کمبود سایر ویتامین های گروه ب همچون ریبوفلاوین (B2)، نیاسین (B3) و فولات (B9) نیز باشد.

التهاب فراگیر دهان شامل مخاط دهان، زبان، لب ها و کام، که در پزشکی استوماتیت نامیده می شود نیز ممکن است در افراد دچار کمبود ویتامین ب12 ظاهر گردد.

این شرایط در افراد دچار کم خونی مگالوبلاستیک شایع تر بوده اما به عنوان نشانه های اولیه ناشی از کمبود ویتامین B12 نیز بعضا بروز خواهد کرد.

 

همچنین بخوانید:

علت لکه های روی زبان: علائم و درمان(کلیک)

 

رنگی پریدگی یا زردی پوست

برخی افراد مبتلا به کمبود B12 دچار علائم رنگ پریدگی یا زردی پوست می شوند. درواقع کم خونی مگالوبلاستیک نیز همچون کم خونی ناشی از فقر آهن بواسطه ناکافی بودن گلبول های قرمز سالم و بالغ در بدن، با علائم زردی و رنگ پریدگی پوست همراه است.

کمبود B12 همچنین عمامل خطر برای ابتلا به بیماری یرقان است. این بیماری موجب زری پوست و قسمت سفید چشم خواهد شد. علت سفیدی میزان بالای بیلی روبین، ماده زائد ناشی از تجریه گلبول های قرمز، است.

مشکلات گوارشی

علائم گوارشی ناشی از کمبود ویتامین B12 نیز غیر تخصصی بوده و ممکن است با شرایط دیگری همچون عدم تحمل غذاها، عوارض داروها و عفونت ایجاد شوند.

عوارض گوارشی ناشی از فقر ویتامین ب 12 هم در کودکان و هم بزرگسالان بروز خواهد کرد.

برخی علائم گوارشی مرتبط با کمبود ویتامین B12 شامل:

• اسهال
• حالت تهوع
• یبوست
• نفخ
• گاز

 

همچنین بخوانید:

اختلالات و بیماری های گوارشی (کلیک)

 

علائم افسردگی

کمبود ویتامین B12 سبب تغییرات خلقی و سلامت روان در فرد خواهد شد. علت این امر بواسطه نقش موثر این ماده مغذی برای عملکرد صحیح سیستم عصبی مرکزی است.

برخی مشکلات سلامت روان مرتبط با کمبود ویتامین ب 12 شامل افسردگی (رایج ترین)، روان پریشی و مود پایین است.

به طور خاص، کمبود B12 با خطر بیشتر ابتلا به افسردگی رابطه دارد. مقادیر پایین ب 12 بواسطه افزایش سطح هموسیستئین موجب افزایش استرس اکسیداتیو و درنتیجه آسیب DNA و مرگ سلولی شده که منجر به افسردگی خواهد شد.

 

 

مشکلات تمرکز و اختلال ذهنی

با توجه با اینکه کمبود B12 بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر منفی می گذارد، افرادی که میزان B12 پایین داشته و یا دچار کمبود آن هستند، بعضا دچار مشکل در تمرکز و انجام وظایف خود هستند.

این مساله بویژه در بزرگسالان مسن شایع است.

خوشبختانه، مطالعات نشان می دهند که اختلالات ذهنی مربوط به سطوح پایین B12، با درمان B12 بهبود خواهد یافت.

 

سایر علائم و نشانه های کمبود ویتامین B12

سایر علائم مرتبط با کمبود B12 شامل:

• گرفتگی عضلات و ضعف عضلانی: کمبود B12 بر عملکرد اعصاب حرکتی و حسی تأثیر منفی گذاشته و منجر گرفتگی و ضعف عضلانی خواهد شد.
• اختلالات بینایی: کمبود B12 به دلیل ایجاد آسیب به عصب بیمنایی موجب اختلال در بینایی خواهد شد.
• اختلال در هماهنگی آتاکسی: اختلال در تعادل و هماهنگی، یک علامت عصبی است که می تواند ناشی از کمبود B12 باشد. به این ترتیب، فردی که کمبود B12 دارد ممکن است در راه رفتن و حفظ تعادل مشکل داشته باشد.
• اختلال نعوظ: مردان مبتلا به کمبود B12 ممکن است اختلال نعوظ را در نتیجه افزایش سطح هموسیستئین در بدن تجربه کنند.

کمبود B12 چگونه شناسایی و درمان می شود؟

همانگونه که عنوان شد، علائم کمبود ویتامین B12 غیر اختصاصی بوده و ممکن است با سایر علت ها اشتباه گرفته شوند.

در صورتیکه دچار هریک از علائم ذکر شده باشید، لازم است تا به جهت تشخیص علت و ارائه درمان مناسب پزشک شما را معاینه کند.

پزشک علاوه بر معاینه فیزیکی، آزمایشات زیر را برای تشخیص کمبود B12 تجویز خواهد کرد:

• سطوح B12
• سطح فولات
• شمارش کامل خون (CBC) با اسمیر محیطی
• سطوح متیل مالونیک اسید (MMA)
• سطح هموسیستئین

 

چکاپ منظم بویژه در گروه های پر خطر ضروری است. این شامل:

• افراد مسن
• افراد گیاخوار و وگان
• افراد باردار و شیرده
• بیماری های پزشکی مرتبط با کاهش سطح ب 12
• مصرف متفورمین یا داروهای مهار کننده پروتون پمپ

درصورت کمبود B12، پزشک با استفاده از مکمل های خوراکی و یا تزریق B12  به درمان آن می پردازد. در صورتیکه علت یک بیماری زمینه ای باشد، درمان بیماری موجب رفع و بهبود علائم خواهد شد.

بطور کلی، تزریق B12 برای افرادی تجویز می شود که نمی توانند B12 را از غذا یا مکمل ها بطور کامل جذب کنند. برای مثال افرادی که تحت عمل جراحی بای پس معده قرار گرفته اند یا افراد مبتلا به بیماری های خودایمنی خاص هستند.

مکمل‌ها و تزریق‌های B12 حتی در دوزهای زیاد، ایمن و قابل تحمل در نظر گرفته می‌شوند.

 

خلاصه

کمبود ویتامین B12 چه در کودکان و چه بزرگسالان ممکن است ایجاد گردد. اما برخی افراد در معرض خزر بیشتری برای این مساله هستند. برای نمونه این وضعیت در افراد مسن، گیاهخواران و وگان ها، دوران بارداری و شیردهی شایع تر است.

برخی علائم شایع کمبود ویتامین B12 در بدن شامل خستگی، سردرد؛ رنگ پریدگی، پاراستزی و تغییرات خلقی است. نشانه های ذکر شده غیر اختصاصی بوده و تنها مربوط به کمبود ویتامین کمبود ویتامین B12 نیستند. به همین علت تشخیص این مساله چالش برانگیز است.

در صورت مشاهده هرگونه علائم مرتبط با کمبود ویتامین B12  در بدن، لازم است جهت تشخیص علت و درمان مناسب به پزشک مراجعه نمایید.

 

جهت مشاهده و خرید مکمل ها و محصولات مراقبت داروخانه آنلاین اویرو کلیک کنید.